Sosyalist Parti (Fransa)
Sosyalist Parti (Fransızca: Parti Socialiste, PS), Fransa'nın günümüzde ağırlıklı olarak merkez sol ve sol görüşlü siyasi partisi, 1969'da İşçi Enternasyonali Fransa Bölümü'nün (SFIO - Section Française de l'Internationale Ouvrière) Sosyalist Parti adını almasıyla kuruldu.
Sosyalist Parti Parti socialiste | |
|---|---|
| Kısaltma | PS |
| Birinci Sekreter | Olivier Faure |
| Kurucu | François Mitterrand Alain Savary |
| Kuruluş tarihi | 1969 |
| Önceli | Section Française de l'Internationale Ouvrière |
| Merkez | 10, rue de Solférino 75333 Paris Cedex 07 (1980-2018) 99, rue Molière Ivry-sur-Seine (2018'den itibaren) |
| Üyelik |  22,000[1] |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol Tarihsel: Sol |
| Avrupa üyeliği | Avrupa Sosyalistler Partisi |
| Uluslararası üyelik | Sosyalist Enternasyonal |
| Resmî renkler | Kırmızı ve Pembe |
| Ulusal Meclis | 66 / 577
|
| Senato | 64 / 348
|
| Avrupa Parlamentosu | 10 / 81
|
| Bölgesel Konsey Başkanlığı | 5 / 17
|
| İnternet sitesi | |
| www.parti-socialiste.fr | |
| Fransa | |
1969'da SFIO resmen Sosyalist Parti adını aldı. Parti 1970'lerde, 1930'ların Halk Cephesi'nde olduğu gibi sol kanatla ittifak stratejisini benimsedi ve 1972'de Fransız Komünist Partisi ve Radikal Sol Parti'yle ortak bir program hazırladı. Bu ittifak sık sık dağılma tehlikesi geçirdiyse de, sol kanadın 1981 seçimlerinden zaferle çıkmasını sağladı. Mayıs 1981'de PS lideri François Mitterand cumhurbaşkanlığını kazandı. Hükûmet 1981 yılında Ölüm cezasını kaldırdı, 1982'de ülkenin en büyük bankalarından, ülkedeki toplam mevduatın yaklaşık yüzde 95'ini elinde tutan 36'sını ve çelik, elektrikli aletler, uçak ve öbür temel alanlardaki 12 büyük sanayi grubunu kamulaştırdı. Öbür işkollarında da kademeli bir denetim sistemi oluşturdu. PS 1986 seçimlerinde yenilgiye uğradıysa da Mitterand cumhurbaşkanlığını sürdürdü. Mitterand'ın 1988'de de cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmasından sonra yapılan seçimlerde oyların yüzde 45,3'ünü alan Sosyalist Parti merkezcilerin de katıldığı bir koalisyon hükûmetiyle yeniden iktidara geldi.
PS bu iktidar döneminde büyüme, istihdam ve adil gelir dağılımı gibi geleneksel hedeflerinden gitgide uzaklaşarak ekonomide kemerleri sıkmaya dayalı bir politika izledi. Bu politikanın doğurduğu yaygın hoşnutsuzluk bir dizi mali skandalın etkisiyle birleşince, Sosyalist Parti'nin seçmen desteği hızla azalmaya başladı. 1989'daki yerel seçimlerde oy oranı yüzde 30'a düştü. Mart 1990'daki parti kongresi, Meclisi başkanı Laurent Fabius, Sosyalist Parti'nin eski lideri Lionel Jospin ve Başbakan Michel Rocard arasında sonuçsuz bir çatışmaya sahne oldu. Mayıs 1991'de Rocard'ın çekilmesi üzerine, Mitterand'ın kişisel desteğine sahip Édith Cresson Fransa'nın ilk kadın başbakanı olarak göreve başladı. Ama Mart 1992'deki bölgesel seçimlerde Sosyalist Parti oyları yüzde 18,3'e düşünce nisanda Cresson'un yerine gene Mitterand'ın yakın çalışma arkadaşlarından Pierre Bérégovoy aldı.
Mart 1993'teki genel seçimlerde PS büyük bir hezimete uğradı. Seçimlerin birinci turunda oyların yüzde 17,6'sını alarak, 577 sandalyeli Ulusal Meclise ancak 54 milletvekili sokabildi. Bu sonuçlardan sonra Fabius parti liderliğinden uzaklaştırıldı, Rocard'ın başkanlığındaki geçici bir yönetim kurulu oluşturuldu. Bu büyük sarsıntı sırasında, bir rüşvet iddiasına hedef olmuş Bérégovoy'nın 1 Mayıs 1993'te intihar etmesi de Sosyalist Parti için ağır bir darbe oldu. 1995 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Lionel Jospin, partinin adayı olarak katıldığı seçimlerde, Sosyalist Parti'nin gücünü tazelemiş olsa da, Jacques Chirac'a karşı yenilgiye uğradı.
Sosyalist Parti, 1997'deki genel seçimlerde Komünistler, Yeşiller, Yurttaş ve Cumhuriyet Hareketi ve Sol Radikallerle ittifaka girdi. İttifak ikinci turda oyların 47,79'unu aldı. Lionel Jospin başbakan olurken, Fransa tarihinde üçüncü kez cumhurbaşkanı (Jacques Chirac) ile hükûmet arasında cohabitation-icraat paylaşımı'na- gidildi.
Geleneksel sosyalist politikaları uygulamaya çalışan Jospin hükûmeti, haftalık çalışma süresini 35 saate indirdi. Bununla beraber özelleştirme politikalarında istenen sağlanamadı. 2000 yılında içişleri bakanlığını yürüten ve aynı zamanda Yurttaş ve Cumhuriyet Hareketi'nin başkanı olan Jean-Pierre Chevènement'ın Jospin'in Korsikalı ayrılıkçılar hakkındaki uzlaştırıcı politikaları nedeniyle istifa etmesi, hükûmete ağır bir darbe oldu.
2002'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Sosyalist Parti'nin adayı Lionel Jospin'in, ilk turda 16,18 oy oranıyla radikal sağcı Ulusal Cephe'nin lideri Jean-Marie Le Pen'in ardından üçüncü olması Fransa ve Avrupa'da şok etkisi yarattı. Lionel Jospin siyasetten çekildiğini açıklarken, Sosyalist Parti de destekçilerine ikinci turda Le Pen'e karşı Chirac'ı desteklemeleri için çağrıda bulundu.
Tüm bunlara karşı Sosyalist Parti 2004'teki yerel seçimlerde büyük bir geri dönüş yaptı. Sosyalist Parti'nin içinde olduğu Sol blok ikinci turda iktidardaki Ulusal Birlik Partisi (UMP) ile UDF'nin oluşturduğu sağ listeler karşısında oyların yarısını alarak 22 metropol bölgeden 20'sini kazandı. 29 Mayıs 2005'te Fransa'da yapılan Avrupa Birliği Anayasası'nın oylaması öncesinde Sosyalist Parti'nin bazı önemli kişilikleri anayasanın reddedilmesi yönünde kampanya sürdürdüler. Bunlardan biri olan Laurent Fabius referandumun reddedilmesinden sonra partideki görevinden uzaklaştırıldı.
Kasım 2006'da yapılan önseçimlerde Ségolène Royal Sosyalist Parti'nin cumhurbaşkanlığı adayı oldu. Mayıs 2007'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda Nicolas Sarkozy karşısında yüzde 46.94 oranında oy alarak seçimi kaybetti.
Sosyalist Parti, 2008 yılındaki yerel seçimleri, 2010'daki bölgesel seçimleri, 2011'deki kanton seçimlerini, 2008 ve 2011'deki senato seçimlerini kazanarak ciddi başarı elde etmiştir. 2012 Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Sosyalist Parti'nin adayı François Hollande kazanmış ve 2012 genel seçimlerinde Sosyalist Parti mutlak çoğunluğu sağlamış ancak Avrupa Ekolojisi - Yeşiller ve Radikal Sol Parti mensuplarının da bulunduğu bir hükûmet Jean-Marc Ayrault başkanlığında kurulmuştur. 2014 belediye seçimlerinde başarısız olup Toulouse ve Reims dahil pek çok belediyeyi kaybetmiştir. Ardından Jean-Marc Ayrault hükûmeti istifa etmiş, yerine Manuel Valls Hükümeti kurulmuştur. Hükûmet Sosyalist Parti ve Radikal Sol Parti ile kurulmuş Yeşiller yeni hükûmete dahil olmamış dışarıdan destek vermişlerdir. Yeni Hükûmette Sosyalist Parti'nin 1. Sekreteri Harlem Désir yer alınca görevinden ayrılmış ve yerine Jean-Christophe Cambadélis seçilmiştir.
Seçim sonuçları
değiştirCumhurbaşkanlığı
değiştir| Seçim | Aday | 1. Tur | 2. Tur | Sonuç | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Oy | % | Oy | % | |||
| 1974 | François Mitterrand | 11.044.373 | 43,25 (#1) | 12.971.604 | 49,19 (#2) | Kaybetti |
| 1981 | François Mitterrand | 7.505.960 | 25,85 (#2) | 15.708.262 | 51,76 (#1) | Kazandı |
| 1988 | François Mitterrand | 10.381.332 | 34,11 (#1) | 16.704.279 | 54,02 (#1) | Kazandı |
| 1995 | Lionel Jospin | 7.098.191 | 23,30 (#1) | 14.180.644 | 47,36 (#2) | Kaybetti |
| 2002 | Lionel Jospin | 4.610.113 | 16,18 (#3) | Kaybetti | ||
| 2007 | Ségolène Royal | 9.500.112 | 25,87 (#2) | 16.790.440 | 46,94 (#2) | Kaybetti |
| 2012 | François Hollande | 10.272.705 | 28,63 (#1) | 18.004.656 | 51.63 (#1) | Kazandı |
| 2017 | Benoît Hamon | 2.291.288 | 6,36 (#5) | Kaybetti | ||
| 2022 | Anne Hidalgo | 604,217 | 1,75 (#10) | Kaybetti | ||
Yasama
değiştir| Seçim | Oy (1. Tur) | % (1. Tur) | Sandalye | +/– | Hükûmet |
|---|---|---|---|---|---|
| 1973 | 4.579.888 | %18,9 | 89 / 491
|
|
Muhalefet |
| 1978 | 6.451.151 | %22,6 | 104 / 491
|
 15
|
Muhalefet |
| 1981 | 9.077.435 | %36 | 269 / 491
|
165
|
Hükümet |
| 1986 | 8.693.939 | %31 | 206 / 573
|
63
|
Muhalefet |
| 1988 | 8.493.602 | %34,8 | 260 / 577
|
54
|
Hükümet |
| 1993 | 4.476.716 | %17,6 | 59 / 577
|
201
|
Muhalefet |
| 1997 | 5.961.612 | %23,5 | 255 / 577
|
196
|
Hükümet |
| 2002 | 6.086.599 | %24,1 | 140 / 577
|
115
|
Muhalefet |
| 2007 | 6.436.520 | %24,73 | 186 / 577
|
46
|
Muhalefet |
| 2012 | 7.617.996 | %29,35 | 279 / 577
|
93
|
Hükümet |
| 2017 | 1.665.667 | %7,44 | 30 / 577
|
249
|
Muhalefet |
| 2022 | 860,201 | 3.78% | 28 / 577
|
2
|
Muhalefet |
| 2024 | 65 / 577
|
37
|
Muhalefet |
Avrupa Parlamentosu
değiştir| Seçim | Oy | % | Sandalye | +/– |
|---|---|---|---|---|
| 1979 | 4.763.026 | %23,53 | 22 / 81
|
|
| 1984 | 4.188.875 | %20,76 | 20 / 81
|
2
|
| 1989 | 4.286.354 | %23,61 | 22 / 87
|
2
|
| 1994 | 2.824.173 | %14,49 | 15 / 87
|
7
|
| 1999 | 3.873.901 | %21.,95 | 22 / 78
|
7
|
| 2004 | 4.960.756 | %28,9 | 31 / 74
|
9
|
| 2009 | 2.838.160 | %16,48 | 14 / 74
|
17
|
| 2014 | 2.649.202 | %13,98 | 12 / 74
|
2
|
| 2019 | 1.403.170 | %6,19 | 3 / 79
|
9
|
| 2024 | 3,401,076 | %13.80 | 13 / 81
|
10
|
Önemli Görevlere Gelen Sosyalist Partili Siyasetçiler
değiştirCumhurbaşkanları
- François Mitterrand (1981-1995)
- François Hollande (2012-2017)
Başbakanlar
- Pierre Mauroy (1981-1984)
- Laurent Fabius (1984-1986)
- Michel Rocard (1988-1991)
- Édith Cresson (1991-1992)
- Pierre Bérégovoy (1992-1993)
- Lionel Jospin (1997-2002)
- Jean-Marc Ayrault (2012-2014)
- Manuel Valls (2014-2016)
- Bernard Cazeneuve (2016-2017)
Senato Başkanları
- Jean-Pierre Bel (2011-2014)
Meclis Başkanları
- Louis Mermaz (1981-1986)
- Laurent Fabius (1988-1992)
- Henri Emmanuelli (1992-1993)
- Laurent Fabius (1997-2000)
- Raymond Forni (2000-2002)
- Claude Bartolone (2012-2017)
Sosyalist Parti Birinci Sekreterleri
- Alain Savary (1969-1971)
- François Mitterrand (1971-1981)
- Lionel Jospin (1981-1988)
- Pierre Mauroy (1988-1992)
- Laurent Fabius (1992-1993)
- Michel Rocard (1993-1994)
- Henri Emmanuelli (1994-1995)
- Lionel Jospin (1995-1997)
- François Hollande (1997-2008)
- Martine Aubry (2008-2012)
- Harlem Désir (2012-2014)
- Jean-Christophe Cambadélis (2014-2017)
- Olivier Faure (2018-günümüz)
Dış bağlantılar
değiştir- Parti Socialiste23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Resmi site (Fransızca)
Kaynakça
değiştir- ^ "Olivier Faure réélu à la tête du Parti socialiste". 17 Eylül 2021. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.