I. Amalrik

I. Amalrik
I. Amalrik
Kudüs kralı
Hüküm süresi	1162-1174
Önce gelen	III. Baudouin
Sonra gelen	IV. Baudouin
Doğum	1136; Kudüs
Ölüm	11 Temmuz 1174; Kudüs
Eş(ler)i	Courtenaylı Agnes ; Maria Komnini
Çocuk(lar)ı	IV. Baudouin; Sibelya ; I. İsabella
Hanedan	Gâtinais-Anjou Hanedanı
Babası	V. Foulques
Annesi	Melisende

I. Amalrik (aynı zamanda Amaury veya Aimery olarak da bilinir; d. 1136 – ö. 11 Temmuz 1174), 1162–1174 arasında Kudüs kralı.

Amalrik Kudüs Kraliçesi Melisende'nin ve Kudüs Kralı Foulques'ın ikinci oğluydu. Üç Kudüs kral ve kraliçesinin babasıydı; en yaşlısı Kudüs Kraliçesi Sibelya, ikincisi IV. Baudouin ve sonuncu olarak kuşatmadan sonra iktidara gelen Kudüs Kraliçesi İsabel.

Gençliği

Amalrik, 1136 yılında, krallığın varisi Kraliçe Melisende ile evli olan eski Anjou kontu Kral Fulk'un çocuğu olarak dünyaya geldi. Fulk'un 1143'te bir av kazasında ölümünden sonra, tahta 13 yaşındaki oğlu III. Baldwin geçti ve Melisende taht naibi oldu. Baldwin iki yıl sonra reşit olduğunda Melisende naipliği bırakmadı ve 1150 yılında ikili birbirlerine düşman olmaya başladılar. 1152'de Baldwin kendisini tek kral olarak ilan etti ve iç savaş çıktı. Melisende Kudüs'ü elinde tutarken, Baldwin kuzeydeki toprakları kontrol ediyordu. Amalrik'in elindeyse Yafa Kontluğu bulunuyordu. Amalrik annesi Melisende'ye sadık kaldı. III. Baldwin güneye saldırdığında, Amalrik annesiyle birlikte Davut Kulesi'nde kuşatma altındaydı. Melisende bu mücadelede yenildi ve Baldwin tek başına hüküm sürmeye başladı.

Amalrik, 1157'de Urfa kontu II. Joselin'in kızı Courtenay'lı Agnes ile evlendi. Agnes, eski haçlı Kontluğu Edessa'nın batı bölgelerinin 1150'de kaybedilmesinden bu yana Kudüs'te yaşamaktaydı. Patrik Fulcher, ikisinin akraba olması nedeniyle evliliklerine karşı çıktı. İkili evlenmek için Fulcher'in ölümünü beklemiştir. Agnes'in, Amalrik'ten üç çocuğu oldu: Sibilla, "Cüzzamlı" IV. Baudouin ve çocukken ölen Alix.

Tahta çıkışı

III. Baldwin, 10 Şubat 1163'te öldü ve taht Amalrik'e geçti. Ancak, soylular arasında Agnes'e karşı bir muhalefet bulunuyordu; Feodal konsey Haute Cour, Amalrik'i Agnes ile olan evliliğini bitirmesi karşılığında kral olarak kabul edeceğini söyledi.^[1] İbelinli Balian'ın silahtarı Ernoul, Agnes için; "car telle n'est que roine doie iestre di si haute cite comme de Jérusalem" ("Kudüs gibi kutsal bir şehrin böyle bir kraliçesi olmamalıdır") demiştir. Amalrik tüm muhalefeti gözeterek eşinden boşanarak tahta çıktı. Agnes, Yafa ve Aşkelon kontesi unvanını elinde tutarak eski nişanlısı İbelinli Hugh ile evlendi. Kilise, Amalrik ve Agnes'in çocuklarının meşru olduğunu ve verasette söz sahibi olduklarını söyledi. Agnes, çocukları sayesinde Kudüs'te yaklaşık 20 yıl boyunca büyük bir etki sahibi oldu.^[2]

Sınırdaki Müslüman devletlerle çatışması ve Bizans ittifakı

Amalrik, Fatımilerin, III. Baldwin döneminde başlayan yıllık haracı ödemediklerini iddia ederek 1163 yılında Mısır'a ilk seferini düzenledi. Vezir Dirgham, yakın zamanda vezir Şavar'ı devirerek bölgenin hükümdarı olmuştu ve Amalrik'i Pelusium'da durdurmak için yola çıktı, ancak yenilerek Bilbeis'e çekilmek zorunda kaldı. Mısırlılar, Amalrik'in daha fazla ilerlemesini önlemek umuduyla Nil barajlarını açarak nehri taşırdılar. Amalrik geri çekildi.^[2]

1167'de Amalrik, Bizans imparatoru I. Manuil Komnenos'un büyük yeğeni Maria Komnini ile evlendi. Müzakereler çoğunlukla Amalrik'in Manuel'in Antakya'yı Kudüs Krallığı'na geri vermesini ısrarla talep etmesi nedeniyle iki yıl sürdü. 29 Ağustos 1167'de Amalrik ve Maria Sur Katedrali'nde evlendi.

1168'de Amalrik ve I. Manuil, Mısır'a karşı bir ittifak müzakere ettiler. Surlu William, Konstantinopolis'e gönderilen elçiler arasındaydı. Amalrik'in Mısır vezirlerinden Vezir Şavar ile barış antlaşması sürmesine rağmen, Şavar'ın Nûreddin Mahmud Zengî ile müttefik olmaya çalıştığı iddiası duyuldu ve bu duruma sinirlenen Amalrik saldırıya geçti. Hospitalier Şövalyeleri bu saldırıyı hevesle desteklerken, Tapınak Şövalyeleri ise saldırıya karşı çıktılar. Ekim ayında, herhangi bir Bizans yardımını beklemeden (aslında elçilerin dönmesini bile beklemeden) Amalrik, Bilbeys'e saldırdı ve ele geçirdi. Halk ya katledildi ya da esir alındı. Daha sonra Kudüs ordusu, Kahire'ye doğru yürüdü. Fakat Nûreddin Mahmud Zengî'nin gelişiyle Amalrik geri çekildi.^[2]

Selahaddin'in yükselişi

Ocak 1169'da Şirkuh, Şavar'ı suikastla öldürttü. Şirkuh vezir oldu, ancak iki ay sonra Mart ayında öldü ve yerine yeğeni Selahaddin geçti. Amalrik endişeyle Sur Başpiskoposu Frederick de la Roche'u Avrupa'daki krallardan ve soylulardan yardım istemek için gönderdi, ancak yardım gelmedi. Aynı yıl bir Bizans filosu geldi ve Ekim ayında Amalrik bir kez daha bir saldırıya geçti ve Dimyat'ı hem denizden hem de karadan kuşattı. Kuşatma uzun sürdü ve Hristiyan kampında kıtlık baş gösterdi; Bizanslılar ve Haçlılar başarısızlığın suçunu birbirlerine attılar ve Selahaddin ile bir ateşkes imzalandı.^[3]

Artık Kudüs'ün etrafı Hristiyan düşmanlarıyla çevriliydi. 1170'te Selahaddin, Kudüs'ü işgal etmek üzere yola çıktı ve Eilat şehrini ele geçirerek Kudüs'ün Kızıldeniz ile bağlantısını kesti. Mısır'ın veziri olan Selahaddin, son Fatımi halifesinin ölümü üzerine 1171'de sultan ilan edildi. Selahaddin'in sultan oluşu Kudüs için beklenmedik bir durumdu. Buna rağmen, 1171'de Amalrick bizzat Konstantinopolis'e seyahat etti, Hospitalier şövalyesi Jobert'i naip olarak atadı ve Avrupa'daki krallara ikinci kez elçiler gönderdi, ancak yine yardım gelmedi. Sonraki birkaç yıl boyunca krallık sadece Selahaddin tarafından değil, aynı zamanda Haşhaşiler tarafından da tehdit altındaydı. Yaşanan bir olay sonrası Tapınak Şövalyeleri bazı Haşhaşi elçilerini öldürdü, bu da Amalrik ile Tapınakçılar arasında anlaşmazlığa yol açtı.^[3]

Ölümü

Nûreddin Mahmud Zengî, 1174'te öldü ve Amalrik, Banias'ı kuşattı. Kuşatmayı kaldıran Amalrik dönüş yolunda dizanteriden hastalandı. Doktorları ilk müdahaleleri yapsalar da, Kudüs'te ateşi çıktı. 11 Temmuz 1174'te öldü. Ölümü üzerine oğlu IV. Baldwin tahta çıktı ve Agnes'i Kudüs'teki sarayına getirtti.

Ailesi

İlk evliliği Agnes of Courtenay ile olmuştur. Bu evlilikten:

IV. Baudouin, Kudüs kralı
Sibelya, Kudüs kraliçesi

İkinci evliliğini Maria Komnini ile yapmıştır. Bu evlilikten:

İsabella, Kudüs kraliçesi
İsmi bilinmeyen kız, (ölü doğdu)

Kaynakça

^ Runciman 1952, s. 299.
^ ^a ^b ^c Baldwin, Marshall W. (1969). "The Latin States under Baldwin III and Amalric I, 1143–1174^{[ölü/kırık bağlantı]}". In Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W. (eds.). A History of the Crusades: Volume One. The First Hundred Years. Madison: The University of Wisconsin Press. pp. 528–563.
^ ^a ^b Gibb, Hamilton A. R. (1969). "The Rise of Saladin, 1169-1189 26 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". In Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W. (eds.). A History of the Crusades: Volume One. The First Hundred Years. Madison: The University of Wisconsin Press. pp. 563-589.

Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta I. Amalrik ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Runciman, Steven (çev. Fikret Işıltan) (1992), Haçlı Seferleri Tarihi: II. Cilt Kudüs Krallığı ve Frank Doğu Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0497-4
Bernard Hamilton, (1978) "Women in the Crusader States: The Queens of Jerusalem", in Medieval Women, edited by Derek Baker. Ecclesiastical History Society, (İngilizce)
Surlu Vilyam, (İng.çev.: E.A. Babcock ve A.C. Krey) (1943) A History of Deeds Done Beyond the Sea, . Columbia University Press, 1943 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen II. Baudouin	Kudüs kralı 1162-1174	Sonra gelen IV. Baudouin

[FOOTNOTERunciman1952299-1] Runciman 1952, s. 299.

[images.library.wisc.edu-2] Baldwin, Marshall W. (1969). "The Latin States under Baldwin III and Amalric I, 1143–1174^{[ölü/kırık bağlantı]}". In Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W. (eds.). A History of the Crusades: Volume One. The First Hundred Years. Madison: The University of Wisconsin Press. pp. 528–563.

[:0-3] Gibb, Hamilton A. R. (1969). "The Rise of Saladin, 1169-1189 26 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". In Setton, Kenneth M.; Baldwin, Marshall W. (eds.). A History of the Crusades: Volume One. The First Hundred Years. Madison: The University of Wisconsin Press. pp. 563-589.

[1]

[2]

[3]