Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi
Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (Ermenice: Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի), İstanbul'un Beyoğlu ilçesi Karaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. İstanbul'un fethinden önce İstanbul'a yerleşmiş olan Ermeniler ve Cenevizliler arasındaki iyi ilişkilerin bir sonucu olarak Cenevizliler kendilerine ait bir kutsal alanı Ermenilere satar. Kırım-Kefe kentinden İstanbul'a gelen Goms veya Gozma adlı bir hayırsever Ermeni tüccar, Cenevizlilerden alınmış olan bu arsa üzerine bir kilise inşa ettirir. Aved adlı bir demirci ustasının da kilisenin mihrabını tamamlayıp yanına Surp Haç Mabedi'ni inşa ettiği bilinmektedir.[1]
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Karaköy, Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′32″K 28°58′42″D / 41.02556°K 28.97833°D |
| İnanç | Ermeni Apostolik |
| Durum | Etkin |
| Mimari | |
| Tamamlanma | 1360 |
Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, Ceneviz yönetimindeki Galata 'da(Karaköy) Doğu Roma(Bizans) İmparatorluğu'nun başkenti (Konstantinopolis) İstanbul'da inşa edilmiş olan ve bilinen en eski Ermeni Kilisesi'dir. Bugün kilise, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesi Karaköy semtinde Kemeraltı Caddesi 'nde ibadete açık bulunmaktadır. Kilisenin yapılış tarihi açısından birçok görüş ortaya atılmıştır.[2] Ancak 1953 yılında kilisede ortaya çıkan bir İncil,haçkar va heykelcikten anlaşıldığı üzere yapım yılının 1431 olduğu kesinlik kazanmıştır. Kilise, 7 Nisan 1660 günü büyük Galata yangınında zarar görmüş fakat onarılmıştır. Bunun üzerine tekrar 7 Şubat 1731'de çıkan Büyük Galata yangınında tamamen yanmıştır.[3] Patrik Hovhannes Golod'un Sadrazam Ali Paşa aracılığıyla I.Mahmud'dan aldığı fermanla saray mimarı Kayserili Sarkis Kalfa tarafından 3 ay içinde yeniden inşa edilmiştir. Açılışı 10 Mart 1733'te yapılmıştır. Ermeni killiseleri içinde kemerli ve kurşunla örtülü olan tek kilisedir.
8 Şubat 1771 Galata yangınında, ahşap şapelleri yanarak harap olmuş, öylece onarılmadan kalan kilise ancak 18 Eylül 1799'da padişahtan alınan izinle, saray mimarı Minas Kalfa eliyle temelden inşa edilmiştir. 1834'te bir onarım geçiren yapı 1888'de yapılan değişikliklerle 1958 yılındaki yıkıma kadar üç bölümlü büyük ve görkemli bir kilise olarak tarihsel varlığını korumuştur. Tarihçi İnciciyan'a göre kilisenin iç duvarları ünlü Ermeni fresk ressamı Kayserili Parseh'in kardeşi Yesayi tarafından yaptırılmıştır.[1]
Adnan Menderes'in, İstanbul'un sahil kesiminde başlattığı yol yapım çalışmaları sırasında (1956-1958), günümüzdeki Kemeraltı Caddesi ortalarına doğru yayılan eski büyük kilise kamulaştırılarak yıktırılmış, yeniden yapım izni alınarak, kalan arsa üzerine Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi son kez mimar Bedros Zobyan tarafından inşa edilmiştir. Yeni yapı, yıkımdan sonra geriye kalan arsanın 1/3 lük alanına yerleşmiştir. Kilisenin inşası 1961-1965 yıllarında gerçekleştirilmiş, temel atma töreni 8 Nisan 1962'de yapılmıştır.25-26 Ağustos 1965'te kutsanmış, yapı eksiksiz olarak tamamlandıktan sonra 15 Mayıs 1966'da büyük bir dini ayinle Patrik Şnorhk Kalusdyan tarafından ibadete açılmıştır. Kilise inşa edilirken Orta Çağ yapısı 1215'te inşa edilmiş Kars Ani Tigran Honents Kilisesi örnek alınmıştır.
Eski kilise tek katlı ve üç nefli bir yapı iken bugünkü kilise iki katlıdır. Zemin kat kilise iken, bodrum katı mezar şapelidir. Giriş kapısı önünde 2 katlı 4,5/6,5 m. lik beton çan kulesi bulunmaktadır. Kilise
10x14,20 m²lik bir alana inşa edilmiştir. Kubbenin yüksekliği 23 metredir (Eski kilise 36x40 m² lik bir alanı kaplamaktaydı.). Kilisenin eski kitabesi halen yerinde olup, galeri çok sesli ayinler vesilesiyle korolara tahsis edilir. Kilisenin yıkımı sırasında toplanmış olan kıymetli eşyalar yine kilisenin belirli kısımlarında sergilenmektedir. Yıkım sırasında sökülmüş olan 18. yy. Kütahya çinileri vaftiz ve mezar şapelinde yer almaktadır. Mimari açıdan bakıldığında kare bir narteks, beşik tonoz örtülü bir galeri katı ve kubbeli bir naos kendini gösterir. Birer küçük yan oda, apsisin iki tarafını sarmaktadır. Bu odalardan kuzeyde vaftiz şapeli yer alırken, güneyde ise kilise görevlilerinin eşyaları ile kutsal eşyaları saklanır.[4]
Kaynakça
değiştir- ^ a b PARS TUĞLACI. İSTANBUL ERMENİ KİLİSELERİ. Pars Yayın Ltd. Şti. ss. 162-165. ISBN 975-7423-00-9.
- ^ PARS TUĞLACI. İSTANBUL ERMENİ KİLİSELERİ. Pars Yayın Ltd. Şti. s. 163. ISBN 975-7423-00-9.
- ^ "İstanbul Yangınları". 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi". Ezgi Yayıncılık. 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.