Kırım Haber Ajansı

Kırım Haber Ajansı (Kısaca QHA), Kırım Tatar halkının millî haber ajansıdır. QHA, başta Kırım ve Ukrayna'daki Kırım Tatarları ile dünyadaki Kırım Tatar diasporalarıyla ilgili olayları yerel ve yabancı basın kuruluşlarına haberlerini Ukraynaca, Rusça, Türkçe ve İngilizce servis etmektedir. Kırım Tatarlarından Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu'nun talimatıyla iş adamı İsmet Yüksel ve Kırım Tatar Millî Meclisi üyesi Dr. Gayana Yüksel tarafından kurulmuştur. Ajans, yayın hayatına 1944 Kırım Tatar Sürgününün 62. yıl dönümü olan 18 Mayıs 2006 tarihinde Akmescit'te başlamıştır. Kırım'ın 2014 yılında Rusya tarafından işgal edilmesinin ardından burada faaliyetleri engellenmesi ile karşılaşan ajans, Haziran 2015'te merkezini Kiev'e taşıyarak ve 2016'da Ankara'da irtibat bürosunu açarak tekrar yapılandı.

Kırım Haber Ajansı
Kısaltma	QHA
Kuruluş	14 Mart 2006 (18 yıl, 269 gün önce.)
Kuruluş yeri	Akmescit, Kırım, Ukrayna
Tür	Haber Ajansı
Merkez	Kiev, Ukrayna
Konum	Ukrayna
Konumlar	Ankara
Resmî diller	Ukraince, Türkçe, İngilizce, Rusça

Tarihçe

Kırım Tatarları, Sovyetler Birliği döneminde yaşanan 1944 Kırım Tatar Sürgünü ve soykırımının ardından 1980'li yılların sonu ve 1990'lı yılların başında vatanlarına geri döndüler. Kırım'da yeni yaşam başlarken basın ve medya organları da kuruldu. Ancak bu basın kuruluşları tarafından vatandaki Kırım Tatarları hakkında başta Türkiye olmak üzere dünyanın birçok yerine göç etmiş ve yerleşmiş Kırım Tatar diasporalarına bilgi ve haber servisi yapılamıyordu. Medya üzerine doktora tezi bulunan Gayana Yüksel ve eşi iş adamı İsmet Yüksel uluslararası yayın yapan bir ajans kurmayı planladı. O dönemin Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu da bu fikri kabul etti ve ajansın kurulması talimatını verdi.

Lisans alma süreci

Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyetinde yerleşik resmi bir ajans kimliğine sahip olmak için Ukrayna devletinin şart koştuğu belli lisans şartlar bulunuyordu. Bu lisans şartlarından biri, kuruculardan birinin medya alanında akademik unvana sahip olmasıydı. Kırım Tatarları arasında bu alandaki unvana sahip olan iki kişi bulunuyordu ve bu iki kişiden biri Gayana Yüksel'di. Gerekli diğer şartların yerine getirilmesinin ardından QHA için resmi başvuru yapıldı. Başvuru süreci bir yıldan fazla sürdü.

Bu süre içerisinde İsmet Yüksel ve Gayana Yüksel, lisans olmadan çalışmalara başladılar ve qha.com.ua alan adını faaliyete geçirdiler. İlk yayınlar Türkçe ve Rusça dillerinden yapıldı.

Ajansın yayın hayatına başlaması

Ukrayna Devlet Televizyon ve Radyo Komitesi tarafından 14 Mart 2006 tarih ve 124 numaralı Devlet Tescil Belgesi ile QHA, Ukrayna'da kayıt altına alındı. Bu sıralarda çalışacak gazeteciler aranmaya başlandı. Medya alanında profesyonel eleman bulunamadığı için QHA'da çalıştırılmak üzere işe alınan 4 kişi, Türkiye'nin devlet haber ajansı Anadolu Ajansı'nda 3 haftalık eğitim için Ankara'ya gönderildi.

QHA'nın ilk ofisi Akmescit’te Puşkina Sokağındaki 3 numaralı binanın bodrum katındaki 2 odalı daire oldu. Genel Müdür ve Yazı İşleri Müdürü Gayana Yüksel ve Genel Koordinatör İsmet Yüksel ile birlikte ofiste toplam 9 kişi çalışıyordu.

18 Mayıs 2006 tarihinde faaliyete resmen başladığını duyuran QHA'nın ilk haberi 1944 Kırım Tatar Sürgününün 62. yıl dönümünde Akmescit'te gerçekleştirilen matem mitingiydi. Bu tarihte ayrıca, ajansın yayın yaptığı Türkçe ve Rusça dillerine İngilizce de eklendi.

Abonelik sistemine geçilmesi

QHA, kurulduktan sonra bir yıl boyunca kamuya açık hizmet verirken, masrafları karşılayabilmek için 2007 yılında abonelik sistemine geçti. Kurumsal ve kişisel olmak üzere iki ayrı abonelik türü oluşturuldu. Tüm abonelere günlük olarak e-bülten gönderiliyordu. Bu uygulama 2008 yılından, Kırım'ın Rusya tarafından işgaline kadar devam etti.

Kırım Haber Ajansının kuruluş logosu (2006)

Ayrıca 2007'den itibaren görüntü arşivi oluşturulmaya başlandı ve ilerleyen zamanda TRT, BBC, Al Jazeera gibi Türkiye ve Avrupa televizyon kanallarına görüntü servisi yapılmaya başlandı.

TKA’ya üyeliği

2008 yılında QHA, Türkçe Konuşan Ülkeler Haber Ajansları Birliğine (TKA) üye olundu ve devleti olmayan bir Türk topluluğu olarak, 2007 yılında TKA'nın Ankara'da gerçekleşen 6'ncı toplantısına gözlemci pozisyonunda katıldı. Daha sonra Kırım Tatarlarının ajansı olarak, 29 Nisan -3 Mayıs 2008 tarihinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de 7'ncisi düzenlenen toplantıya katılarak, burada üyelik anlaşması imzalandı. Bu anlaşma halen devam etmektedir. (TKA üyeleri: Anadolu Ajansı-Türkiye, AzerTac-Azerbaycan, Kazinform-Kazakistan, Khabar-Kırgızistan, TAK-Kuzey Kıbrıs, Tatarinform-Tataristan, Başinform-Başkurdistan)

QHA tekrar kamuya açıldı

QHA, 2009 yılında bağış kabul etmeye başladı. 2006 yılında QHA'nın kuruluşundan itibaren Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği ve Genel Başkanı Ahmed İhsan Kırımlı'nın da desteği bulunuyordu. Aynı şekilde ABD Kırım Tatar diasporasından bağışlar alındı. Bağışların yapılmasıyla haberler tekrar kamuya açıldı. Ancak abonelere özel fotoğraflar ve videoların servisine devam edildi.

İlk TV yapımı: Yeşil Ada Kırım

2010 yılında ilk televizyon programına imza atıldı. Genel koordinasyonunu İsmet Yüksel'in, yönetmenliğini Esma Kasar'ın ve Almanya koordinasyonunu Ahmet Özay'ın yaptığı “Yeşil Ada Kırım” televizyon programı, merkezi Almanya'nın Duisburg kentinde bulunan Kanal Avrupa televizyon kanalında Abdullah Yücesan, Kırım Derneği Genel Merkezi ve Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten'in şahsi sponsorluğunda yayımlandı. QHA logosuyla yayınlanan program, Kırım Tatar dilinde uydu kanallarındaki ilk tv programı olma özelliğine sahip oldu. Yaklaşık 6 ay süren programların stüdyo çekimleri Yüksel ailesinin evinin salonunda gerçekleşti.

Kırım Tatar Gazetecilik bölümü kuruldu

QHA'nın kuruluş yıllarında gazeteci bulmakta zorlanıyordu. Kırım Tatar gazetecilerin sayısının yetersiz olması nedeniyle 2010 yılında üniversitede Kırım Tatar gazetecilik bölümü kurulması için Gayana Yüksel tarafından fikir önerildi. Bunun için Kırım Devlet Mühendislik ve Pedegoji Üniversitesi Rektörü Fevzi Yakubov ile görüşüldü ve 2012 yılında dekanlığını Ranetta Gafarova'nın yürüttüğü Kırım Tatar ve Türk Dili ve Edebiyatı Fakültesinde Kırım Tatar Gazetecilik Bölümü kuruldu. Bölüm Başkanlığına Dr. Gayana Yüksel getirilirken, bölüm için finansmanın sağlanmasına İsmet Yüksel aracılık etti. Kırım Tatar Gazetecilik Bölümü bugün halen varlığını sürdürmektedir.

QHA haberleri TRT’de

2010 yılında TRT'nin farklı kanallarında, Kırım Devlet Televizyonunda ve diğer uluslararası haber ajanslarında QHA haberleri kullanılmaya başlandı. QHA Genel Koordinatörü İsmet Yüksel aynı zamanda TRT'nin Kırım muhabiri görevini üstlendi ve bu yolla TRT'ye günde en az bir haber gönderildi.

TRT Avaz’da 82 bölümlük “Kırım’dan Yansılar” programı

TRT Avaz için dış yapım olarak çekilen “Kırım’dan Yansılar” programının Aralık 2011'de yapımına başlandı. Toplam 82 program çekildi. Son programda programın adı “Kırım’ın İşgali” oldu. İşgal olmasaydı programın sürdürülmesi planlanıyordu. Bu belgesel türündeki program, Kırım tarihinde televizyonda yayınlanan ilk ve son Kırım Tatarca belgesel niteliğindeki program olma özelliğine sahiptir. Haftada bir kere tekrar olmak üzere iki kere yayınlanıyordu. Yayın Koordinatörlüğünü İsmet Yüksel'in, Yapımcılığını Gayana Yüksel'in, Yönetmenliğini Esma Kasar'ın yaptığı programın bölüm sonlarında “QHA tarafından TRT için hazırlanmıştır” ifadesi yer alıyordu. Bu programda Kırım'ın her şehri ve köyü kamerayla kayıt altına alınmıştır.

2010 yılında “8 ülke 8 yönetmen & Sinan” belgesel filminin Kırım çekimleri QHA tarafından yapıldı. Kırım Tatarı yönetmen Ahtem Seitablayev bu projede ödül aldı.

2012 yılında Al Jazeera World televizyon kanalıyla yönetmenliğini Ahmet Seven'in yaptığı “Crimean Tatars: Coming Back” 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. belgeseli ortak projesine imza atıldı. Belgeselin yapımı, danışmanlığı ve ekipmanı QHA tarafından sağlandı.

Kırım’ın işgali süreci

25 Şubat 2014 tarihinde başlayan Rusya'nın Kırım'ı geçici işgal etme süreciyle QHA zor günler yaşamaya başladı. İşgalci Rus makamlarınca İsmet ve Gayana Yüksel hakkında davalar açıldı ve 2014 yılının Nisan ve Mayıs aylarında iki kez Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) tarafından sorgulandılar. Gayana Yüksel, 2010 yılında yayınlanan bir haberden dolayı ihtar cezasına çarptırıldı ve haberi kaldırması istendi. 2015 Nisan ayında ise işgalciler, Ukrayna devletinden aldığı lisansın artık geçersiz olduğu bildirildi ve geçici işgal makamlarından yeni yayın lisansı alma zorunluluğu getirildi. Faaliyetine devam etmek isteyen QHA, bunun üzerine işgalci makamlara başvuru yaptı, ancak bu başvurular kabul edilmedi.

9 Mayıs 2016 tarihinde işgalci Rus makamları tarafından QHA'nın internet sayfasına erişim engeli konuldu. Bu yasağın ardından haberlerin yayımlanması için Türkiye'deki Kırım Tatar Diasporasının desteğiyle geçici editörler haberleri qha.com.ua sayfasına girmeye başladı. Gayana Yüksel zorunlu bir karar alarak, 24 Mayıs 2015'te Kırım'dan ayrılıp, Kiev’e gitti ve QHA’nın Kırım’daki resmi faaliyetlerini geçici olarak durdurdu. Rus işgalciler tarafından, kurucular İsmet Yüksel ve Dr. Gayana Yüksel'i radikal olarak ilan dildi ve Kırım'daki faaliyetleri yasaklayarak, yarımadaya giriş yasağı koyuldu.

Rusya’nın Kırım’ı geçici işgali süresince QHA’nın yayınları uluslararası örgütlerin takdirini kazandı. 24 Ekim 2014 tarihinde Paris’te 28’ncisi gerçekleşen World Quality Commitment ödüllerinde altın kategoride QHA'ya başarılı çalışma ödülü verildi. 2 Kasım 2014 tarihinde Türkçe Konuşan Ülkeler Uluslararası Gazeteciler Derneği ve Bartın Gazeteciler Cemiyeti tarafından düzenlenen Gaspıralı Ödüllerinde QHA, Türk Dünyası Haber Ajansı ödülüne layık görüldü.

QHA’nın yeni merkezi Kıyiv

2015 Haziran ayı QHA, Ukrayna’nın başkenti Kıyiv’de tekrar yapılanmaya başladı. Bu dönemde yayın yapılan dillere Ukraince de eklendi. Böylece Kırımla ilgili Rus propagandalarına karşı 4 dilde yayın hedeflendi. Ukrayna toplumunun Kırım ve Kırım Tatarları hakkında doğru bilgilendirmeye çalışılarak, Ukrainler ile bağlar kurulmasına katkıda bulundu. Kyiv’de Kırım Tatar personel eksikliği Ukrain çalışanlarla giderildi. Ayrıca Türkiye'de ilk kez bir daimi muhabir işe alındı.

QHA Ankara İrtibat Ofisi

QHA, 2016 Ağustos ayında Ankara’da irtibat ofisi kurma kararı alarak, M. Bahadırhan Dinçaslan’a QHA Türkçe Yayın Yönetmeni görevi verildi. Tamamlanan hazırlıkların ardından 2016 Ekim ayında irtibat ofisi kuruldu. Türkiye’de çalışan sayısı 5’e çıkarıldı. Buna eş zamanlı olarak Romanya'da bir muhabir işe alındı ve Rumence servisi de hizmete girdi, ancak 2017 yılında bu dildeki yayınlar durduruldu.

Ukrayna Cumhurbaşkanlığının takdirnamesi

6 Haziran 2016 Gazeteciler Günü'nde Ukrayna Cumhurbaşkanlığı tarafından her yıl düzenlenen ödül töreninde QHA’ya “İlkeli medya davranışı, Kırım’ın Ukrayna’ya iadesi için yapılan Enformasyon çalışmaları, Ukrayna ve uluslararası toplumda Kırım Ukrayna’nın bir toprağı imajının oluşturulmasına sağladığı katkılardan” dolayı takdirname verildi. Takdirname, Ukrayna Cumhurbaşkanının eşi Marina Poroşenko tarafından QHA genel müdürü Gayana Yüksel'e teslim edildi.

Radyo Hayat

2017 yılında QHA bünyesinde kurulan Radyo Hayat yayın hayatına Kıyiv'de başladı. Yaklaşık 20 kişinin istihdam edildiği radyonun ofisiyle birlikte QHA'nın Kıyiv'deki ofis sayısı ikiye çıktı. Ukrayna'nın Herson Bölgesinde 103.5 FM frekansından ve internet üzerinden dinlenilen Radyo Hayat, yayın hayatı 2019 yılında sonlandırıldı.

Yayın politikası ve ilkeler

15 Şubat 2018 tarihinde QHA Türkçe Yayın Yönetmenliğine ve Türkiye Temsilciliğine gazeteci Aydın Taş getirildi. Bu dönemde QHA Türkçe için 10 personel çalışıyordu. Türkçe yayınlar için QHA'nın yayın politikası ve ilkeleri İsmet Yüksel, Gayana Yüksel ve Aydın Taş tarafından hazırlanarak yazıya döküldü ve daha sonra Kırım Tatarlarının Milli Lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ile KTMM Başkanı Refat Çubarov’a sunuldu. QHA Türkçe, yayınlarını halen bu yayın politikası ve ilkeleri çerçevesinde sürdürüyor.

28 Şubat 2018 tarihinde Türk dünyasından verdiği haberlerden dolayı QHA’ya EkoAvrasya tarafından Avrasya Hizmet Ödülü layık görüldü.

2018 Nisan ayında QHA Türkçe, internet üzerinden canlı yayınlara başlayarak, programlara konuk almaya başladı. 2018 Ekim ayı itibarıyla canlı yayınlar her Cuma günü saat 19.44’te “Kırım Saati” haber programı adı altında devam etti. Programa yine konuk veya konuklar davet edilirken, öncesinde Kırım, Kırım Tatarları ve Türk dünyasındaki gelişmelerden oluşan haftalık haber bültenleri veriliyordu. “Kırım Saati” haber programı 15'nci yayından sonra personel ve teknik ekipman eksikliği nedeniyle Mart 2019 tarihinde geçici olarak askıya alındı.

Devir

2018 yılının Mayıs ayının sonunda QHA'nın kurucuları İsmet Yüksel ve Gayana Yüksel, “milli yayın organlarının Kırım Tatar Milli Meclisinin kontrolüne” devri iradesi oluştuğunu belirterek, kurulacak bir medya anonim şirketi veya bir vakıf bünyesinde tüm Kırım Tatar medyasının yeniden yapılandırılması amacıyla ajansı devrettiklerini açıkladılar. Kırım Tatar Milli Kurultay Delegesi Rüstem Umerov da kendilerine QHA'nın devri için teklif geldiğini ve bu bayrak değişimi İsmet Yüksel, Gayana Yüksel, Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ve Refat Çubarov ile birlikte müzakere ederek, şahsi imkanlarıyla devraldıklarını açıkladı.

Bu kapsamda Kırım Haber Ajansı Haziran 2018'de Ruslan Asanov'ın yedieminliğine devredildi. KTMM tarafından QHA'ya bir genel müdür ve idari müdür atandı. Bu sırada QHA merkez ofisi, Ankara ofisi ve Radyo Hayat'da 70 civarında çalışan bulunurken, kısa sürede bu sayı 30'a düşürüldü.

Türkçe qha.com.tr adresine geçti

2018 Eylül ayında Rusça, Ukraince ve İngilizce yayınlardan sorumlu yazı işleri müdürü olarak Rüstem Halilov atandı. Aynı yılın Kasım ayında ajans Rusça, Ukraince ve İngilizce yayınlarda kendini QHA Media olarak tekrar markalaştırıp, özel haber odaklı çalışmaya başladı. Türkçe sayfası ise Aydın Taş'ın yayın yönetmenliğinde faaliyetini ajans olarak sürdürmeye devam etti ve 2019 Mart ayında QHA Türkçe, qha.com.ua alan adından ayrılıp, qha.com.tr alan adına geçti.

2018 Ekim ayında QHA, Kırım Stratejik Araştırmalar Enstitüsü ve Kureş Kültür ve Spor Merkezi ile birlikte Ukrayna Enformasyon Politikaları Bakanlığı için “Kırım ve Ukrayna’nın Güneyi-Medeniyetler Alanı” ortak kültür projesini gerçekleştirdi. Proje kapsamında Ukraince ve Türkçe alt yazılı 12 video görsel ve 10 radyo yayını yapıldı.

2019 Temmuz ayında QHA'nın Genel Müdürlüğüne gazeteci Ahmet Özay getirildi. Ahmet Özay'dan Ocak 2029'de boşalan bu göreve Fevzi Hamzayev tayin edildi ve halen bu görevde bulunmaktadır.

QHA Gazetecilik Akademisi

Kırım Haber Ajansının kendi çalışanlarını eğitmek amacıyla Ankara'da Genel Yayın Yönetmeni Aydın Taş tarafından irtibat bürosu tarafından oluşturulmuştur. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Gazetecilik bölümüyle ortak çalışma görüşmelerine başlansa da 2020 yılı başlarında dünyanın koronavirüs pandemisi etkisi altına girmesinden dolayı projenin büyümesi ertelenmiştir.

Günümüzde QHA

Günümüzde QHA'nın Kıyiv merkez bürosunda ve Ankara irtibat ofisinde 30'dan fazla personeli bulunmaktadır. Türkçe, Rusça, Ukraince ve İngilizce haber yayınları devam etmektedir.