Firûzşah Zerrin Külah

Firüzşah Zerrin Külah (Farsça: فیروزشاه زرین کلاه, çev. "Altın Taçlı Kral Firuz") Safevi Tarikatı'nın kurucusu Safiyüddin Erdebilî'nin yedinci göbekten atası olan Kürt^[1]^[2]^[3]^[4] lider.

Safevetü's-Safâ'daki "*Ve çun Nisbet Biruz bâ Kurd reft*" metni "Biruz'un kökeni Kürt olduğundan beri" anlamına gelmektedir.

En eski mevcut el yazmaları 1485 ve 1491'e tarihlenen yazılı eser Safvetü's-Safâ'da, Safevi Hanedanı'nın kökeni Sincarlı Kürt olarak adlandırılan Firuzşah Zerrin Külah'a kadar izlenirken, Safevî Devleti kurulduktan sonra yazılan el yazmalarında bu "Sincarlı Kürt" ibaresi çıkarılmıştır. Firûzşah'ın 11. yüzyılda Kürdistan'dan Erdebil bölgesine göç ettiği tahmin ediliyor.^[3] İranlı tarihçi Ahmed Kesrevi ise ailenin İranlı olabileceğini ve Kürt nisbesinin sonradan verildiğini söylemiştir.^[5]

Safvetü's-Safâ'da yer alan şecereye göre soyu şu şekilde Şeyh Safiyüddin'e ulaşmaktadır: Şeyh Safiyüddin İshak ibn-i eş-Şeyh Eminüddin Cibril ibn-i el-Salih ibn-i Kutbeddin Ebubekir ibn-i Selahaddin Reşid ibn-i Muhammed el-Hafız li-Kelamullah ibn-i İvaz ibn-i Birûz (Pirûz) el-Kürdi el-Sincanî.

Safevi Devleti'nin kurulmasından sonra yapılan resmi şecere kayıtlarına göre Firûzşah'ın soyu On İki İmam'ın yedincisi olan Musa el-Kazım'a dayandırılmıştır. Süleyman Şah (1667-1694) döneminde yazılan ve Şah Hüsab bin Abdülzahidi tarafından kaleme alınan Silsiletü'n Neseb-i Safeviyye'de Safevilerin soyu Ali'ye kadar uzanmaktadır.^[6] Ancak bu seyyitlik iddiasının Sadreddin Musa'nın oğlu Hoca Ali veya Şeyh Cüneyd dönemlerinde icat edildiği ileri sürülmektedir.^[7]

Kaynakça

^ Serap Şah, Safvetü's-Safâ'da Safiyyüddîn-i Erdebîlî'nin hayatı, tasavvufi görüşleri ve menkibeleri 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü / Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, İstanbul 2007, s. 26 ve s.224
^ Minorsky Vladimir, The Turks, Iran and the Caucasus in the Middle Ages. Preface by J.A. Boyle. Variorum Reprints, London 1978; page 517-518
^ ^a ^b Daftary, Farhad (2000). Intellectual Traditions in Islam. Bloomsbury Academic. s. 147. ISBN 978-1-86064-435-1. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. But the origins of the family of Shaykh Safi al-Din go back not to Hijaz but to Kurdistan, from where, seven generations before him, Firuz Shah Zarin-kulah had migrated to Azerbaijan.
^ Wood, Barry D. (2004). "The "Tarikh-i Jahanara" in the Chester Beatty Library: An Illustrated Manuscript of the "Anonymous Histories of Shah Isma'I"". Iranian Studies. 37 (1): 89-107. ISSN 0021-0862. JSTOR 4311593. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024.
^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, 5. baskı, s. 19
^ Husayn ibn Abdāl Zāhidī, 17th cent. Silsilat al-nasab-i Safavīyah, nasabnāmah-'i pādishāhān bā uzmat-i Safavī, ta'līf-i Shaykh Husayn pisar-i Shaykh Abdāl Pīrzādah Zāhidī dar 'ahd-i Shāh-i Sulaymnān-i Safavī. Berlīn, Chāpkhānah-'i Īrānshahr, 1924 (1303). 116 pages. Original Persian language source of the lineage: شیخ صفی الدین ابو الفتح اسحق ابن شیخ امین الدین جبرائیل بن قطب الدین ابن صالح ابن محمد الحافظ ابن عوض ابن فیروزشاه زرین کلاه ابن محمد ابن شرفشاه ابن محمد ابن حسن ابن سید محمد ابن ابراهیم ابن سید جعفر بن سید محمد ابن سید اسمعیل بن سید محمد بن سید احمد اعرابی بن سید قاسم بن سید ابو القاسم حمزه بن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن امام زین العابدین بن حسین ابن علی ابن ابی طالب علیه السلام
^ Rıza Yıldırım, Aleviliğin Doğuşu, İletişim Yayınları, 4. baskı, s. 149

[1] Serap Şah, Safvetü's-Safâ'da Safiyyüddîn-i Erdebîlî'nin hayatı, tasavvufi görüşleri ve menkibeleri 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü / Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı, İstanbul 2007, s. 26 ve s.224

[2] Minorsky Vladimir, The Turks, Iran and the Caucasus in the Middle Ages. Preface by J.A. Boyle. Variorum Reprints, London 1978; page 517-518

[Daftary-3] Daftary, Farhad (2000). Intellectual Traditions in Islam. Bloomsbury Academic. s. 147. ISBN 978-1-86064-435-1. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024. But the origins of the family of Shaykh Safi al-Din go back not to Hijaz but to Kurdistan, from where, seven generations before him, Firuz Shah Zarin-kulah had migrated to Azerbaijan.

[4] Wood, Barry D. (2004). "The "Tarikh-i Jahanara" in the Chester Beatty Library: An Illustrated Manuscript of the "Anonymous Histories of Shah Isma'I"". Iranian Studies. 37 (1): 89-107. ISSN 0021-0862. JSTOR 4311593. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024.

[5] Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, 5. baskı, s. 19

[6] Husayn ibn Abdāl Zāhidī, 17th cent. Silsilat al-nasab-i Safavīyah, nasabnāmah-'i pādishāhān bā uzmat-i Safavī, ta'līf-i Shaykh Husayn pisar-i Shaykh Abdāl Pīrzādah Zāhidī dar 'ahd-i Shāh-i Sulaymnān-i Safavī. Berlīn, Chāpkhānah-'i Īrānshahr, 1924 (1303). 116 pages. Original Persian language source of the lineage: شیخ صفی الدین ابو الفتح اسحق ابن شیخ امین الدین جبرائیل بن قطب الدین ابن صالح ابن محمد الحافظ ابن عوض ابن فیروزشاه زرین کلاه ابن محمد ابن شرفشاه ابن محمد ابن حسن ابن سید محمد ابن ابراهیم ابن سید جعفر بن سید محمد ابن سید اسمعیل بن سید محمد بن سید احمد اعرابی بن سید قاسم بن سید ابو القاسم حمزه بن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن امام زین العابدین بن حسین ابن علی ابن ابی طالب علیه السلام

[7] Rıza Yıldırım, Aleviliğin Doğuşu, İletişim Yayınları, 4. baskı, s. 149

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]