Ermenistan'daki Dünya Mirasları listesi
Vikimedya liste maddesi
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirasları, 1972 yılında kurulan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi'nde tanımlandığı şekliyle kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerlerdir.[1][2] Ermenistan, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi 5 Eylül 1993'te onaylayarak, tarihî yerlerini listeye dâhil edilmeye uygun hâle getirdi.[3]
2024 itibarıyla, Ermenistan'da listede dört alan ve geçici listede beş alan bulunmaktadır.[3] Tamamı kültürel miras olan ülkedeki üç Dünya Mirası'ndan ilki, 1996'da listelenen Hağpat Manastırı'ydı. 2000 yılında Sanahin Manastırı da Hağpat Manastırı ile beraber listeye eklendi. Aynı yıl, Geğard Manastırı ve yukarı Azat Vadisi'nden oluşan bir grupla birlikte, Eçmiyazin'deki katedral ve kiliseler ile Zvartnots arkeolojik sit alanından oluşan ikinci bir grup daha listeye dahil edildi.[3]
Dünya Mirasları listesi
değiştirUNESCO, alanları on kritere göre listelemektedir; Her alan kriterlerden en az birini karşılaması gerekir. i'den vi'ye kadar olan kriterler kültüreldir ve vii'den x'e kadar olan kriterler doğaldır.[4]
| Ad | Fotoğraf | Yer | Seçildiği yıl | UNESCO verileri | Açıklama |
|---|---|---|---|---|---|
| Hağpat Manastırı ve Sanahin Manastırı | 
|
Lori | 1996 | 777; ii, iv (kültürel) | 10. yüzyılın ikinci yarısında III. Aşot'un karısı Kraliçe Hosrovanuş tarafından yaptırılan her iki manastıra da 13. yüzyıla kadar ek binalar eklenmiştir. Hağpat Manastırı (resimdeki) Dünya Mirasları Listesi'ne 1996'da, Sanahin Manastırı ise 2000 yılında alınmıştır.[5][6] |
| Geğard Manastırı ve yukarı Azat Vadisi | 
|
Kotayk | 2000 | 960; ii (kültürel) | Geğard Manastırı, Azat Nehri'nin yakınlarında konumlanır. Rivayete göre manastırı 4. yüzyılda Aydınlatıcı Grigor inşa ettirmiştir. Manastırın ana şapeli 13. yüzyılda inşa edildi. Aynı zamanda kaya kiliseleri, mezarlar, oda ve birkaç haçkar içerir.[7] |
| Eçmiyazin'deki katedraller ve kiliseler ve Zvartnots arkeolojik sit alanı | 
|
Armavir | 2000 | 1011; ii, iii (kültürel) | Eçmiyazin'deki katedraller ve kiliseler şunları içermektedir: Eçmiyazin Katedrali (resimdeki, 301'de inşa edilmiş), Azize Gayane Kilisesi (630), Azize Hripsime Kilisesi (618) ve Şoğakat Kilisesi (1694'te 4. yüzyıldan kalma bir şapel üzerine inşa edilmiş). Zvartnots Katedrali 7. yüzyılda inşa edilmiş, fakat muhtemelen bir deprem nedeniyle 10. yüzyılda yıkılmıştır.[8] |
Geçici liste
değiştirDünya Mirası listesinde yer alan alanlara ek olarak, üye devletler aday göstermeyi düşünebilecekleri geçici alanların bir listesini de tutabilirler. Dünya Mirası listesine aday göstermeler, yalnızca alanın daha önce geçici listede yer alması durumunda kabul edilir.[9] Ermenistan, 2024 itibarıyla geçici listesine dört alan kaydetti.[10]
| Ad | Fotoğraf | Yer | Seçildiği yıl | UNESCO kriterleri | Açıklama |
|---|---|---|---|---|---|
| Divin şehri arkeolojik sit alanı | 
|
Ararat | 1995 | ii, iii, vi (kültürel) | Kral III. Hüsrev, 4. yüzyılda Divin'de Ermenistan'ın başkenti ve katolikosluğun merkezi olarak hizmet vermesi için bir saray inşa etti. Divin, Sasani ve Arminiya dönemlerinde de başkent olmaya devam etti. 13. yüzyılda ise şehir, Moğollar tarafından tahrip edildi.[11][12] |
| Yereruyk arkeolojik sit alanı ve Yereruyk bazilikası | 
|
Şirak | 1995 | iii, iv, vi (kültürel) | Yereruyk, 4. yüzyılda inşa edildi. Bu nedenle Ermenistan'daki en eski Hristiyan anıtlarından biridir. 17. yüzyılda bir deprem nedeniyle hasar gördü. Günümüzde harabe halindedir.[13] |
| Noravank Manastırı ve yukarı Amağu Vadisi | 
|
Vayots Dzor | 1995 | i, iii, vi, vii, ix (karma) | Manastır, 13. yüzyılda Amağu Nehri'nin yakınlarında inşa edildi. Ayrıca manastırdaki bazı yapılar, Momik tarafından tasarlanmıştı.[14] |
| Tatevi Anapat, Tatev Manastırı ve Vorotan Nehri civarındaki bölgeler | 
|
Sünik | 1995 | i, ii, iv, vi, vii, ix (karma) | 9. yüzyıl ve 13. yüzyıl arası bir tarihten kaldığı düşünülen Tatev Manastırı, Vorotan Kanyonu'nun yukarısında; 17. yüzyılda inşa edilen Tatevi Anapat ise vadinin altında yer alır. 850 metre derinliği ile Vorotan Kanyonu, ülkenin en derin kanyonudur.[15] |
| Vişaplar ve Tirinkatar kültürel peyzaşı | 
|
Aragatsotn | 2024 | ii, iii, vi (kültürel) | Ermenistan'ın yüksek dağlarında bulunan, 2 ila 5 metre arasında değişen, günümüze kadar korunabilmiş, üzerinde yerel halk tarafından "vişap" olarak adlandırılan ejderha ikonografileri barındıran bazalttan yapılmış dikili taşlardır.[16] |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "The World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2010.
- ^ "Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". UNESCO World Heritage Centre. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2021.
- ^ a b c "Armenia". UNESCO World Heritage Centre. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "UNESCO World Heritage Centre – The Criteria for Selection". UNESCO Dünya Miras Merkezi. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ "Monasteries of Haghpat and Sanahin". UNESCO World Heritage Centre. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "Monasteries of Haghpat and Sanahin (Documents)". UNESCO World Heritage Centre. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "Monastery of Geghard and the Upper Azat Valley". UNESCO World Heritage Centre. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "Cathedral and Churches of Echmiatsin and the Archaeological Site of Zvartnots". UNESCO World Heritage Centre. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "UNESCO World Heritage Centre – Tentative Lists". UNESCO Dünya Miras Merkezi. 20 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ "UNESCO World Heritage Centre – Tentative Lists: Armenia". UNESCO Dünya Miras Merkezi. 21 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ "The archaeological site of the city of Dvin". UNESCO World Heritage Centre. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ Kettenhofen, Erich (2 Aralık 2011). "Dvin". Encyclopædia Iranica. 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
- ^ "The basilica and archaeological site of Yererouk". UNESCO World Heritage Centre. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "The monastery of Noravank and the upper Amaghou Valley". UNESCO World Heritage Centre. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "The monasteries of Tatev and Tatevi Anapat and the adjacent areas of the Vorotan Valley". UNESCO World Heritage Centre. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "The Vishaps and the Cultural Landscape of Tirinkatar". UNESCO World Heritage Centre. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2024.
Dış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Ermenistan'daki Dünya Mirasları listesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- UNESCO - Armenia (İngilizce)