Vikipedi

Halkların Demokratik Partisinin kapatılma davası

Dava

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin tarafından "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve ortadan kaldırmayı amaçladığı" gerekçesiyle Halkların Demokratik Partisinin temelli kapatılması ve partinin eş genel başkanları Mithat Sancar ve Pervin Buldan'ın da bulunduğu 687 üyeye siyasi yasak getirilmesi talep edildi. İddianame, 17 Mart 2021'de Yüksek Mahkemeye gönderildi.[2]

Halkların Demokratik Partisinin kapatılma davası
MahkemeTürkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi
DavacıKamu adına Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
DavalıHalkların Demokratik Partisi
İstemHalkların Demokratik Partisinin kapatılması
Uygulanan kanunAnayasa md. 68/4, 69/6
Siyasî Partiler Kanunu md. 101/1-b, 103/2
Mahkeme başkanıKadir Özkaya
BaşkanvekiliHasan Tahsin Gökcan
Basri Bağcı
Üyeler
AYM Üyeleri[1]

Arka plan

değiştir

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı için Yargıtay Genel Kurulunda yapılan seçimde adaylardan Bekir Şahin, beş aday arasında dördüncü oldu ve 4 Haziran 2020'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın tercihiyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına atandı.[3][4]

HDP'ye karşı muhalefetiyle bilinen Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 11 Aralık 2020'de yaptığı basın açıklamasında

HDP isimli husumet ve hıyanet oluşumu demokrasinin ardına saklanarak, özgürlük ve insan hakları sığınağına yuvalanarak Türkiye’ye meydan okumaktadır. HDP bir terör sorunudur, bölücülük yuvasıdır, fitne tezgâhıdır, demokratik güvenliğimize doğrulmuş melun bir silahtır. Bu kervan böyle gitmemelidir. Adalet ve hukuk mutlak surette devreye girmeli, HDP’nin kapısına açılmamak üzere kilit vurulmalıdır. Yani demem odur ki, HDP’yi Türk siyasetinin taşıma ve hazmetme kapasitesi dolmuştur. Bu terör ve bölücülük yatağı kapatılmalıdır.

sözleriyle HDP'nin kapatılmasını talep etti.[5][6] HDP ise aynı gün yaptığı açıklamada

İktidara dayanarak, sarayın konforlu gölgesine sığınarak mafyacılık yapanlar bu ülkenin gerçek düşmanlarıdır. Size rağmen bu ülkeye demokrasiyi getireceğiz. HDP’yi kapatmak yerine ağzınızı kapatırsanız ülkenin geleceğine büyük iyilik etmiş olacaksınız...

cevabını verdi.[7]

Birkaç gün sonra katıldığı bir televizyon programında Bahçeli'nin taleplerine cevap veren AKP Genel Başkan Vekili Numan Kurtulmuş, "Parti kapatmalarının Türkiye’de olumlu sonuçları görülmedi." cevabını verdi.[8][9]

Bahçeli, 11 Ocak 2021'de çağrısını tekrar etti ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı bu davayı açmazsa Siyasi Partiler Kanununun 100. maddesine dayanarak başvuruyu kendilerinin yapacağını belirtti.[10][11]

Son olarak 2 Mart'ta bu çağrısını yeniden dile getirerek HDP'nin terör örgütleriyle iltisaklı olduğu gerekçesiyle kapatma davasının açılmasını talep etti.[12][13][14]

İddianame

değiştir

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin; demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarından olan siyasi partilerin, toplumun ekonomik ve sosyal gelişimine katkı sunmayı amaçlayan kurumlar olduğunu belirtti.

Siyasi partilerin bu amaçlarını evrensel ve demokratik hukuk kuralları çerçevesinde barışçıl yollarla gerçekleştirmelerinin esas olduğunu vurgulayan Şahin, bununla birlikte Anayasa'nın 68/3. fıkrasında ve Siyasi Partiler Yasası'nın 90. maddesinde, siyasi partilerin faaliyetlerini Anayasa ve kanun hükümleri çerçevesinde sürdürmeleri gerektiğinin düzenlendiğini hatırlattı.

Anayasa'nın 14. maddesinde temel hak ve hürriyetlerden hiçbirinin, "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve ortadan kaldırmayı amaçlayan" faaliyetler biçiminde kullanılamayacağını belirtti.[15]

Anayasa'nın 69. maddesinin 6. fıkrasında ve Siyasi Partiler Yasası'nın 103. maddesinde, bir siyasi partinin Anayasa'nın 68. maddesinin 4. fıkrası hükümlerine aykırı eylemlerinden ötürü temelli kapatılmasına ancak bu nitelikteki fiillerin işlendiğinin ve odak hâline geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi hâlinde karar verileceği belirtilmiş; fıkranın devamında da bir siyasi parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin tüm organlarınca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde söz konusu fiillerin odağı hâline gelmiş sayılacağına işaret edilmiştir.

Bu doğrultuda iddianamede partinin temelli kapatılması, partiyle bağlantılı 687 kişi hakkında beş yıl siyaset yasağı getirilmesi, partiye üye kayıtlarının durdurulması ve Hazine yardımlarının kesilmesi, banka hesabında bloke edilmesi ve ödenmiş ise Hazine'ye iade edilmesi talep ediliyor.[16]

İddianamede yer alan deliller

değiştir
  • HDP teşkilatları aracılığıyla PKK'ya katılan ve yargılanan örgüt üyelerinin beyanlarını içeren Hakkâri 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 2021/1 Esas ve Adıyaman 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 2021/35 Esas sayılı dosyalarındaki sanık beyanları.
  • Kobani Olayları'nın vuku bulduğu tarihteki MYK'de görevli olanlar.
  • Diyarbakır Anneleri'nin beyanları.
  • Milletvekili Faysal Sarıyıldız'ın, PKK için kuryelik yaptığına ilişkin haber çıktısı ve CD.
  • HDP İstanbul Esenyurt ve Güngören ilçeleri, Elâzığ'ın Karakoçan ilçesi, Batman, Diyarbakır ve ilçeleri, Aydın parti binaları ile Van'ın İpekyolu Belediyesinde PKK ile ilgili iltisaklı olduğunu gösterir, ele geçirilen bilgi ve belgeye ilişkin haber çıktıları.
  • HDP teşkilat kademelerine seçilen teşkilat başkanı ve üyelerine ait sabıka kayıtları.
  • Parti eş genel başkanlarının açık kaynaklara yansıyan beyanları.
  • Tüzük, program ve iç yönetmelik.
  • Kurucular, eş genel başkanlar ve merkez organlarda görev alanlar ile milletvekilleri ve kayyum atanan belediye başkanlarına ilişkin belgeler.
  • HDP tarafından 23 Şubat 2020'de yapılan 4. Olağan Kongre ile ilgili Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının 2020/90491 soruşturma sayılı dosyasına ilişkin evrak.
  • HDP tarafından düzenlenen kongrelerde, merkez organlarında görev alanlar ile Kurucular Kurulu listesi.
  • İçişleri Bakanlığından temin edilen 5 Mart 2021 tarih ve 3924 sayılı yazı ekinde görevden uzaklaştırılan belediye başkanlarına ait evrak.
  • İdris Baluken'in Hendek Olayları sırasındaki beyanına ilişki haber çıktısı.[17][18][19][20]

Dava süreci

değiştir

Davada Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, 19 Mart'ta iddianame üzerinde ilk inceleme raporunun düzenlenmesi için bir raportör görevlendirdi.[21][22][23] Anayasa Mahkemesi, davanın ilk incelemesini 31 Mart'ta yaptı.[24] Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu iddianamede usul eksiklikleri tespit ettiklerini belirterek başvurunun Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına iadesine karar verdi.[25] Eksikliklerin tamamlanması ardından ilk inceleme tekrar yapılacak.[26][27][28][29][30][31][32] 15 Nisan'da AYM, gerekçeli kararı Yargıtay'a gönderdi.[33]

İncelemesini tamamlayan Bekir Şahin, iddianameyi tekrar AYM'ye gönderdi. Ön incelemesini tamamlayan raportör, iddianamenin kabulünü istedi.[34] AYM, 21 Haziran'da iddianameyi oy birliğiyle kabul etti.[35]

İddianamenin kabul edilmesi ve HDP'ye tebliğ edilmesiyle iki aylık ön savunma süreci başladı. HDP Hukuk Komisyonu, AYM'ye başvurarak dört ay ek süre talebinde bulundu. AYM, bu talebi 2 Eylül'de[36] karara bağladı ve hakkında siyasi yasak istenenlerin ön savunmasını hazırlaması için otuz günlük ek süre verdi.[37]

5 Kasım 2021'de HDP, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca kapatılması istemiyle açılan davada yazılı savunmasını Anayasa Mahkemesine sundu.[38]

29 Kasım'da Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, esas hakkındaki mütalaasını Anayasa Mahkemesine sundu. Şahin; HDP'nin ön savunmasındaki taleplerin reddedilmesi, temelli kapatılması ve kapatmaya sebep olanlara beş yıl siyaset yasağı getirilmesini istedi.[39]

20 Ocak 2022'de AYM, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının esas hakkındaki mütalaasını HDP'ye gönderdi ve savunmasını hazırlaması için otuz gün süre verdi. Mahkeme, partililerin savunmasının Başsavcılığa gönderilmesi isteğini kabul etmedi ve AYM Üyesi İrfan Fidan'ın önceki görevleri nedeniyle yapılan redd-i hâkim talebini de geri çevirdi.[40]

19 Nisan 2022'de HDP Anayasa Mahkemesi'ne savunmasını sundu.[41]

12 Mayıs 2022'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ek deliller içeren dosyayı Anayasa Mahkemesine sundu. Delilleri inceleyen AYM Başkanlığı, HDP'ye savunma için 30 gün süre verdi. HDP, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın esasa ilişkin mütalaasına karşı savunmalarını AYM'ye teslim etti. AYM tarafından belirlenecek bir tarihte Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin sözlü açıklama, HDP yetkilileri de sözlü savunma yapacak.[42]

Anayasa Mahkemesi, 5 Ocak 2023'te partinin hazine yardımı hesabına tedbiren bloke konulmasına 7'ye karşı 8 üyenin oy çokluğuyla karar verdi.[43] Bu karar, daha sonra 9 Mart 2023'te geri alındı.[44]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  3. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına seçilen Bekir Şahin göreve başladı". www.aa.com.tr. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  4. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  5. ^ "MHP lideri Devlet Bahçeli HDP'nin kapatılmasını istedi". euronews. 11 Aralık 2020. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  7. ^ HDP [@HDPgenelmerkezi] (11 Aralık 2020). "Bahçeli'ye yanıtımızdır; İktidara dayanarak, sarayın konforlu gölgesine sığınarak mafyacılık yapanlar bu ülkenin gerçek düşmanlarıdır. Size rağmen bu ülkeye demokrasiyi getireceğiz. HDP'yi kapatmak yerine ağzınızı kapatırsanız ülkenin geleceğine büyük iyilik etmiş olacaksınız... t.co/ohwkQEQuYA" (X gönderisi). Erişim tarihi: 18 Mart 2021 – X vasıtasıyla. 
  8. ^ "Kurtulmuş'tan HDP'nin kapatılması çağrısına yanıt". Cumhuriyet. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  10. ^ "Bahçeli, HDP hakkında hızla kapatma davası açılmasını istedi: 'Aksi halde MHP gereğini yapacak'". BBC News Türkçe. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022. 
  12. ^ "Son dakika... MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'den önemli açıklamalar". CNN Türk. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  13. ^ "2 Mart MHP Grup Toplantısı - MHP İstanbul İl Başkanlığı". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  14. ^ "Devlet Bahçeli: HDP'nin kapatılması acildir". TRT Haber. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  15. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, HDP hakkında AYM'de kapatma davası açtı". tr.sputniknews.com. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021. 
  17. ^ "HDP'ye kapatma iddianamesi: PKK'nın legal görünümlü bir yan kuruluşu oldu". TRT Haber. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  18. ^ AA. "Son dakika... İşte HDP iddianamesinin detayları... Yüzlerce kişiye siyaset yasağı talebi: Demirtaş ve Yüksekdağ da var". Hürriyet. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  19. ^ "SON DAKİKA: HDP'ye kapatma iddianamesi". NTV. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  21. ^ AA. "HDP'nin kapatılması istemiyle açılan davada süreç nasıl işleyecek? Sıra iddianamenin incelenmesinde..." Hürriyet. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  22. ^ "HDP'yi kapatma davasında süreç nasıl işleyecek?". TRT Haber. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
  23. ^ "AYM Başkanı, HDP'nin kapatılması istemiyle açılan davada raportör görevlendirdi". Sputnik News. 19 Mart 2021. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2021. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021. 
  26. ^ ANKARA, Oya ARMUTÇU, Oya ARMUTÇU /. "AYM'den HDP iddianamesine kritik usul iadesi". Hürriyet. 1 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  27. ^ "AYM'den 'HDP' kararı". Cumhuriyet. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  28. ^ "AYM'den HDP iddianamesi kararı: Usul yönünden iade edildi". TRT Haber. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  29. ^ "AYM, HDP iddianamesini eksik bularak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına iade etti". BBC News Türkçe. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  30. ^ "Anayasa Mahkemesi HDP'nin kapatılması davasında eksiklik tespit ettiği iddianamenin iadesine karar verdi". Anadolu Ajansı. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  31. ^ Şafak, Yeni (31 Mart 2021). "Anayasa Mahkemesi HDP iddianamesini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına iade etti". Yeni Şafak. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 
  32. ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "AYM HDP'nin kapatılması iddianamesini iade etti | DW | 31.03.2021". DW.COM. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  36. ^ "AYM, kapatılması istemiyle açılan davada HDP'nin savunma için ek süre talebini 2 Eylül'de görüşecek". Anadolu Ajansı. 31 Ağustos 2021. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ "AYM, kapatılması istemiyle açılan davada HDP'nin savunma için ek süre talebini kabul etti". Anadolu Ajansı. 1 Eylül 2021. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ "Son dakika haberi HDP, AYM'ye ön savunmasını sundu". haberturk.com. 5 Kasım 2021. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  39. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı HDP'nin kapatılması davasında esas hakkındaki görüşünü sundu". Anadolu Ajansı. 29 Kasım 2021. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "AYM, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının esas hakkındaki görüşünü HDP'ye gönderdi". Anadolu Ajansı. 20 Ocak 2022. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ Sayın, Ayşe (19 Nisan 2022). "HDP savunmasını AYM'ye sundu: 'Kapatma davası partiyi demokratik siyasetin dışına itme operasyonu'". BBC Türkçe. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022. 
  42. ^ "HDP'nin kapatılması davasına Semra Güzel'in dosyası da ek delil oldu". Anadolu Ajansı. 12 Mayıs 2022. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  43. ^ "AYM, HDP'nin hazine yardımı hesabına tedbiren bloke konulmasına karar verdi". Anadolu Ajansı. 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ "Halkların Demokratik Partisi'ne Yapılacak Devlet Yardımının Bulunduğu Banka Hesabına Bloke Konulması Talebine İlişkin Ara Karar | Anayasa Mahkemesi". anayasa.gov.tr. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Halkların_Demokratik_Partisinin_kapatılma_davası&oldid=33522842" sayfasından alınmıştır