Faik Türün
Faik Türün (17 Ekim 1913 – 15 Şubat 2003) Türk asker ve siyasetçi. Eski 1. Ordu Komutanı.
| Faik Türün MU.1933-4 | |
|---|---|
| |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 16. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 13 Haziran 1977 - 12 Eylül 1980 | |
| Seçim bölgesi | 1977 – Manisa |
| 1. Ordu Komutanı | |
| Görev süresi 29 Eylül 1970 - 14 Ağustos 1973 | |
| Yerine geldiği | Kemal Atalay |
| Yerine gelen | Doğan Özgöçmen |
| 3. Ordu Komutanı | |
| Görev süresi 28 Ağustos 1969 - 29 Eylül 1970 | |
| Yerine geldiği | Refet Ülgenalp |
| Yerine gelen | Eşref Akıncı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 17 Ekim 1913 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 15 Şubat 2003 (89 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Edirnekapı Şehitliği |
| Partisi | Adalet Partisi |
| Evlilik(ler) | Ayşe Bedia Türün (Tarih yok.)
|
| Çocuk(lar) | 5 |
| Bitirdiği okul | |
| Mesleği | Asker · Siyasetçi |
| Ödülleri | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Türkiye
|
| Branşı |  Türk Kara Kuvvetleri
|
| Hizmet yılları | 1933-1973 |
| Rütbesi | Orgeneral |
| Komutası | |
| Çatışma/savaşları | |
Askerlikten emekli olduktan sonra Adalet Partisi'nin 16. Dönem Manisa milletvekili olarak meclise girdi. 1980 cumhurbaşkanlığı seçiminde Muhsin Batur'a rakip oldu ancak seçilemedi.
Yaşamı
değiştirIşıklar Askeri Lisesinden mezun olduktan sonra 1933'te Kara Harp Okulunu, 1942'de Kara Harp Akademisini bitirdi. 1950 yılında Harekât Şube Müdürü olarak Türk Tugayı ile Kore'ye Muhabere Binbaşı rütbesiyle görevlendirildi ve orada 1953 yılında ateşkes sağlanana kadar tüm muharebelere katıldı. BM Kuvvetleri Komutanı ve evvelce Ankara'ya gelip Atatürk'le tanışmış olan Mareşal Douglas MacArthur'dan Birleşmiş Milletler Liyakat Madalyası aldı.Kore Savaşı'na katıldığı için 1 yıl kıdem kazandı.
1960'ta tuğgeneral, 1963'te tümgeneral, 1966'da korgeneral, 1969'da orgeneral rütbesine terfi etti. 1965-1967 arası 8. Kolordu Komutanlığı, 1968-1969 arası 3. Kolordu Komutanlığı, 1969-1970 arası 3. Ordu Komutanlığı yaptı. Ağustos 1970'teki Yüksek Askerî Şûra toplantılarında 1. Ordu Komutanı Orgeneral Kemal Atalay'ın kıdem sıralamasında ilk sırada olmasından dolayı Kara Kuvvetleri Komutanlığına atanması bekleniyordu. Ancak toplantıda bazı generaller kendileriyle aynı siyasi görüşü savunan 2. Ordu Komutanı Orgeneral Faruk Gürler'in "genç subay"ların "gönlünü kazanmış olduğunu" ve onlar üzerinde "siyasi etkisi" bulunduğunu ileri sürerek şûra toplantılarına katılan Başbakan Süleyman Demirel'i "ikna" ettiler. 28 Ağustos 1970 tarihinde Süleyman Demirel başbakanlığındaki Adalet Partisi hükûmeti bu zorlamadan sonra Gürler'i Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atadı. Emekliye sevk edilen Kemal Atalay'ın yerine de Faik Türün atandı.
12 Mart dönemi
değiştir1971 yılında 12 Mart Muhtırası verildiğinde Faik Türün 1. Ordu Komutanı ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanı idi. 12 Mart 1971 muhtırasına giden süreçte Doğan Avcıoğlu'nun çıkardığı Devrim gazetesi etrafında toplanan ve içlerinde 27 Mayıs Darbesini yapan Millî Birlik Komitesi'nin gerçek lideri Emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun[1] da bulunduğu "Millî Demokratik Devrimciler",[2] o dönemin siyasi partilerinin demokrasi anlayışının bir oyalamaca olduğunu ileri sürerek "ulusçu-devrimci yöntem" olarak ifade edilen ilkeler doğrultusunda parlamento dışı muhalefeti savunuyorlardı. Türkiye'de orduyu tahrik ederek sol-sosyalist, bir çeşit Baasçı yönetim kurdurmak için Doğan Avcıoğlu ve İlhan Selçuk'un başını çektiği çok ciddi faaliyetler vardı. Devrim gazetesinin genel yayın yönetmeni Hasan Cemal çok sonraları anılarını anlattığı Cumhuriyet'i Çok Sevmiştim adlı kitabında o zamanki maksatlarının "ulusalcı" subayları ikna ederek onlarla birlikte bir "Millî Demokratik Devrim" adı altında bir askerî darbe yapmak olduğunu yazdı.[3]
Nitekim 9 Mart 1971 tarihinde planlanan darbe, içlerinde Mahir Kaynak ve Mehmet Eymür'ün de bulunduğu Millî İstihbarat Teşkilatı mensuplarının durumu Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve 1. Ordu Komutanı Faik Türün'e haber vermesiyle akamete uğratıldı. 12 Mart Muhtırası'nı veren Memduh Tağmaç, orgeneral rütbesindekiler hariç bu 9 Mart 1971 darbe teşebbüsüne adı karışan başta Tümgeneral Celil Gürkan olmak üzere tüm subayları re'sen emekliye sevketti.[4]
1. Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün de bu darbe teşebbüsüne adı karışan tüm Devrim yazarlarını Ziverbey Köşkünde Millî İstihbarat Teşkilatı vasıtasıyla sorguya çekti.[5] Bu sorgularda Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler[6] ve kod-adı olarak "Yavuz Bey"i kullanan Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur'un da 9 Mart darbe teşebbüsüne önce destek verdikleri,[7] fakat sonra istihbarat bilgileri Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç'a ulaşınca desteklerini geri çektikleri ortaya çıktı. Faik Türün, 9 Mart 1971 darbe teşebbüsüne karşı çıkarak[8] Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç'ı konuyla ilgili bilgilendirmiş ve 12 Mart 1971 Muhtırası ile Türkiye'deki Millî Demokratik Devrimcilere büyük darbe vurulmuştur.[9]
Memduh Tağmaç'ın yaş haddinden dolayı emekliye ayrılmasından sonra 1972 yılında Genelkurmay Başkanı olan Faruk Gürler'in 1973 yılında Cumhurbaşkanı olmak için tüm diğer komutanların desteğini almasına ve Türkiye Büyük Millet Meclisini Ankara'daki tankçı birlikleriyle abluka altında bulundurmasına rağmen, 1. Ordu Komutanı Faik Türün bu duruma karşı çıkmış[10] ve Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel'e icap ederse TBMM'yi İstanbul'da toplayacağını ve alınacak kararla isyanı bastırmak için 1. Ordu birlikleriyle Ankara'ya yürüyeceğini belirterek, sol devrimci olduğuna inandığı Emekli Orgeneral Faruk Gürler'in Cumhurbaşkanı olmasını engellemiştir. 30 Ağustos 1973 tarihinde emekli oldu.[11]
Siyasi hayatı
değiştir1977 yılında yapılan seçimlerde Adalet Partisi'nden 16. Dönem Manisa milletvekili seçildi. 1980 yılında Fahri Korutürk'ün Cumhurbaşkanlığı süresinin bitmesinin ardından 12 Mart döneminin bir başka komutanı Cumhuriyet Halk Partisi senatörü emekli orgeneral Muhsin Batur'a karşı Adalet Partisi'nin Cumhurbaşkanı adayı oldu.
2003 yılında öldü. Cenazesi Selimiye Camii'nde kılınan öğle namazının ardından, askeri törenle Edirnekapı Şehitliği'ne defnedildi.[12]
Kaynakça
değiştir- ^ Barlas, Mehmet. "Komuta Kademesinin Belgeden Haberi Olmasa Bari". Sabah Gazetesi. 1 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2009.
- ^ Cemal, Hasan. "Mustafa Balbay günlükleri, Hasan Cemal günlükleri!". Milliyet Gazetesi. 14 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009.
- ^ Cemal, Hasan. "Darbecilikten, cuntacılıktan demokrasi kahramanlığına..." Milliyet Gazetesi. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2008.
- ^ Berkan, İsmet. "12 Mart'ı yanlış bilmek ve tarihin tekerrürü". Radikal Gazetesi. 30 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "28 yıl sonra Ziverbey yüzleşmesi". Radikal Gazetesi.
- ^ "Cumhuriyet'in Kuruluşunda Katiller Var". Taraf Gazetesi. 26 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2010.
- ^ "Hasan Cemal VATAN'a konuştu". Vatan Gazetesi. 30 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2009.
- ^ Berkan, İsmet. "12 Mart'ın yıldönümünde..." Radikal Gazetesi. 30 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
- ^ "10 Mart 1971'de Türk ordusu bölünme aşamasına geldi". Radikal Gazetesi. 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2008.
- ^ "MİT'in Tarihi". Sabah Gazetesi.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Türün, silâh arkadaşlarına veda etti". Milliyet. 23 Ağustos 1973. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Cahit Akyol (18 Şubat 2003). "Faik Türün'ün cenazesine Koreli subaylar da katıldı". 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.