I. Viyana Kuşatması
I. Viyana Kuşatması veya 1529 Viyana Kuşatması, Osmanlı İmparatorluğu'nun Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olan Avusturya Arşidüklüğü'ndeki Viyana şehrini ele geçirmek için yaptığı ilk girişimdi. Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman, 100.000'den fazla askeriyle şehre saldırırken, Niklas Graf Salm liderliğindeki savunmacıların sayısı 21.000'i geçmiyordu. Buna rağmen Viyana, 27 Eylül 1529 ile 15 Ekim 1529 tarihleri arasında, iki haftadan biraz fazla süren kuşatmadan sağ çıkmayı başardı.[6]
| I. Viyana Kuşatması | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Avusturya savaşları | |||||||||
 I. Viyana Kuşatması | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Nicholas Graf von Salm |
 I. Süleyman Pargalı Damat İbrahim Paşa Ayas Mehmed Paşa | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 24.000[1][2]-27.000[3] |
100.000-125.000[4] 600 top[5] | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
|
2.500 [kaynak belirtilmeli] |
8.000-10.000 [kaynak belirtilmeli] | ||||||||
Kuşatma, Macaristan Kralı II. Lajos'un ölümü ve krallığın iç savaşa sürüklenmesiyle sonuçlanan 1526 Mohaç Muharebesi'nin ardından gerçekleşti. Lojos'un ölümünün ardından, Macaristan içindeki rakip gruplar iki halef seçti: Habsburg Hanedanı tarafından desteklenen Avusturya Arşidükü I. Ferdinand ve János Zápolya. Ferdinand'ın Budin şehri de dâhil olmak üzere Batı Macaristan'ın kontrolünü ele geçirmeye başlamasının ardından Zápolya, Osmanlı İmparatorluğu'ndan yardım istedi ve Osmanlı İmparatorluğu'nun vasalı haline geldi.
Osmanlı'nın Viyana'ya saldırısı, imparatorluğun Macar çatışmasına müdahalesinin bir parçasıydı ve kısa vadede Zápolya'nın konumunu güvence altına almayı amaçlıyordu. Tarihçiler, seferin ilk hedefi olarak Viyana'nın seçilmesinin ardındaki motivasyonlar da dâhil olmak üzere, Osmanlı'nın uzun vadeli hedefleri hakkında çelişkili yorumlar sunmaktadır. Bazı modern tarihçiler, Süleyman'ın öncelikli hedefinin, o zamanlar hala Habsburg kontrolü altında olan ve Kraliyet Macaristanı olarak da bilinen batı kısmı da dâhil olmak üzere tüm Macaristan üzerinde Osmanlı kontrolünü sağlamak olduğunu öne sürmektedir. Bazı akademisyenler ise Süleyman'ın Macaristan'ı Avrupa'nın daha sonraki istilaları için bir hazırlık sahası olarak kullanmayı amaçladığını öne sürmektedir.
Viyana kuşatmasının başarısızlığı, Habsburglar ve Osmanlılar arasında karşılıklı saldırılarla noktalanan ve 1683'te II. Viyana Kuşatması ile sonuçlanan 150 yıllık sert bir askeri gerilimin başlangıcı oldu.
Kuşatmanın nedenleri
değiştirMohaç Muharebesi sonrasında Budin'in Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmesinin ardından, savaşa katılmamış olan Erdel voyvodası János Szapolyai Macar kralı olarak taç giymişti. I. Süleyman 16 Ekim 1526'da Macaristan tacını Szapolyai'ye veren tarihî fermanını imzaladı. Mohaç Muharebesi öncesinde kral II. Lajos dolayısıyla Macaristan ile bağlantılı olan, ancak savaş sonrasında Osmanlı Ordularının girmediği Bohemya, Moravya, Slovakya ve Silezya gibi ülke ve bölgeler ise, II. Lajos'un karısının ve Kutsal Roma-Germen İmparatoru Şarlken'in kardeşi olan Avusturya arşidükü Ferdinand'da kaldı. Kanunî Sultan Süleyman, İstanbul'a döndükten sonra harekete geçen Ferdinand, Pressburg'da Osmanlılar'a karşı olan asillerden teşekkül ettirilmiş bir diyet meclisi toplayarak kendini Macaristan ve Bohemya kralı ilan ettirdi. Bu olay, Macaristan'da egemenlik için Osmanlı-Avusturya rekabetini başlattı. Kanunî Sultan Süleyman, Mohaç zaferi sonrasında fethedilen geniş Macar topraklarının Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu ile bağlantılı bir hükümdarın eline geçmesine müsâde edemezdi. Bu durum, bölgedeki güçler dengesinin Osmanlı Devleti aleyhine bozulmasına yol açabilirdi.
Ağabeyi Habsburg İmparatoru Şarlken'in de desteğini alan Ferdinand, Osmanlı Ordusu geri döndükten sonra saldırıya geçti ve Tokaj Meydan Muharebesinde Szapolyai'yi yenerek Budin'i ele geçirdi. Litvanya'ya kaçan Szapolyai, Osmanlı Devleti'nden yardım istedi. Kanunî Sultan Süleyman sefer hazırlıklarıyla meşgulken, Macaristan'dan fethedilen arazinin geri verilmesi karşılığında barış yapmak isteğiyle Ferdinand'ın elçileri geldi. Fakat Habsburgları Macaristan Krallığı'dan çıkarmak, Ferdinand'a gözdağı vermek, Habsburg Ordusu'nu yakalayıp yok etmeyi amaçlayan Kanunî Sultan Süleyman, o zamanın âdetleri gereği elçileri tutuklattırdı. Hazırlıklarını tamamladıktan sonra serbest bırakıp savaş için yola çıktığı haberiyle Ferdinand'a gönderdi.
10 Mayıs 1529'da İstanbul'dan yola çıkan Kanuni Sultan Süleyman, 20 Haziran'da Sofya'ya ve 18 Ağustos'ta Mohaç Ovası'na ulaştı. Szapolyai de 6.000 Macar askeri ile orduya katıldı ve burada padişahın elini öptü. Eylül'de Budin'i kuşatan Kanuni Sultan Süleyman, teslim teklifinin reddedilmesi üzerine şiddetli bir muhasara savaşına başladı. 8 Eylül'de Budin kalesinin kapılarından biri ele geçirilip genel hücum başlatılınca, ümit kalmadığını anlayan müdâfiler, hayatlarına dokunulmamak şartıyla kaleyi teslim ettiler. Kısa zamanda gösterilen bu muvaffakiyet karşısında, Osmanlı hâkimiyetine daha fazla karşı duramayacağını anlayan Boğdan voyvodasi IV. Petru Rareş de ordugâha gelerek bir tâbiiyyet antlaşması imzaladı. Elbasan sancakbeyi Hasan Bey'i Budin'de muhafız bırakan Kanunî, 12 Eylül'de Macar taht şehrinden ayrılıp Viyana üzerine yürüdü. Bu arada Ferdinand'in adamları tarafından kaçırılmak üzereyken İzvornik sancakbeyi Sultanzâde Bâli Bey'in ele geçirdiği Macar kraliyet tacı, Yeniçeri sekbanbaşısı tarafından Szapolyai'ye giydirildi.
Budin Kalesi'nin fethinden sonra Osmanlı Ordusu Avusturya üzerine yürüdü.
Kuşatma
değiştirKanunî Sultan Süleyman, 22 Eylül'de Avusturya sınırını geçti. 23 Eylül'de Bâli Bey'in kardeşi Semendire sancakbeyi Sultanzâde Mehmed Bey, Leitha Muharebesi'nde Alman öncü kuvvetlerinin büyük bir kısmını Viyana'nın on beş kilometre güneydoğusundaki Bruck kasabası yakınlarında imha etti. Esir edilen Alman kuvvetleri komutanı Christophe Von Zedlitz ve altı general Sultan'a gönderildi. 27 Eylül'de Viyana önlerine gelen ordu, Avusturya Arşidüklüğü'nün başkentini kuşatmaya başladı.
Kanunî Sultan Süleyman, 120.000 kişilik bir orduyla Budin'den ayrılıp Viyana üzerine yürüdüğü haberi duyulunca, sadece Avusturya ve Almanya'da değil, bütün Avrupa'da bir korku başlamış, Osmanlı ilerlemesi karşısında, o sırada had safhada olan mezhep mücâdeleleri bile bir tarafa bırakılarak, Viyana'ya yardım seferi başlatılmış ve Avrupa'nın her yerinden muhtelif milletlere mensup yardım kuvveti gelmeye başlamıştı. Kuşatmadan biraz evvel bu kuvvetlerin büyük bir kısmı kaleye yerleşmişti. Ferdinand şehri terk ederek kaçmış, yerine ihtiyar ve tecrübeli bir asker olan Kont Nicolos Von Salm'i kale komutanı olarak bırakmıştı. Savunma hazırlıklarına başlayan Kont Salm de, Türk ordusu gelmeden Viyana yakınlarındaki mahalleleri tamamen yakıp yıkmış, birinci istihkâm hattından yirmi adım içeride ikinci bir istihkâm inşâ etmiş, Tuna sahillerine kazıklar diktirerek müdâfaa için gerekli tedbirleri almıştı. Osmanlı humbaracılarının yakıcı tesirlerinden korunmak için evlerin ahşap çatılarını yıktırmış, top güllelerinin tesirini azaltmak için de, sokakların kaldırımlarını söktürmüştü. Ayrıca iki ay yetecek kadar erzak temin edip, şehirdeki sivil halkı dışarı çıkarmıştı.
Kaleyi muhasaraya başlayan Kanunî Sultan Süleyman, on yedi gün boyunca döverek, şehrin surlarını iyice tahrip etmişti. Bu sırada bir Osmanlı güllesinin isabetiyle kale komutanı Kont Salm de ölmüştü. Bununla birlikte kuşatma uzuyor; kış aylarının tahrip edici etkisi ve beklenen top mühimmatının gecikmesi Osmanlı ordusu için kuşatma şartlarını zorlaştırıyordu. Çevreden aldığı istihbaratlar sonunda Viyana'ya yüz elli kilometre uzaktaki Linz'de bir Alman ordusunun toplandığı anlaşılınca, Kanunî, orduya muhasarayı kaldırma emrini verdi. Aynı zamanda çeşitli beyler kumandasındaki akıncı kuvvetlerini akına göndererek, Avusturya, Güney Almanya (Bavyera), Moravya, Bohemya, Yukarı Macaristan (şimdiki Slovakya), Silezya ve Slovenya gibi Habsburg'lara bağlı ülkelerde saldırılar düzenletti. 16 Ekim'de Viyana önlerinden hareket eden ordu-yı hümâyûn, 25 Ekim'de Budin'e, 16 Aralık'ta da İstanbul'a döndü.
Kaynakça
değiştir- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Büyük Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 7. Basım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 975-6945-11-7
- Robert Mantran, Osmanlı Tarihi I. Cilt, Çeviren Server Tanilli, Adam Yayınları, ISBN 975-418-563-8
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;nolanisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Dupuy, Trevor.N., Curt Johnson, and David.L.Bongard, The Encyclopedia of Military Biography, I.B.Tauris & Co. Ltd., 1992, ISBN 1-85043-569-3, sayfa 653.
- ^ Turnbull, Stephen, The Ottoman Empire: 1326–1699, Osprey Publishing, 2003, ISBN 1-84176-569-4, sayfa 50.
- ^ Turnbull suggests Suleiman had "perhaps 120,000" troops when he reached Osijek on 6 August. The Ottoman Empire, p. 50; Christopher Duffy suggests "Suleiman led an army of 125,000 Turks". Siege Warfare: Fortresses in the Early Modern World 1494–1660, p. 201. For higher estimates, see further note on Suleiman's troops.
- ^ M. Tayyip Gökbilgin, Kanuni Sultan Süleyman, Kronik Kitap, İstanbul, 2019, s. 43.
- ^ "Kış savaşları ve trajedi: Ölümle kartopu oynayanlar". Mehmet Tanju Akad. Tarih Dergisi. Aralık 2023. 1 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2024.