Filiki Eterya
Filiki Eterya (Yunanca: Φιλική Εταιρεία, "dostluk cemiyeti"), Osmanlı Devleti'nden bağımsızlık kazanmak amacıyla bir grup Yunan'ın 1814 yılında kurmuş olduğu bir cemiyettir. Bazı kaynaklarda Etnik-i Eterya[1] olarak da geçmektedir.
Anlamı "Dostluk Cemiyeti"dir. Batı Avrupa'daki gizli mason cemiyetlerinin kuruluş ve işleyiş yöntemini benimsemişlerdir.[2] Filiki Eterya 1814 yılında Emmanuil Ksanthos, Nikolaos Skufas ve Atanasios Çakalof adlı üç Yunan tarafından, o zamanki Rusya'da günümüzde Ukrayna'nın sınırları içinde kalan Odessa (Hocabey) kentinde kuruldu. Amacı Yunan Bağımsızlık Savaşı hareketini gerçekleştirip Bizans'ı tekrar canlandırmaktı. Bu örgüt paralar toplamış, silah dağıtmış, ayaklanma için propaganda faaliyetlerinde bulunmuştur. Hareketin lideri Aleksandro İpsilanti'ydi.[3]
Bu kararlarda birleşen derneğin merkezi Manya idi. Merkez 1818 yılında İstanbul'a taşınmıştır.[4] 12 Nisan 1820 tarihinde yapılan toplantıda, derneğin başına Çar I. Aleksandr'ın yaveri Aleksandros İpsilantis getirildi. 1820 yılına gelindiğinde cemiyetin 200.000 üyesinin bulunduğu bilinmektedir.[5] Eflak-Boğdan hareketlerinde, Mora (1821) ve Girit ihtilallerinde (1897) etkin rol oynayan Filiki Eterya, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılma döneminde asıl amaçlarından saparak "Megali İdea" (Büyük Yunanistan) fikrini savunarak emperyalist bir nitelik kazanmışlardı.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi V. Cilt Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). Türk Tarih Kurumu. 2017. ss. 109, 110.
- ^ Hatipoglu, M., (1988), Yunanistan'daki Gelişmelerinin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922),Türk Kültürünü Ars.Ens. Yay., Ankara.
- ^ Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınları, Ankara 1995 s.169
- ^ Ali Fuat Örenç, Balkanlarda İlk Dram Unuttuğumuz Mora Türkleri. Babıali Kültür Yayıncılığı. Şubat 2020. s. 24.
- ^ Ali Fuat Örenç, Balkanlar'da İlk Dram Unuttuğumuz Mora Türkleri ve Eyaletten Bağımsızlığa Yunanistan. Babıali Kültür Yayıncılığı. s. 25.