Fritz Thyssen
Friedrich "Fritz" Thyssen (9 Kasım 1873 - 8 Şubat 1951), Almanya'nın önde gelen sanayici ailelerinden biri olarak dünyaya gelen bir Alman iş insanıydı.
Biyografi
değiştirThyssen, Mülheim'da Ruhr bölgesinde doğdu. Babası August, Friedrich tarafından kurulmuş ve Ruhr şehri Duisburg'da Thyssen madencilik ve çelik üretim şirketinin başkanıydı.
Thyssen Londra, Liège ve Berlin'de madencilik ve metalurji okudu ve Alman Ordusunda kısa bir hizmet süresinden sonra aile işine katıldı. 18 Ocak 1900'da Düsseldorf'ta fabrika sahibinin kızı Amelie Helle or Zurhelle ile evlendi (11 Aralık 1877 - 25 Ağustos 1965). Onların tek çocuğu Anna (Anita) (daha sonra Anita Gräfin Zichy-Thyssen) 1909'da doğdu. Thyssen, 1914'te tekrar orduya katıldı, ancak yakın zamanda bir akciğer rahatsızlığı nedeniyle taburcu edildi.
Weimar Cumhuriyeti
değiştir1923'te Fransa ve Belçika, tazminat ödemelerini tam olarak yerine getirememesinden dolayı Almanya'yı cezalandırmak için Ruhr bölgesini işgal ettiğinde, işgalcilere yönelik milliyetçi direnişe katılarak Ruhr çelik üreticilerinin kendileri için kömür ve çelik üretiminde işbirliği yapmamalarına yol açtı. Bu yüzden tutuklandı, hapsedildi ve faaliyetlerinden dolayı büyük bir para cezası aldı, bu da onu ulusal bir kahraman hâline getirdi. 1920'lerde Thyssen şirketleri genişlemeye devam etti. Thyssen, 1926’da babasının ölümü üzerine Thyssen şirketlerini devraldı ve aynı yıl, Almanya’nın demir cevheri rezervlerinin yüzde 75’ini kontrol etmiş, 200.000 kişiyi istihdam ederek United Steelworks’ü (Vereinigte Stahlwerke AG) kurmuştur. Alman Demir-Çelik Endüstrisi Birliği ve Reich Alman Endüstrisi Birliği'nin başkanı ve Reichsbank'ın yönetim kurulu üyesi olarak Alman ticari yaşamında önemli bir rol oynadı.
1923'te Thyssen, Nazi Partisi lideri Adolf Hitler'in yaptığı konuşmaya katılmasını tavsiye eden eski General Erich Ludendorff ile bir araya geldi. Thyssen, Hitler'in Versay Antlaşması’na karşı sert muhalefetinden etkilendi ve 1923’te Ludendorff’a 100.000 altın mark (25.000 $) da dahil olmak üzere partiye büyük bağışlar yapmaya başladı.[1] Bu konuda Alman işadamları arasında alışılmadık bir şeydi, çünkü çoğu iş insanı Nazilere şüpheyle bakan geleneksel muhafazakârdı. Thyssen'in nasyonal sosyalistleri desteklemedeki ana nedeni komünizm korkusuydu. Savaş sonrası araştırmacılar, Thyssen’in Nazi Partisi’ne 1 milyon mark bağışta bulunduğunu iddia etmesine rağmen, sağ partilere, çoğunlukla Nazilere 650 bin Reichsmark bağışladı. Thyssen, 1932'ye kadar Alman Ulusal Halk Partisi'nin bir üyesi olarak kaldı ve 1933'e kadar Nazi Partisi'ne (Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) katılmadı.
1930'da John Heartfield, Thyssen'i komünist dergisi Arbeiter Illustrierte Zeitung'un (AIZ, Workers 'Illustrated Newspaper) kapağında Hitler'i manipüle eden kuklacı olarak nitelendirdi.[2]
1932 Kasım'ında, Thyssen ve Hjalmar Schacht, cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg'a bir mektup yazarak Hitler'i Şansölye olarak atamaya çağırdı. Thyssen ayrıca Alman Sanayicileri Birliği'ni, Mart 1933 Reichstag seçimleri için Nazi Partisi'ne (Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi) 3 milyon Reichsmark bağışta bulunmaya ikna etti. Bunun bir ödülü olarak, Reichstag’ın Nazi üyesi olarak seçildi ve en büyük Alman devleti olan Prusya Devlet Konseyi’ne atandı.
Nazi Almanyası
değiştirThyssen, Komünist Partinin, Sosyal Demokratların ve sendikaların bastırılmasını memnuniyetle karşıladı. 1934'te Hitler'i SA'yı bastırmaya ikna eden ve "Uzun Bıçaklar Gecesi"ne yol açan iş adamlarından biriydi. Thyssen, Yahudilerin Naziler tarafından Alman ticaretinden ve meslek hayatından dışlanmasını kabul etti ve kendi Yahudi çalışanlarını görevden aldı. Ancak bir Katolik olarak, 1935'ten sonra hızlanan Roma Katolik Kilisesi'nin artan baskılarına itiraz etti: 1937'de Hitler'e, Almanya'daki Hristiyanların zulmünü protesto eden bir mektup gönderdi.[3] Thyssen'in kırılma noktası, Kasım 1938'de Kristallnacht olarak bilinen ve Danıştay'dan istifa etmesine neden olan Yahudilere yönelik şiddetli pogromdu. 1939’a gelindiğinde, rejimin savaşa hazırlanma konusunda her şeyi yeniden düzenlemeye tabi kılan ekonomik politikalarını da sertçe eleştirmeye başladı.[4]
II. Dünya Savaşı
değiştir1 Eylül 1939'da Polonya'nın işgali, II. Dünya Savaşı'nın başlamasına işaret etti. Thyssen, ailesiyle birlikye İsviçre'ye kaçmasından kısa bir süre önce, Hermann Göring'e savaşa karşı olduğunu söyleyen bir telgraf gönderdi. Nazi Partisi ve Reichstag'dan kovuldu ve şirketi kamulaştırıldı. Şirket savaştan birkaç yıl sonra Thyssen ailesinin diğer üyelerine iade edildi.
1940'ta Thyssen, Arjantin'e göç etmek amacıyla sığındı ve Fransa'ya taşındı, ancak Belçika'daki hasta annesini ziyaret ederken, Fransa ve aşağı ülkelerin Alman işgali sırasında yakalandı. Vichy Fransası tarafından tutuklandı ve ilk olarak Berlin yakınlarındaki bir sanatoryumda, daha sonra 1943'ten Sachsenhausen toplama kampında tutulduğu Almanya'ya geri gönderildi. Karısı Amelie Arjantin'e kaçmadı ve bütün savaşı toplama kampında kocasıyla beraber geçirdi.
Şubat 1945'te Thyssen, Dachau toplama kampına gönderildi. Nispeten iyi muamele gördü ve 1945 yılının Nisan ayının sonlarında, SS'nin mahkûmları geride bıraktığı diğer önde gelen mahkûmlarla birlikte Tyrol'e transfer edildi. 5 Mayıs 1945'te 42. Piyade Tümeni ve 45. Piyade Tümeni tarafından serbest bırakıldı.[5]
Daha sonraki yaşamı
değiştirThyssen Almanya'da hapsedilirken, 1941'de Amerika Birleşik Devletleri'nde I Paid Hitler adlı bir biyografi yayımlandı. Kitap, Thyssen'in dikte ettiği hatıralara dayanan gazeteci Emery Reves tarafından yazılmıştır. Bu kitap, Reves’in Alman sanayicilerin bir sınıf olarak Hitler’i destekleyip finanse ettiği ve iktidara getirdiği fikrini destekliyor. Dönemin tarihçileri tarafından iyi görülmüyor, ancak Thyssen'in başka hiçbir yerinde bulunmayan hatıralarından malzemeler vardır.
Thyssen, Nazi Partisi'nin destekçisi olduğu için yargılandı. 1938'e kadar Nazi destekçisi olduğunu inkâr etmedi ve 1930'larda Yahudi çalışanlarını kötü muamele görmelerinin sorumluluğunu üstlendi, ancak savaş sırasında köle emeğinin istihdamına katılmayı reddetti. 2 Ekim 1948'de bir dengeleme mahkemesi Thyssen'i daha küçük bir suçlu ilan etti ve mal varlığının % 15'ine denk gelen bir para cezasına çarptırdı.[6] Thyssen, eylemleri sonucu acı çekenlere tazminat olarak 500.000 Deutschmarks (2009 yılında 1.400.523 Euro'ya eşdeğer) ödemeyi kabul etti ve diğer suçlamalardan beraat etti. Ocak 1950’de, eşi ve ertesi yıl öldüğü Buenos Aires’e göç etti. Thyssen, Mülheim'deki aile türbesine gömüldü.[7]
1959'da Thyssen'in dul Amélie ve kızı Anita Gräfin Zichy-Thyssen, 100 milyon Deutschmark sermayesiyle (2009'da 208 milyon Euro'ya eşdeğer), bilimi ve beşeri bilimleri ilerletmek için Fritz Thyssen Vakfı'nı kurdu. Amélie Thyssen, 1965 yılında öldü. Anita Gräfin Zichy-Thyssen, 1990'da ölümüne kadar Vakıf'ı yönetti. Ailenin Vakfın işleyişinde söz hakkı yoktu.
Kaynakça
değiştir- ^ The Rise and Fall of the Third Reich, William H Shirer. 144.
- ^ John Simkin (2015). Fritz Thyssen 3 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Spartacus Educational
- ^ Gilbert, Martin. The Second World War: A Complete History. Owl Books. s. 36. ISBN 978-0-8050-7623-3.
- ^ Evans, Richard J. (2005). The Third Reich in Power. Allen Lane. s. 372.
- ^ "georg-elser-arbeitskreis.de (German)". 14 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2019.
- ^ "Fritz Thyssen at his Spruchkammerverfahren in Königstein im Taunus (August 17, 1948)". The German Historical Institute. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2017.
- ^ "Thyssen Buried in Ruhr", New York Times, February 9, 1953, p. 27