Idi Amin
Idi Amin Dada Oumee (d. 17 Mayıs 1925 - ö. 16 Ağustos 2003), 1971-1979 arasında devlet başkanlığı yapmış olan Ugandalı asker ve diktatördür. Dünya tarihinin en acımasız despotlarından biri olarak kabul edilir.[1]
| Idi Amin | |
|---|---|
_gtfy.00132_(cropped).jpg)
| |
| Amin, BM Genel Kuruluna hitap etmeden kısa bir süre önce, 1975 | |
| 3. Uganda Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 25 Ocak 1971 - 11 Nisan 1979 (8 yıl, 76 gün) | |
| Başkan Yardımcısı | Mustafa Adrisi |
| Yerine geldiği | Milton Obote |
| Yerine gelen | Yusufu Lule |
| 13. Afrika Birliği Örgütü başkanı | |
| Görev süresi 28 Temmuz 1975 - 2 Temmuz 1976 (340 gün) | |
| Yerine geldiği | Siad Barre |
| Yerine gelen | Seewoosagur Ramgoolam |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 17 Mayıs 1925 Koboko veya Kampala |
| Ölüm | 16 Ağustos 2003 (78 yaşında) Cidde, Suudi Arabistan |
| Evlilik(ler) | Malyamu Amin (boşanmış) Kay Amin (boşanmış) Nora Amin (boşanmış) Madina Amin Sarah Amin |
| Çocuk(lar) | 43 (tahminî)[1] |
| Dini | Sünni İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Branşı | Kara ve Hava Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1946-1979 |
| Rütbesi | Mareşal |
Idi Amin'in yönetimi sırasında politik baskı, etnik ayrımcılığın yanı sıra insan hakları ihlalleri yoğun şekilde gözlemlendi. Uluslararası gözlemciler ve insan hakları gruplarının tahminlerine göre, 100.000 ila 500.000 insan Idi Amin'in yönetimde olduğu dönemde öldürüldü.[2]
,_R23930288.jpg)
Gençliği
değiştir
Uganda'nın kuzeyindeki Kakwa kabilesinden gelen Amin, 1946'da İngiliz sömürge ordusuna bağlı Afrika Kraliyet Tüfekli Birliği'ne (King's African Rifles - KAR) katıldı. İngilizlerin Kenya'daki Mau Mau Ayaklanması'na (1952-1956) karşı giriştiği harekâtta görev aldı. 1951-60 yılları arasında Uganda ağır sıklet boks şampiyonluğunu elinde tuttu. Ayrıca ünlü bir ragbi oyuncusuydu. Uganda'nın 1962'de bağımsızlığına kavuşmasından önce subay rütbesi alan birkaç Ugandalı askerden biri olan Amin, ülkenin yeni devlet başkanı ve başbakanı Apolo Milton Obote ile yakın dostluk kurdu. 1965'te Zaire'deki ayaklanmacılarla kurduğu ilişkinin skandala yol açması, 1966'da ordu ve hava kuvvetleri komutanlığına getirilmesini engellemedi. Obote ile arasının açılması üzerine 1970'te bu görevinden alındı.
İktidarı
değiştir25 Ocak 1971'de Devlet Başkanı Obote'nin bir gezi için Singapur'da bulunduğu sırada, askerî darbe yaparak devlet başkanı ve silahlı kuvvetler başkomutanı oldu. 1972'de Uganda'da yaşayan bütün Asyalıların (özellikle Hintler) 90 gün içinde ülkeyi terk etmelerini sağlayarak onları sınır dışı etti. Onların yerine ülkedeki Müslüman azınlığı ve akrabalarını, Hintlerden kalan üretim araçlarının başına getirdi. Uganda'yla İsrail arasındaki ilişkilere son vererek Libya ve Filistin'in yanında yer aldı. Bu duruma tepki olarak 1973'te ABD ve 1976'da İngiltere Uganda'daki temsilciliklerini kapattılar. 1976'da da kendisini ömür boyu devlet başkanı ilan etti. Genellikle aşırı milliyetçi bir tutum takındı. Temmuz 1976'da Filistinliler tarafından kaçırılan ve içinde İsrailli ve başka Yahudi yolcuların bulunduğu bir Fransız yolcu uçağının Uganda'ya inmesine izin vererek olaya doğrudan karıştı. İsrailli özel kuvvetlerin düzenlediği operasyonda biri dışında tüm rehinelerin kurtarılması İdi Amin'in prestijini büyük ölçüde zedeledi.
Yıkılışı ve sürgün
değiştirEkim 1978'de Tanzanya tarafından desteklenen Uganda Ulusal Kurtuluş Ordusu adlı gerillaların saldırıları başladı. Sonunda 13 Nisan 1979'da isyancı gerillalar başkent Kampala'ya ulaşmadan önce, ülke dışına kaçtı. Önce Libya'ya geçti, ardından Suudi Arabistan'a yerleşti kısa bir süre sonra eşlerinden ikisi ve 22 çocuğu da yanına yerleşti. 1989'da gizlice Uganda'ya geçmek üzere geldiği Zaire ile Uganda arasında krize yol açtı. Kongo hükûmeti Amin'i Uganda'ya teslim etmeyi reddetti ve Suudi Arabistan'a dönmesini sağladı. 20 Temmuz 2003 tarihinde, Amin'in eşlerinden birisi olan Madina, böbrek yetmezliği nedeniyle Cidde'de Kral Faysal Mütehassıs Hastanesi'nde komada olduğunu ve ölüme yakın olduğunu bildirdi. İdi Amin, 16 Ağustos 2003 tarihinde, Cidde'de, hastanede öldü ve Cidde Ruwais Mezarlığına gömüldü.
Popüler kültür
değiştir1976 yılında çekilen ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi militanları tarafından kaçırılarak Entebbe Uluslararası Havalimanı'na indirilen Air France uçağını konu alan Raid on Entebbe filminde Yaphet Kotto tarafından canlandırılmıştır. 2006 yılında Last King of Scotland filminde hayatının iktidar ve yıkılış dönemi gözler önüne serilmiş ve onu canlandıran Forest Whitaker en iyi erkek oyuncu dalında Akademi Ödülüne ulaşmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ a b Boddy-Evans, Alistair. "Biography of Idi Amin, Brutal Dictator of Uganda". ThoughtCo (İngilizce). 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019.
- ^ İlgili 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian haberi (İngilizce) 3 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir