Galyum
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Galyum, kimyasal sembolü Ga, atom numarası 31 olan kimyasal elementtir. Oda sıcaklığında katı halde bulunur, yine oda sıcaklığında insan ile temasında erir. Boksit ve çinkonun saflaştırılması sırasında alüminyumla beraber elde edilir. En çok kullanılan bileşikleri galyum nitrit ve galyum arseniktir. Yarı iletkenlerin yapımında ve kızılötesi alıcılarında kullanılır.
 %99,999 saflıktaki galyum kristalleri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Görünüş | gümüşî mavi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standart atom ağırlığı Ar, std(Ga) | 69,723(1) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Periyodik tablodaki yeri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom numarası (Z) | 31 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grup | 13. grup (bor grubu) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Periyot | 4. periyot | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | p bloku | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektron dizilimi | [Ar] 3d10 4s2 4p1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kabuk başına elektron | 2, 8, 18, 3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fiziksel özellikler | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Faz (SSB'de) | Katı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erime noktası | 302,9146 K (29,7646 °C, 85,5763 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kaynama noktası | 2673 K (2400 °C; 4352 °F)[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yoğunluk (SSB'de) | 5,91 g/L | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| sıvıyken (en'de) | 6,095 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Erime entalpisi | 5,59 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buharlaşma entalpisi | 256 kJ/mol[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Molar ısı kapasitesi | 25,86 J/(mol·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Buhar basıncı
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom özellikleri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yükseltgenme durumları | -5, -4, -3,[2] -2, -1, +1, +2, +3[3] (amfoter oksit) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegatiflik | Pauling ölçeği: 1,81 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İyonlaşma enerjileri |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom yarıçapı | Deneysel: 135 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalent yarıçapı | 122±3 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Van der Waals yarıçapı | 187 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Diğer özellikleri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristal yapı | Ortorombik | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ses hızı çubukta | 2740 m/s (20 °C'de) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isı iletkenliği | 40,6 W/(m·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isı geçirgenliği | 18 mm2/s (300 K'de) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektrik direnci | 270 Ω·m (20 °C'de) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Manyetik düzen | Diyamanyetik | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Manyetik alınganlık | -21,6×10-6 cm3/mol (290 K'de)[4] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Young modülü | 9,8 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poisson oranı | 0,47 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohs sertliği | 1,5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Brinell sertliği | 56,8-68,7 MPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS Numarası | 7440-55-3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tarihi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Adını aldığı | Latincede Fransa anlamına gelen Gallia | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Öngörü | Dmitri Mendeleyev (1871) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Keşif ve ilk izolasyon | Lecoq de Boisbaudran (1875) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ana izotopları | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Özellikleri
değiştirGalyum metali doğada saf halde bulunmaz. Ancak çok kolay elde edilir. Saf bir galyum, parlak, gümüş renkli cam parçalarına benzer. Metal konteynerlarda ya da cam konteynerlarda dondurularak depo edilir. Doğada %60.11 oranında 69Ga izotopu, %39.89 oranında 71Ga izotopu bulunur.
Tarihi
değiştirGalyum (Latince: Gallia, anlamı Galya, Fransa) ve (Gallus anlamı horoz) ilk olarak Lecoq de Boisbaudran tarafından 1875'te keşfedilmiştir. Daha sonra Dimitri Mendeleyev tarafından da periyodik tablodaki yeri belirlenmiştir. Boisbaudran elemente kendi ismini vermek yerine o zamanın kelime oyunundan yararlanarak Fransa'ya verilen latince isim olan galya ya atfen bu ismi vermiş ancak gallusta Lecoq un soyadının Latincesidir ve horoz anlamına gelmektedir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Zhang Y; Evans JRG; Zhang S (2011). "Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks". J. Chem. Eng. Data (İngilizce). 56 (2): 328-337. doi:10.1021/je1011086. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Ga(-3) has been observed in LaGa, see Dürr, Ines; Bauer, Britta; Röhr, Caroline (2011). "Lanthan-Triel/Tetrel-ide La(Al,Ga)x(Si,Ge)1-x. Experimentelle und theoretische Studien zur Stabilität intermetallischer 1:1-Phasen" (PDF). Z. Naturforsch. 66b: 1107–1121.
- ^ Hofmann, Patrick (1997). Colture. Ein Programm zur interaktiven Visualisierung von Festkörperstrukturen sowie Synthese, Struktur und Eigenschaften von binären und ternären Alkali- und Erdalkalimetallgalliden (PDF) (Almanca). PhD Thesis, ETH Zurich. s. 72. doi:10.3929/ethz-a-001859893. ISBN 978-3728125972.
- ^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics (İngilizce). Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. ss. E110. ISBN 0-8493-0464-4.