Gevherî
Gevherî, 17. yüzyılda yaşamış olduğu tahmin edilen bir Türk halk ozanıdır.[1] 1998 yılında Prof. Dr. Şükrü Elçin tarafından yayımlanan Gevherî Divanı adlı eserde, ozanın cönklerde ve yazmalarda yer alan 945 şiiri bir araya getirilmiştir.[1]
Yaşamı
değiştirHayatı hakkında pek fazla bilgi olmayan Gevherî, aruz ve hece ölçüsü ile şiirler yazmıştır. Önceleri asıl adının "Mustafa" olduğu sanılırken, sonradan bir şiirindeki "Bir kemter kulundur Garip Mehemmed"[2] dizesinden adının "Mustafa" değil, "Mehmed" olduğu ileri sürülmüştür.[3] 1700 yılında ölen ozan ve hattat Bahri Paşa'nın divan kâtipliğini yaptığı da biliniyor. Onun, İstanbul ve Bursa'daki divan katipliklerini, imparatorluğun diğer büyük memleketlerinde de kısa aralıklarla yürüttüğüne bakılırsa medrese tahsili gördüğü anlaşılmaktadır. Aruz ile yazdığı şiirlerindeki söyleyiş de bunun başka bir delildir. Ölümü 1127/1715'ten sonradır.
Şükrü Elçin, bazı şiirlerinde geçen Hacı Bektaş adını, onun Hacı Bektaş Veli'ye intisabından çok bir Bektaşi muhibbi olmasının işareti olarak kabul eder.
Tameşvarlı İbrahim Naimeddin'in Hadikatü'ş Şüheda ve Müstakimzade'nin Tuhfe-i Hattatin adlı eserinde adı geçmektedir. Musiki ile de ilgilenmiş olan Gevheri'nin kendi adını taşıyan bir de hava vardır. Aruz ile yazdığı şiirlerinde başta Fuzuli olmak üzere klasik şairlerimizin tesiri görülür. Yüzyılın başlıca adlarından biri olmasında, belki de, aruz veznini hece vezni kadar başarılı bir şekilde kullanan ender şairlerden biri olmasın da rolü vardır.
Usta bir aşık olması, onun sevilip örnek alınmasına vesile olmuştur. Pek az aşığa nasip olan bir husus da, sadece onun şiirlerine yer veren bir mecmuanın bulunmasıdır. Şiirleri arasında çeşitli tarihi olaylara yer verenler de vardır. Avusturya'ya karşı açılan 1663 ve 1689 seferleri için söylediği şiirlerini bu arada sayabiliriz.
Şairname'lerden sadece Gubari'de adı geçmektedir; Sun'i ve Hızri'de ise Cevheri adıyla kayıtlı olan şairin Gevheri olması muhakkaktır.
Bazı şiirleri
değiştir- Beyaz Göğsün Bana Karşı
- Bir Elâ Gözlüden Şikayetim Var
- Bizden Selam Olsun Gül Yüzlü Yare
- Bugün Ben Bir Bağa Girdim
- Bugün Ben Bir Güzel Gördüm
- Bülbül Ne Yatarsın Yaz Bahar Oldu
- Dağlara Gel (Ozan Erhan Çerkezoğlu ve Grup Yorum Seslendirmiştir)
- Dila Gör Bu Cihan İçre
- Ela Gözlerini Sevdiğim Dilber
- Ey Benim Nazlı Cananım
- Ey Peri Cihana Sen Gibi Dilber
- Garip Turna Bizi Senden Sorana
- Hey Ağalar Bir Sevdaya Uğradım
- Hey Ağalar Zaman Azdı
- Mecnun'a Dönmüşüm Bilmem Gezdiğim
- Sözün Bilmez Bazı Nadan Elinden
- Şunda Bir Dilbere Gönül Düşürdüm
- Bulunmaz
- Emanet Etmişsin Geldi Selamın
Kaynakça
değiştir- ^ a b Karasoy, Yakup; Yavuz, Orhan; Yılmaz, İbrahim (2017). "Gevherî Divanı'na Katkılar". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Güz 2017; (42): 1-22. 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2018.
- ^ M. Sunullah Arısoy, Türk halk şiiri antolojisi, Bilgi Yayınevi, 1985 s. 147.
- ^ "Şiir Defteri, Gevheri". 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2014.