Gümüşhacıköy

Gümüşhacıköy Amasya ilinin en batıdaki ilçesidir. Daha önceki adı Hacıköy iken Gümüş Nahiyesi ile adı birleştirilerek Gümüşhacıköy denmiştir.

Gümüşhacıköy
İlçe
Gümüşhacıköy'den bir görünüm
Amasya'nın Türkiye'deki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Amasya
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Ali Cemal Altınöz
• Belediye başkanı	Zehra Özyol (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	654 km²
Rakım	815 m
Nüfus  (2021)
• Toplam	22.179
• Kır	7,945
• Şehir	14.819
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
ISO 3166 kodu	TR-05
Posta kodu	05700
İl alan kodu	358
İl plaka kodu	05
Resmî site Gümüşhacıköy Belediyesi Gümüşhacıköy Kaymakamlığı

Karadeniz Bölgesi'nde, Amasya iline bağlı ilçenin Yüzölçümü 819 km karedir. Doğuda Merzifon ilçesi, güney ve batıda Çorum, kuzeyde Samsun illeriyle çevrilidir.

Amasya ilinin kuzeybatısındaki dağlık kesimde yer alan ilçe topraklarının kuzeydoğusunu Tavşan Dağı, güneybatısını Ereğli Dağı, batısını da İnegöl Dağı (1873) engebelendirir. Tavşan ve Ereğli Dagları'nın dorukları ilçe sınırları dışındadır. İlçenin orta ve doğu kesimi ovalıktır. Dağlardan inen Gümüşsuyu çayı ve Hamamözü Deresi gibi akarsular bu ovalık alanı suladıktan sonra ilçe sınırları dışında Kızılırmak ve Yeşilırmak’a katılır.

Tarihçe

Doğu Roma

Doğu Roma İmparatorluğunun gözde şehri Etonia (M.S 140) üzerine kurulmuştur.

Kimmerler Dönemi

Bilinen ilk sakinleri Kimmerler olduğundan önceleri Kimmari olarak bilinmektedir.

Fethi ve Selçuklu Dönemi

Yöre 11. yüzyılda Artu Bey tarafından ele geçirilir. Sadreddin Artik el-Kimmari’nin 14. yüzyıl sonlarında imar ettiği yerleşme, sonradan Artıkova (Artukova) ve Artıkabat (Artukabat) adlarını alır. (Yakın ilçe Boyabat olduğu gibi)

Osmanlı Dönemi

Yörede gümüş yataklarına nazır olarak atanan ve burada uzun süre kalan Sadreddin Artık’in torunu Haci Ahmet Çelebi’den dolayı Haci Nazir Köyü olarak degistirilen adi, zamanla Haciköy’e dönüstü. Gümüş madeninin has arpalık olarak Rumelili bir aile olan Köprülü Mehmet Paşa’ya verilmesi nedeniyle bir süre Has Arpalik olarak anildi. 19. yy sonlarinda Sivas vilayetinin Amasya sancagina bagli bir kaza merkeziydi. O dönemde Mecitözü’ne de Haciköy dendiğinden adı Gümüşhacıköy olarak degistirildi.

Osmanlı dönemi eserleri

• Gümüşhacıköy bedesteni ve saat kulesi: Şehrin eski ticaret merkezi olup, uluslararası ipek yolunun önemli mekanlarından birisidir. Ünlü tarihçi Halil İnalcık : “Kural olarak bedestenli şehir uluslararası bir ticaret merkezidir.” demektedir. Nitekim Osmanlı'nın bedestenli şehirlerinden olan Gümüşhacıköy yüzyıllar boyu Hindistan İran ve Avrupa'dan gelen binlerce tüccarın tanışma konaklama ve alışveriş yaptığı yer olmuştur. Bedesten fethin hemen akabinde Anadolu-Rumeli ticaret yolu üzerinde bulunan şehir için emniyetli ve büyük hacimli bir ticarî aktivitenin sağlanması gâyesiyle kurulmuştur.

Coğrafi yapı

Amasya ili Karadeniz Bölgesi'nin orta bölümünde yer almaktadır.Gümüşhacıköy ilin kuzey-batısında konumlanmaktadır. İlçe doğusunda Merzifon'a 20 km, batıda Çorum ili Osmancık ilçesine 40 km, güneyde Hamamözü ilçesi (25 km) üzerinden Çorum iline 60 km devlet karayolu ile bağlı olup, ayrıca kuzeyden de Samsun ili Vezirköprü ilçesine yayla yolundan 40 km uzaklıkta bulunmaktadır.

İlçe 600 km² civarında bir yüzölçüme sahiptir. Deniz seviyesinden yüksekliği 810 m'dir.

İlçemizde 4 adet sulama amaçlı gölet bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü Karaköy (Balıklı), sırası ile İmirler, Çitli Bağlıca ve Keltepe mevkiinde bulunan Ayvalı göletleridir. Bu göletler sulu tarım alnlarını genişleterek hakımızın ekonomik gelir seviyesini artırmakla kalmayıp, barındırdığı balıklarla da sosyal hayata renk katmaktadır.

İklim

Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde soğuk ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.

Ekonomi

Kentte kendir işleyen büyük ölçekli bir ip fabrikasının yani sıra, iki un fabrikası vardır. Geleneksel bir uğraş olan leblebicilik günümüzde de önemini korumaktadır.

Gümüşhacıköy ekonomik bakımdan Amasya ilinin az gelişmiş ilçelerindendir. Tarımın bütün kollarının yanı sıra tarım dışı etkinliklerde oldukça çeşitlenmiştir. En önemli tarla ürünleri şeker pancarı, buğday, arpa, baklagiller, tütün, soğan, ayçiçeği ve kendirdir. Akarsu boylarında başta elma olmak üzere çeşitli meyveler ve yerel tüketime yönelik sebzeler yetiştirilir.

Gümüşhacıköy' ün yüksek nitelikli basma tütünü, tütün harmanlarında tat ve koku vermekte kullanılır. İlçede bir tütün basım evi vardır. Hayvancılık oldukça gelişmiştir. Yaylalarda koyun, ovalık kesimlerde ise geniş çaplı sığır beslenir. Ayrıca tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Orman ürünleri çeşitli atölyelerde değerlendirilir. İşleyen fabrika ve imalathanelerde üretilen sicim ve ipler il dışında satılır.. İlçe topraklarında manganez yatakları vardır.

Tarihi eserler

Gümüşhacıköy kentindeki tarihsel yapılar şunlardır:

• Köprülü Mehmet Paşa Camii; 1660'ta Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılan ve 1943'te deprem nedeniyle yıkıldıktan sonra 1948'de yeniden inşa edildi.
• Köprülü Mehmet Paşa'nin torunlarından olan Hafız Ahmet Paşa'nin oğlu Abdül Baki Bey tarafından 1756'da Hacı Nadir Baba Türbesi yanında bulunan Büyük Hamam ve arasta (1669);
• Yanyalı Mustafa Paşa'nin oğlu Ali Rıza Bey tarafından 1898'de yaptırılan ve 1948'de yıkılıp yeniden yapılan saat kulesi
• Osmanlı döneminde Gümüş madeni adıyla kaza merkezi olan ve Gümüşhacıköy'ün 5 km güneybatısında yer alan bugünkü Gümüş bucak merkezindeki tarihsel yapılar arasında 1429'da ahşap olarak yapıldıktan sonra 1560'ta kâgir olarak yeniden inşa edilen ve 1946'da onarım gören Yörgüç Paşa Camii ile
• 1415'te yapılan Haliliye Medresesi
• Kesikbaş Mezarı: Artıkabat Mahallesi, Kesikbaş Mevkii, Ayşe Pınarı civarında.
• Dedeoğlu: Orman dairesi, Jandarma eski karakolunun arkasında.
• Filibeli Mehmet Efendi Türbesi: Filibe'den gelen Mehmet Efendinin türbesi, Kırmızıların Hanı içerisinde
• Hacana
• Ali Pir Civan Türbesi: Sarayözü (halk arasında Sarayüzü) köyünde Ali Pir Civan Alevi pirlerindendir.
• Kurt Baba: Bulak Kalesine yakın Eymir ile Keçiköy arasındadır.

Belediye

Gümüşhacıköy Belediyesi 1890 yılında kurulmuştur. Son yapılan nüfus sayımına göre şehir merkezi nüfusu 14.620'dir. Köy nüfusu 10.615'tir. Toplam nüfusu 25.235'tir. İlçeye bağlı 12 mahalle bulunmaktadır.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	26.264	6.139	20.125
1935	28.735	6.984	21.751
1940	30.418	6.999	23.419
1945	32.841	7.383	25.458
1950	36.108	8.141	27.967
1955	37.165	8.602	28.563
1960	39.230	9.463	29.767
1965	42.564	10.199	32.365
1970	44.956	11.513	33.443
1975	45.061	12.789	32.272
1980	46.924	13.492	33.432
1985	45.958	15.048	30.910
1990	35.225	14.170	21.055
2000	29.795	14.057	15.738
2007	25.632	12.847	12.785
2008	25.823	14.873	10.950
2009	25.235	14.620	10.615
2010	24.806	14.525	10.281
2011	24.149	14.176	9.973
2012	23.673	14.028	9.645
2013	23.463	14.096	9.367
2014	23.254	14.263	8.991
2015	22.943	14.267	8.676
2016	22.941	14.450	8.491
2017	22.812	14.511	8.301
2018	23.734	15.191	8.543
2019	23.402	15.281	8.121
2020	22.764	14.819	7.945
2021	22.179	14.582	7.597

Tarım

Hasadı yapılan tarım ürünleri buğday, şeker pancarı, soğan tütün haşhaş arpa fiğ ve nohuttur. İlçemizde yeni yeni bağ ve bahçecilik ve seracılık yaygınlaşma göstererek ürün çeşitliliğinin artmasına ve halkımızın gelir seviyesinin artmasına yeni alternatifler sunmaktadır. İlçemizin hayvan potansiyeli yerli, melez ve kültür ırkı büyük baş hayvanlardan oluşmakta ve suni tohumlama hizmetleri ile kültür ırkı hayvan oranı gün geçtikçe artmaktadır. Aralık 2003 itibarıyla hayvan sayılarımz: büyük baş hayvan: 14122, küçükbaş hayvan sayımız 18000 civarındadır.

Ulaşım

İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Samsun'u İstanbul'a bağlayan karayolunun güneyinde yer alan Gümüshaciköy, bu yolla il merkezi Amasya'ya 68 km uzaklıktadır. Merzifon'a 18 km, Hamamözü'ne 23 km ve Osmancık'a 35 km uzaklıktadır. İlçe Merkezi Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesini İstanbul'a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kuruludur.

Çevresini saran yesillikler arasında, genis yolları, düzgün binalarıyla güzel bir görünümü vardir.