Hayırsızada Sürgünü
Hayırsızada Sürgünü, 1910 yılında İstanbul'da yaşayan 80.000'den fazla sokak köpeğinin toplu bir şekilde İstanbul açıklarında bulunan Sivriada'ya gönderilmesi olayıdır. Adaya bırakılan köpeklerin tamamı açlıktan veya birbirlerini yiyerek ölmüştür.[1]
_(20179573624).jpg)
Köpeklerin adaya bırakılmasından iki yıl sonra Marmara Denizi'nde büyük bir deprem meydana gelmiş ve çıkan Balkan Savaşları neticesinde büyük bir toprak kaybı gerçekleşmiştir. Bazı insanlar yaşanan felaketleri adada ölen "köpeklerin laneti" olarak yorumladıkları için bu olayı Hayırsızada sürgünü olarak isimlendirmiştir.[2]
Tarihçe
değiştirAvrupa'daki devletlerde sokaktaki köpeklerin toplanarak 'köpeksiz sokaklar' oluşturulmasını örnek alan Osmanlı Hükûmeti aynı uygulamayı İstanbul'da da faaliyete geçirmeyi karar vermiştir.[3][4][5][6] İstanbul'da gece saatlerinde gezen bir İngiliz vatandaşının sokak köpekleri tarafından saldırıya uğraması sonucunda İngiltere hükûmetinden ültimatom alan 2. Mahmut yönetimi, aniden çıkartmış olduğu kararla kentteki bütün köpeklerin Sivriada'ya gönderilmesini emretmiştir. Halkın köpeklerin gönderilmesine tepki göstermesi sonucunda üzerlerinde kamuoyu baskısı olan Hükûmet, vermiş olduğu kararla köpeklerin tekrardan şehre geri getirilmesini emretmiştir.[3][5][7]
Sultan Abdülaziz döneminde sokak köpeklerinin tekrardan toplanarak Sivriada'ya nakledilmesine yönelik karar verilmiş ve köpekler toplanarak adaya gönderilmiştir. Bu olaydan sonra Çemberlitaş'tan Kumkapı'ya kadar uzanan büyük bir yangın çıkmış halktan bazıları bunu "köpeklerin laneti" olarak değerlendirerek Hükûmet'e tepki göstermeye başlamıştır. Bunun üzerine Padişah kanunu geri çekerek köpeklerin tekrardan şehre geri dönmesini sağlamıştır.[8]
İttihat ve Terakki Hükûmeti, modernleşme hareketleri kapsamında İstanbul'daki köpeklerden kurtulmanın yolunu tekrardan aramaya başlamış ve Avrupa'da gelişmekte olan kozmetik sanayisinde kullanılmaları açısından Fransız şirketlerle çeşitli anlaşmalar imzalansa bile halkın tepkisiyle karşılaşılacağı düşünülerek bu plandan vazgeçilmiştir.[3][9] Bunun üzerine İstanbul Şehremini (Belediye Başkanı) Suphi Bey, şehirdeki 80 bin köpeğin hızlı bir şekilde toplatılmasına karar vermiş ve köpekleri Marmara Denizi'ndeki Sivriada'ya naklederek ölüme terk etmiştir.[1][3][5][10]
Köpeklerin adaya gönderilmesinden iki yıl sonra Marmara Denizi'nde şiddetli bir deprem meydana gelmiş, İstanbul ve Tekirdağ gibi çevre illerde ciddi zarara neden olmuştur. Aynı yıl başlayan Balkan Savaşları'yla Osmanlı, Balkanlar'daki en büyük toprak kaybını yaşamıştır. Bazıları başlarına gelmiş olan bu iki felaketin adaya sürülen "köpeklerin laneti"ne bağlayarak adayı, Hayırsızada olarak isimlendirmeye başlamıştır.[2][5][11][12]
2012 yılında, ölen köpekleri anmak amacıyla Sivriada'ya bir anıt dikilmiştir.[13]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b "3-4 Haziran: 80 bin köpeğin Hayırsızada'da katledildiği 1910 sürgününün 109. yılı". Independent Türkçe. 4 Haziran 2019. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ a b "CEM SANCAR - Hayırsız Ada niye hayırsız". Sabah. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ a b c d Osmanlı Modernleşmesini Hayvanlar Üzerinden Okumak: Abdullah Cevdet’in İstanbul’da Köpekler Risalesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. 30 Aralık 2021. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ "Kentleşme Bağlamında Sokak Hayvanlarının Değişen Statüsü". Kent Akademisi Dergisi. 15 Ekim 2022. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
- ^ a b c d "Osmanlıda Hayvan Hakları / Osmanlıda Pako Savaşları - Şinasi, Pertev Paşa'ya Karşı | HAYVAN HAKLARI TARİHİ | KÜTÜPHANE | HAYTAP - Hayvan Hakları Federasyonu". Osmanlıda Hayvan Hakları / Osmanlıda Pako Savaşları - Şinasi, Pertev Paşa’ya Karşı | HAYVAN HAKLARI TARİHİ | KÜTÜPHANE | | HAYTAP - Hayvan Hakları Federasyonu. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ "İstanbul'un Sokak Köpeklerinin Hikayesi". bianet.org. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2024.
- ^ Dr. Metin MENEKŞE (20 Ekim 2018). "BATILI SEYYAHLAR GÖZÜNDEN OSMANLI İSTANBUL'UNDA "KÖPEKLER"" (PDF). SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tarih Bölümü. 3 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Haziran 2024.
- ^ II. MEŞRUTİYET HÜKÜMETLERİ DÖNEMİNDE KUDUZ HASTALIĞI İLE MÜCADELEYE DAİR TESPİTLER (1908-1914) (PDF). Tarihsel Süreçte Anadolu’da KUDUZ. Erol KARCI. s. 303. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı, Tarih Vakfı. 1996. s. 89. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ Türkiye’de kurulan ilk hayvanlar ürkiye’de kurulan ilk hayvanları koruma koruma derneğinin tarihsel geli inin tarihsel gelişimi. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi - Berfin Melikoğlu. 2009. s. 38. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ "Sürgünden İtlafa, "Mahallinde Öldürmeden" Ötanaziye: Hayırsızada Vâkâsının Ardından İstanbul'da Sokak Köpekleri görünümü". natrohosted4.bilgi.edu.tr. 13 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2024.
- ^ "OSMANLI HUKUKUNDA VE UYGULAMASINDA SOKAK KÖPEKLERİ". Afyon Kocatepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi Anabilim Dalı. OMBUDSMAN AKADEMİK. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2024.
- ^ "1910'da Sivriada'da öldürülen köpeklerden özür dilendi". T24. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.