Hayvanların Tarihi Üzerine

Hayvanların Tarihi Üzerine (Yunanca: Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν), Ton peri ta zoia historion, "Hayvanlar Üzerine Sorular"; Latince: Historia Animālium "Hayvanların Tarihi"), M.Ö. 4. yüzyılda antik Yunan filozofu Aristoteles'in Batı bilim ve felsefesinin temel metinlerinden biri olup, biyoloji konusundaki en önemli metinlerinden biridir. Atina'daki Platon Akademisi'nde okundu.

Özellikler

Aristoteles, ahtapotun rahatsız edildiğinde renk değiştirerek deimatik davranış gösterebileceğini gözlemledi.

MÖ 4. yüzyılda (muhtemelen MÖ 350 civarında) yazılmış olan eserin yazarı Aristoteles, MÖ 322 yılında ölmüştür.

Aristoteles gözlem ve akıl yürütme yoluyla birçok biyolojik gerçeği algılayıp eserine aktarmıştır. Örneğin, güçlü savunması olmayan bir hayvanın yaptığı blöf olan deimatik davranış gösterilerinden biri olan ahtapotun rahatsız edildiğinde düşmanını şaşırtmak veya gizlenmek için renk değiştirebildiğini yazmıştır.^[1]^[2]

Arap zoolog El-Cahiz tarafından Hayvanlar Kitabı [en] adıyla Orta Çağ Arapçasına çevrilip genişletilen kitaptan bir sayfa.

Aristo, bir köpek balığının embriyosunun bir kordon ile bir tür plasentaya (yumurta kesesi) tutturulduğunu kaydetmiştir.^[3]

Aristo'nun yazdığı gibi, Mayıs sineği dört ayak üzerinde yürüyen bir böcektir.^[4]

Hayvanların Tarihi Üzerine eserinde, Platon'un "sembolik zoolojisi"ne tam bir zıtlıkta, özellikle deniz biyolojisi üzerine olmak üzere çok sayıda gözlem ve inceleme yapılmaktadır. Aristoteles'in tarzı ve hassasiyeti, kafadan bacaklıların (sefalopodların) davranışını ve anatomisini incelediği bölümlerde görülmektedir, yırtıcılara karşı mürekkep kullanımı, kamuflaj ve sinyal verme gibi oyalama ve dikkat dağıtma tekniklerinden söz etmiştir.^[5]

Önem

16. yüzyıla kadar zooloji ile ilgili neredeyse hiçbir ayrıntılı çalışma yapılmamıştır, Bu açıdan Aristoteles, yaklaşık iki bin yıl boyunca bu alanda oldukça etkili bir isim oldu. Zooloji üzerine yazdıkları, hayatında yaptığı tüm çalışmalarının dörtte birini oluşturur.^[6]

Aristoteles'in halefi görülen öğrencisi olan ve ondan sonra Akademinin başına geçen Theophrastus, botanik üzerine 9 ciltlik Historia Plantarum [en] (Bitkiler Üzerinde İncelemeler) eserini kaleme almıştır.^[7]

Bağdatlı Arap bilim insanı El-Cahiz de Aristoteles'ten yararlanarak 9. yüzyılda Kitab el-Hayavan (Hayvanlar Kitabı) adlı bir ansiklopedi hazırlamış ve doğal seçilim dahil bazı biyoloji kavramlarını ilk kez incelemiştir.^[8]^[9]

Hatalar

Eser, hatalı iddialar da içermektedir. Örneğin Aristoteles, herhangi bir türün dişisinin erkeklerden daha az diş sayısına sahip olduğunu iddia ediyordu. Bu açıkça yanlışlanabilir bir iddia idi. Robert Mayhew tarafından o zamanki kadınların erkeklerden daha zayıf beslendiğinin iddia edilmesi gibi bir gözlem yanılgısıydı.^[10] Kendi gözlemi gerçek olsa da, bu iddiayı diğer türler için de geçerli tutması yanlıştı. Bu nedenle, Philippa Lang, Aristoteles'in ampirik olmakla birlikte, doğanın yanıltıcı olabileceğini beklememesinin onu şaşırtıp yanılgılara düşürebildiğini belirtmiştir.^[11]

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Hayvanların Tarihi Üzerine ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İngilizce Vikikaynak'ta History of Animals (Thompson) ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Yunanca Vikikaynak'ta Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Aristoteles (1910). History of Animals (İngilizce). çeviri: D'Arcy Wentworth Thompson,. Adelaide library: Oxford: Clarendon Press. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
Aristoteles (1897). History of Animals (İngilizce). çeviri: Richard Cresswell,. Londra: George Bell & Sons. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
Aristotle (1837). Historia animalium (Grekçe). e Typographeo academico. 26 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

Kaynakça

^ Campbell, Gordon Lindsay (2014). The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life (İngilizce). Oxford University Press. s. 517. ISBN 978-0-19-103515-9. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
^ Aristotle, Book IV.I (D'Arcy Thompson, s. 524)
^ Allaby, Michael (2010). Animals: From Mythology to Zoology. Infobase Publishing. ss. 34-. ISBN 978-0-8160-6101-3. 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
^ Wilkins, John S. (16 Eylül 2008). "Aristotle on the mayfly". Evolving Thoughts. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
^ Aristotle. "Historia Animalium". y. MÖ 350 (İngilizce). Floransa Üniversitesi Yayınları. ss. 621b-622a. ISBN 978-88-8453-377-7. 21 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019. A catalogue of body patterning in Cephalopoda.
^ Lennox, James (27 Temmuz 2011). "Aristotle's Biology". Stanford Encyclopedia of Philosophy (İngilizce). Stanford Üniversitesi Yayınları. 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
^ French, Roger (1994). Ancient Natural History: Histories of Nature (İngilizce). Routledge. ss. 92-99. ISBN 0-415-11545-0.
^ Egerton, Frank N. (Nisan 2002). "A History of the Ecological Sciences, Part 6: Arabic Language Science - Origins and Zoological". Bulletin of the Ecological Society of America (İngilizce), 143. ss. 142-146.
^ Haque, Amber (2004). "Psychology from Islamic Perspective: Contributions of Early Muslim Scholars and Challenges to Contemporary Muslim Psychologists". Journal of Religion and Health (İngilizce). 43 (4). ss. 357-377. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
^ Mayhew, Robert (2004). "Chapter 5". The Female in Aristotle's Biology (İngilizce). Chicago Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-226-51200-6.
^ Lang, Philippa (13 Ekim 2015). Science: Antiquity and its Legacy (İngilizce). I. B. Tauris. ss. 60-63. ISBN 978-0-85773-955-1. 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[Campbell2014-1] Campbell, Gordon Lindsay (2014). The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life (İngilizce). Oxford University Press. s. 517. ISBN 978-0-19-103515-9. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[2] Aristotle, Book IV.I (D'Arcy Thompson, s. 524)

[Allaby-3] Allaby, Michael (2010). Animals: From Mythology to Zoology. Infobase Publishing. ss. 34-. ISBN 978-0-8160-6101-3. 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[Wilkins-4] Wilkins, John S. (16 Eylül 2008). "Aristotle on the mayfly". Evolving Thoughts. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[5] Aristotle. "Historia Animalium". y. MÖ 350 (İngilizce). Floransa Üniversitesi Yayınları. ss. 621b-622a. ISBN 978-88-8453-377-7. 21 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019. A catalogue of body patterning in Cephalopoda.

[6] Lennox, James (27 Temmuz 2011). "Aristotle's Biology". Stanford Encyclopedia of Philosophy (İngilizce). Stanford Üniversitesi Yayınları. 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[7] French, Roger (1994). Ancient Natural History: Histories of Nature (İngilizce). Routledge. ss. 92-99. ISBN 0-415-11545-0.

[8] Egerton, Frank N. (Nisan 2002). "A History of the Ecological Sciences, Part 6: Arabic Language Science - Origins and Zoological". Bulletin of the Ecological Society of America (İngilizce), 143. ss. 142-146.

[9] Haque, Amber (2004). "Psychology from Islamic Perspective: Contributions of Early Muslim Scholars and Challenges to Contemporary Muslim Psychologists". Journal of Religion and Health (İngilizce). 43 (4). ss. 357-377. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[10] Mayhew, Robert (2004). "Chapter 5". The Female in Aristotle's Biology (İngilizce). Chicago Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-226-51200-6.

[11] Lang, Philippa (13 Ekim 2015). Science: Antiquity and its Legacy (İngilizce). I. B. Tauris. ss. 60-63. ISBN 978-0-85773-955-1. 19 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]