Vikipedi

El Salvador'da çetelere karşı baskı

El Salvador'da çetelere karşı baskı, (El Salvador'da istisna hâli ve çetelere karşı savaş olarak da bilinir)[5][6] Mart 2022'de suçlarda yaşanan artışın ardından 25-27 Mart 2022 tarihleri arasında 87 kişinin öldürülmesi üzerine yanıt olarak gerçekleşen baskınlar. El Salvador hükûmeti, ülkedeki cinayetlerdeki artıştan suç çetelerini sorumlu tutmuş ve bu durum, ülkenin yasama organının; dernek kurma ve yasal danışmanlık haklarını askıya alan, herhangi bir suçlama olmaksızın gözaltında geçirilen süreyi artıran ve kolluk kuvvetlerinin yetkilerini genişleten olağanüstü hâl ilanını onaylamasına neden olmuştur.

El Salvador'da çetelere karşı baskı
Bölgesel Kontrol Planı
Sol üstten saat yönünde: Şüpheli çete üyelerinin polis tarafından gözaltına alınması, polisin bir evde arama yapması, hapsedilen çete üyeleri, sokaklarda devriye gezen askerler.
Tarih
  • 27 Mart 2022 - günümüz
  • (2 yıl, 9 ay, 1 gün)
Yer El Salvador
Sebep Mart 2022 sonlarında cinayetlerde artış
Son durum Devam ediyor
Taraflar
Suç çeteleri El Salvador hükûmeti
Öne çıkan kişiler
  • Merkezî olmayan liderlik
Kayıplar
Ölü
  • Hapishanede: 261+ (Temmuz 2024 itibarıyla)[1]
  • Polis karşısında: 115 (Ekim 2024 itibarıyla)[2]
Tutuklu
  • 83.100+ (Kasım 2024 itibarıyla)[3]
  • 8.000+ serbest (Kasım 2024 itibarıyla)[4]

2 Nisan 2024 itibarıyla, çetelerle bağlantısı olduğu iddiasıyla 79.184 kişi tutuklanmış, bu durum El Salvador'un hapishanelerinde aşırı kalabalığa neden olmuş ve 2023 yılı itibarıyla ülkenin dünyadaki en yüksek hapsetme oranına sahip olmasına neden olmuştur.[7] 16 Mayıs 2023 itibarıyla tutuklanan 5.000 kişi serbest bırakılmıştır.[8] Ocak 2023'te Savunma Bakanı René Merino Monroy, hükûmetin 2022 yılında 496 cinayet kaydettiğini ve 2021'deki 1147 cinayetten %56,8'lik bir azalma olduğunu duyurmuştur. Cinayetlerdeki bu azalmayı çete baskısına bağlamıştır.[9] Aynı ay hükûmet, 40.000 kişilik kapasiteye sahip bir hapishane olan Terörle Mücadele Merkezi'ni (CECOT) açmıştır.[10]

Yurt içinde çete baskısı, çete şiddetinden bıkmış Salvadorlular arasında popüler olmuştur. Buna karşılık insan hakları grupları, tutuklamaların keyfî olduğunu ve çete şiddetiyle ilgisi olmadığını ifade ederek endişelerini dile getirmiş ve bazı ABD hükûmet temsilcileri, ülkedeki şiddet ve bu şiddetle mücadele yöntemleri konusunda endişelerini belirtmişlerdir; bu yorumlar El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele tarafından eleştirilmiştir. Şili, Kolombiya, Kosta Rika, Guatemala, Honduras, Ekvador ve Peru gibi Latin Amerika ülkelerindeki siyasetçiler, Bukele tarafından uygulanan güvenlik politikalarına benzer politikaların uygulanmasını istemiş ya da uygulamışlardır.[11]

Arka plan

değiştir

Cinayet oranlarının geçmişi

değiştir

On yıllar boyunca El Salvador, dünyadaki çete bağlantılı şiddet oranlarının en yüksek olduğu ülkelerden biriydi. 2015 yılında ülkenin cinayet oranı 100.000 kişi başına 103 cinayete (veya o yıl kaydedilen 6.650 cinayete) ulaştı ve bu da onu Batı Yarımküre'deki en şiddetli ülke durumuna getirdi.[12] 2018 yılına gelindiğinde, cinayet oranı 100.000 kişi başına 52 cinayete (toplam 3.340 cinayet) düştü.[13]

Haziran 2019'da göreve yeni başlayan devlet başkanı Nayib Bukele, çete şiddetiyle mücadeleyi yönetiminin önceliği haline getirdi.[14] Çete şiddetini ortadan kaldırarak ülke içinde güvenliği artırmayı amaçlayan "Bölgesel Kontrol Planı"nı açıkladı. Ülkenin güvenlik güçlerinin aldığı tedbirler arasında, çete etkisinin belirgin olduğu belirli belediyelerde askerî varlık ve polis varlığının artırılması, mahkûmları hücrelerine kapatarak ve hapishanelerde cep telefonu hizmetini keserek tecrit uygulamalarının başlatılması ve Ulusal Sivil Polis (PNC) ile El Salvador Ordusu tarafından kullanılan ekipman ve teknolojinin iyileştirilmesi yer alıyordu.[15]

2021 yılında cinayet oranı, 100.000 kişi başına 18 cinayete düştü ve böylelikle El Salvador İç Savaşı'nın sona erdiği 1992 yılından bu yana en düşük seviyeye ulaştı.[16] Cinayetlerdeki düşüş 2016 yılında başlamış olmasına rağmen, Bukele bunu kendi politikalarına bağladı ve bu,[14] en çok övündüğü başarılarından biri oldu.[17] Bukele, yaklaşık %85 oranında son derece yüksek bir onay oranına sahipti ve bu oran dünyadaki en yüksek oranlardan biriydi.[17][18] Aralık 2021'de Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti, şiddeti azaltmak karşılığında çetelere finansal avantajlar ve hapishane avantajları sağladığı gizli bir anlaşma yapmakla suçladı.[19] Ayrıca ABD Hazine Bakanlığı, görüşmeleri yürüttüğü iddia edilen iki El Salvadorlu yetkiliye yaptırım uyguladı.[20] Bukele, anlaşma yapma suçlamalarını "yalan" olarak nitelendirdi ve benzer anlaşmalar yapan önceki yönetimleri kınadı.[14][17]

Nisan 2020 hapishane baskını

değiştir

24-27 Nisan 2020 tarihleri arasında, El Salvador'da toplam 77 kişi öldürüldü. Bukele'nin hükûmeti, cinayetlerdeki artışın El Salvador'un hapishanelerindeki çete üyeleri tarafından organize edildiğini söyledi. Bu durum, Bukele'nin ülke genelindeki hapishanelerde sıkı önlemler almasına yol açtı. Mahkûmlar günün 24 saati hücrelerinde tutuldu ve rakip çete üyeleri aynı hücrelerde bir araya getirildi.[21] Hükûmet, mahkûmların sıkışık koşullarda hapishane zemininde toplandığı fotoğraflar yayınladı.[22] İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), hükûmetin bu eylemlerini insan hakları ihlâli olarak nitelendirip eleştirdi ve COVID-19 pandemisi için hiçbir önlem alınmadığını belirtti.[21]

Mart 2022 suç artışı

değiştir

25-27 Mart 2022 tarihleri arasında, El Salvador'da 87 kişi öldürülürken;[23] 62'si yalnızca Cumartesi günü gerçekleşti.[14] Bu ölüm sayısı on yıllardır gerçekleşen en yüksek tek günlük sayı oldu.[16] Şubat ayının tamamında 79 kişi öldürülmüştü.[23] Kurbanlar rastgele hedef alındı.[24] Hükûmet, şiddetten Mara Salvatrucha (MS-13) çetesini sorumlu tuttu.[25] Bukele'nin Nuevas Ideas partisinin bir üyesi olan William Eulises Soriano Herrera, şiddet artışının hükûmetin başkentteki iki otobüs hattını ele geçirmesine misilleme olabileceğini öne sürdü. Çeteler genellikle gelir elde etmek için bu otobüs hatlarından haraç alıyordu.[17] Uluslararası Florida Üniversitesi araştırma direktörü José Miguel Cruz'a göre çeteler, hükûmete daha iyi şartlar elde etmek için bir mesaj göndermeye çalışıyor olabilirdi.[14]

Hükûmet baskısı

değiştir
 
Baskılar sırasında Zaragoza'da bir polis devriyesi.
 
Baskılar sırasında Santa Tecla'da bir ordu devriyesi.

27 Mart 2022 tarihinin sabah erken saatlerinde El Salvador Yasama Meclisi, "olağanüstü hâl" ilan etti.[26] Başlangıçta otuz gün sürmesi planlanan bu karar, on dört kez uzatıldı.[27] Karar,örgütlenme ve avukat tutma haklarını askıya aldı, kişilerin herhangi bir suçlama olmaksızın gözaltında tutulma süresini üç günden on beş güne çıkardı ve hükûmete vatandaşların iletişimlerini mahkeme izni olmadan izleme yetkisi verdi.[26] Ancak El Salvador polisinin bu genişletilmiş yetki sınırlarını bile ihlal ettiği iddia edildi.[17][25] Hükûmet ayrıca, yargıçların tutuklulara kefalet ve ev hapsi gibi alternatifler sunma yetkisini kısıtladı.[28]

Nuevas Ideas üyeleri, çete liderleri için verilen hapis cezalarını altı ila dokuz yıldan kırk ila kırk beş yıla, diğer çete üyeleri için ise üç ila beş yıldan yirmi ila otuz yıla çıkartan yeni kuralları kabul etti ve cezai sorumluluk yaşını on altıdan on ikiye düşürdü.[16][27][28] Ayrıca, çetelerden mesajları çoğaltan veya yayan herkesi, haber medyası da dâhil olmak üzere, on ila on beş yıl hapisle tehdit eden bir yasa çıkarıldı.[29]

Hükûmet, bilinen çete varlığı olan mahalleleri kuşatarak evlere baskın düzenledi.[30] Kontrol noktaları kurarak ek polis ve askerî güçler konuşlandırdı.[14] Askerler herkesin kimlik kartlarını ve adres belgelerini kontrol etti,[25] araçlarını ve sırt çantalarını aradı ve meşru bir neden olmadıkça kimsenin girip çıkmasına izin vermedi.[17][25] Şüpheli görülen herkes, çetelerle ilgili dövmeler olup olmadığının kontrol edilmesi için soyunmak zorunda kaldı.[25]

27 Mart'ın sonu itibarıyla El Salvador güvenlik güçleri 576 kişiyi tutukladıklarını açıkladı;[24] bir hafta içinde neredeyse 6.000 kişi tutuklandı ve bu durum El Salvador'un zaten aşırı kalabalık olan hapishanelerini daha da zorladı.[25] Buna rağmen hükûmet; polis, ordu ve yargı sistemine toplu tutuklamaları sürdürmeleri için baskı yaptı ve tutuklama kotası belirledi.[28] Bir ay sonunda 17.000'den fazla kişi tutuklandı;[29] 25 Mayıs'ta Ulusal Sivil Polis, olağanüstü hâlin başlamasından bu yana 34.500'den fazla kişinin tutuklandığını duyurdu.[28] Birçok kişi, akrabalarının nerede veya neden tutuklandığını öğrenemedi.[24] Mahkûmların yemekleri günde iki öğüne indirildi ve sadece fasulye ve tortilladan oluşturuldu.[14][23] Bukele, "bu teröristleri beslemek için okullardan bütçe almayacağını" açıkladı.[26] Mâhkumlar yataklardan mahrum bırakıldı ve zorla yürütüldü;[27] Bukele, tüm çete üyelerinin 7/24 hücrelerinde tutulmasını emretti.[26]

Temmuz 2022'de Bukele, 40.000 mâhkumu barındırabilecek yeni bir hapishanenin inşa edileceğini duyurdu ve bu hapishane, dünyanın en büyük hapishanelerinden biri olacaktı.[31] Tecoluca'da bulunan ve Terörle Mücadele Merkezi olarak bilinen hapishane, 31 Ocak 2023 tarihinde açıldı.[32]

 
Askerler ve polis memurları

3 Kasım 2022'de, adalet bakanı Osiris Luna Meza, hükûmetin çete üyelerine ait mezar taşlarını yok etmeye başlayacağını duyurdu. Bu kararla, mezar taşlarının "ziyaretgah" olmasının önlenmesi hedeflendi ve "teröristlerin artık ölen suçluların anısını 'yüceltmelerine' izin verilmeyecek" dendi. Mezar taşlarının yok edilmesine rağmen, hükûmet cesetlerin bozulmadan kalacağını ve rahatsız edilmeyeceğini belirtti.[33] Bukele, çete üyelerinin mezar taşlarının kaldırılmasını Müttefik işgali altındaki Almanya'da yapılan denazifikasyonla kıyasladı ve çeteleri Nazilerle karşılaştırdı. Ayrıca, hükûmet politikasının sadece çete üyeliğini belirten mezar taşlarına yönelik olduğunu belirtti.[34]

3 Aralık 2022 tarihinde hükûmet, Soyapango şehrini kuşatma altına aldı ve 10.000 asker göndererek şehri çevreleyip çete üyelerini tutukladı.[35] Kuşatma sırasında hükûmet, şehirdeki çete grafitilerini de sildi.[36]

Olağanüstü hâl, Yasama Meclisi tarafından 30 gün süreyle on beş kez uzatıldı. Nuevas Ideas (NI), Ulusal Birlik İçin Büyük İttifak (GANA), Hristiyan Demokrat Parti (PDC), Ulusal Koalisyon Partisi (PCN) ve üç bağımsız siyasetçi sürekli olarak uzatmalar için oy kullanırken; Milliyetçi Cumhuriyetçi İttifak (ARENA), Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi (FMLN), Nuestro Tiempo (NT) ve Vamos (V) ise sürekli olarak karşı oy kullandı.

Tepkiler

değiştir

Ülkede yapılan baskılar halk arasında popülerdi.[25] Nisan 2022'de yapılan bir Gallup anketi, Salvadorluların %91'inin hükûmetin eylemlerini desteklediğini, bunların %78'inin "çok fazla" desteklediğini ortaya koydu.[37] Birçok El Salvadorlu, şiddetten bıktıklarını ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan birçok El Salvadorlu'nun bu baskıları desteklediğini açıkladı.[38][39] El Salvador Başpiskoposu José Luis Escobar Alas, Temmuz 2022'de baskılara desteğini açıkça dile getirdi.[40]

Genel olarak El Salvador sokaklarında yaşayan insanlar mahallelerindeki atmosferin çok daha güvenli olduğunu düşünmeye başladılar. Vatandaşlar ve gözlemciler, daha önce düşünülemez olan şeyleri yapmada daha özgür hissettiklerini söylediler. Ioan Grillo, "Yıllar içinde ziyaretlerde birçok çete üyesiyle röportaj yaptım; genellikle mahallelerin merkezlerinde açıkça takıldıklarını görebilirdiniz. Ancak olağanüstü hâlden beri varlıkları büyük ölçüde azaldı: Maras üyeleri büyük ölçüde hapiste, kaçtı ya da yeraltına indi" diye yazdı. Benzer şekilde Mary Speck, suç çetelerinin San Salvador'dan "büyük ölçüde ortadan kaybolduğunu", bu sayede satıcılar, dükkân sahipleri, sürücüler ve yayaların artık çete üyelerine ödeme yapmak zorunda olmadığını ve belirli çetelerin hâkim olduğu blokların sakinlerinin "artık başka bir çetenin bölgesine geçtiklerinde şiddetli misillemelerden korkmadıklarını" gözlemledi.[41][42] Ancak, masum insanların bu baskılarda yakalanması konusu çetelerle savaşta önemli bir endişe olmaya devam ediyordu. Baskılarda tutuklanan bazı kişilerin aileleri, aile üyelerinin zayıf delillerle tutuklandığını söylediğinden bu tür insanlar için "Rejim Hareketi Mağdurları" adlı bir savunuculuk grubu kuruldu.[43][44][45]

El Salvador Silahlı Kuvvetleri'nin bir gazisi ve baskıların önde gelen destekçilerinden Sergio Brumez, mantıksız tutuklama iddialarını reddetti. Brumez, güvenlik güçlerinin "tutukladıkları tüm çete üyeleri hakkında profillere sahip olduklarını" ve "sadece insanları tutuklayıp hapse atmadıklarını, çete üyesi hakkında her şeyi bildiklerini, vücutlarındaki tüm dövmelerin yerlerini, işledikleri suçları vb." ifade etti.[46]

Amerika Birleşik Devletleri Barış Enstitüsü, El Salvador'da çetelerin kontrolünün büyük ölçüde azaltıldığını veya yok edildiğini gözlemledi, ancak hükûmetin olağanüstü hâlden çıkış için bir plan oluşturması ve tutuklananlarla ne yapacağını belirlemesi gerektiğini vurguladı. Ayrıca, çetelerin yeni üyeler kazanmaması ve hapse gönderilen mevcut çete üyelerinin yerine yenilerinin gelmemesi için hükûmetin bu kontrolü kullanması gerektiğine dikkat çekti. El Salvador'dan bir araştırmacı olan Veronica Reyna, “Çeteler kontrolü sağladı çünkü başka kimse bunu yapmadı. Devlet bu boşluğu sadece polisle değil, eğitim ve diğer hizmetlerle doldurmazsa, başka suç grupları devreye girecek." dedi. Olağanüstü hâlin Mart 2024 genel seçimlerine kadar devam etmesi bekleniyordu, ardından eğitim ve az gelişmişlik gibi sorunlara yönelik suç önleyici önlemler alınması bekleniyordu. smi açıklanmayan bir güvenlik uzmanı, "Sadece hapishaneleri dolduramayacaklarını biliyorlar. Seçimlerden sonra rehabilitasyon ve topluluk katılımına bakmaya başlayabilirler" dedi. Şimdiye kadar hükûmet, bu sorunları çözmek için müfredat reformu, öğretmen eğitimi, kaliteli eğitim, teknoloji, sağlık ve beslenme olanaklarının düzenlenmesi ve önümüzdeki beş yıl içinde 5.000'den fazla okulun yenilenmesi gibi hedefler içeren Mi Nueva Escuela (Benim Yeni Okulum) ve yoksul gençlere güvenli alanlar sağlamak için CUBO'ların (Kentsel Merkezler) gibi girişimlerle ilgileneceğini vaat etti. Mi Nueva Escuela kapsamında Eylül 2023'e kadar 1000 okulun yeniden inşa edilmesi beklenirken, Mayıs 2023 itibarıyla yoksul topluluklarda şeffaf, küp şeklinde 11 kentsel merkez kuruldu ve gençlere akademik destek, atletik faaliyetler, sanat veya dil dersleri ile bilgisayar, kütüphane ve yetişkin denetimi sağlandı. Bu girişimler takdir edilse de, bazı bölgelerde çocukların hâlâ okullara erişimde zorluk yaşadığı için aktivistler daha fazla çalışma gerektiğini düşünüyordu.[41][47]

Latin Amerika'da baskılar, birçok ülkenin liderlerinin ve halkın dikkatini çekti. Guatemala'nın önde gelen başkan adayları Zury Ríos ve Sandra Torres, Honduras Güvenlik Bakanı Ramón Sibbilón ve Kosta Rika Güvenlik Bakanı Jorge Torres bu politikaları övdü. Peru'da, Lima Belediye Başkanı ve sağcı başkan adayı Rafael López Aliaga, politikaları överken Peru Savunma Bakanlığı'na Lima sokaklarında Peru Silahlı Kuvvetleri'nin tanklarla devriye gezmesi çağrısında bulundu. 2022 Kolombiya başkanlık seçimlerini az farkla kaybeden Rodolfo Hernández Suárez de benzer politikalar vaat etmişti. Sol görüşlü başkan Xiomara Castro liderliğindeki Honduras da kendi küçük çaplı baskısını başlattı.[48][49][50] Honduras, Haziran 2023'te bir hapishane katliamının ardından baskıyı geçici olarak yoğunlaştırdı.[51] Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador ve Ekvador Devlet Başkanı Guillermo Lasso da baskılar hakkında görüşlerini ifade ettiler.[50][52] 2023 Ekvador genel seçim adayı Jan Topíc, kampanyasında suçla mücadele için sert politikalar vaat ederek kendisini "Ekvadorlu Bukele" olarak tanıttı.[53][54][55] Diğer Ekvadorlu adaylar da suçu önlemek için sert tedbirler vaat etse de, Topíc ve eski Başkan Yardımcısı Otto Sonnenholzner, Bukele'nin imajını farklı derecelerde taklit etmeye çalıştılar. Ekvador, son iki yılda büyük bir organize suç artışı gördü.[56] Kolombiya'da Medellín belediye başkanı Daniel Quintero da El Salvador'daki mega hapishanelere bir hapishane açacağını duyurdu. Diğer Kolombiyalı politikacılar da benzer güvenlik politikaları talep ettiler.[57][58][59] Öte yandan Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro, baskıları eleştirdi ve Bukele'den tepki aldı.[60] Baskılar komşu ülke Honduras ve Guatemala'da son derece popüler oldu ve bazı gruplar benzer politikalar talep eden geçit törenleri düzenlediler. Ayrıca Meksika ve suç oranlarının son zamanlarda arttığı Şili'de de tartışma ve merak konusu oldu.[50][61] Ekvador'da yapılan bir ankete göre, halkın yarısından fazlası benzer stratejileri destekleyeceğini belirtti.[8] Kolombiya'da sağ kanat da benzer baskılar talep etti.[57] Arjantin Güvenlik Bakanı Patricia Bullrich, Bukele'den işbirliği teklifi aldıktan sonra Arjantin'de suçla mücadele için "Bukele modelini" kullanmaya ilgi gösterdi.[62]

Muhafazakârlar, özellikle ABD'deki Cumhuriyetçi Parti çevresindekiler, bu baskıları olumlu bir şekilde ele aldılar.[63][64]

İnsan hakları savunucuları ise tutuklamaların çoğunlukla keyfi olduğunu, insanların görünüşüne veya ikametgâhına dayandığını belirterek, masum insanların da bu operasyonlarda yakalanmasından endişe duyduklarını dile getirdiler.[27] Bukele, tutuklamaların yalnızca %1'inin hatalı olacağını iddia etti.[65] Salvador Savunma Bakanı René Merino Monroy, tutuklanan kişilerin çetelerle bağlantıları bulunmadığı takdirde serbest bırakılacağını belirterek, "İnsanlar, kötü bir şeyle ilgileri yoksa, başlarına kötü bir şey gelmeyeceğini bilmelidirler" dedi. İnsan Hakları İzleme Örgütü, hükûmetin politikasını "önce tutukla, sonra tweet at ve sonra soruştur" olarak eleştirdi ve El Salvador polisinin insanların tutuklanma anlarını tweetle paylaşmasına atıfta bulundu.[66] İnsan hakları grupları ayrıca tutuklamaların çete şiddetiyle pek ilgisi olmadığını, Bukele'nin bu durumu gücünü pekiştirmek ve eleştirmenleri hedef almak için kullanabileceğini öne sürdüler.[24]

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 10 Nisan'da attığı bir tweet'te El Salvador'daki çete şiddetindeki artışı "kınadı" ve hükûmeti hukuk sürecine ve sivil özgürlüklere saygı göstermeye çağırdı.[67] Aynı gün, Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price, Amerika Birleşik Devletleri'nin El Salvador'u çetelere karşı desteklemeye devam ettiğini, ancak vatandaşlarını ve onların sivil özgürlüklerini koruması gerektiğini tweetledi.[68] Ertesi gün Bukele, ABD'nin El Salvadorlu çetelere karşı desteğinin Trump yönetimi döneminde olduğunu belirtti, Biden yönetimi başladığından dört ay sonra Ulusal Sivil Polis ve Bilgiye Erişim Enstitüsü'ne Amerikan yardımının kesildiğini ve artık ABD'nin sadece çetelerin sivil özgürlüklerini desteklediğini söyledi.[65]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "At Least 261 People Have Died in El Salvador's Prisons Under Anti-Gang Crackdown, Rights Group Says". Associated Press (İngilizce). San Salvador, El Salvador. 10 Temmuz 2024. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2024. 
  2. ^ Herrera, Yelter (4 Ekim 2024). "Gustavo Villatoro: Pandilleros Tienen Derechos Humanos, Pero Están Reducidos" [Gustavo Villatoro: Çete Üyelerinin İnsan Hakları Var, Ancak Bunlar Azaltılıyor]. El Mundo (İspanyolca). 4 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2024. 
  3. ^ Magaña, Yolanda (5 Kasım 2024). "Aprueban Prórroga 32 del Régimen de Excepción con Más de 83,100 Capturados" [83.100'den Fazla Kişinin Yakalanmasıyla İstisna Hâlinin 32. Uzatılmasını Onayladılar]. El Mundo (İspanyolca). Erişim tarihi: 6 Kasım 2024. 
  4. ^ Magaña, Yolanda (20 Kasım 2024). "Congresista Demócrata de EE.UU. Sugiere "Exportar" Modelo de El Salvador "a Todo el Mundo"" [US Democratic Congressman Wants to "Export" the El Salvador Model "to the Whole World"]. El Mundo (İspanyolca). 20 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2024. 
  5. ^ "Qué es un Régimen de Excepción – El Salvador" [İstisna hâli nedir - El Salvador]. Alianza Americas (İspanyolca). 27 Nisan 2022. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022. 
  6. ^ "Presidente Nayib Bukele Ordena Fortalecer Guerra Contra las Pandillas y Anuncia el Incremento de Presencia Policial en los Territorios" [Başkan Nayib Bukele, Çetelere Karşı Savaşın Güçlendirilmesi Emrini Verdi ve Bölgelerdeki Polislerin Arttırılacağını Duyurdu]. El Salvador hükûmeti (İspanyolca). 28 Haziran 2022. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022. 
  7. ^ "El Salvador Is Imprisoning People at Triple the Rate of the US". Bloomberg.com (İngilizce). 12 Eylül 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. 
  8. ^ a b "Ministro de Seguridad confirma liberación de 5 mil detenidos durante el régimen de excepción". La Prensa Gráfica (İspanyolca). 16 Mayıs 2023. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Renteria, Nelson (3 Ocak 2023). "El Salvador Murders Plummet by Over Half in 2022 Amid Gang Crackdown". Reuters (İngilizce). 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  10. ^ Murray, Christine; Smith, Alan (6 Mart 2023). "Inside El Salvador's Mega Prison: The Jail Giving Inmates Less Space than Livestock". Financial Times (İngilizce). Meksiko ve Londra. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2023. 
  11. ^ Linthicum, Kate (25 Temmuz 2023). "Inside the Growing Cult of El Salvador's Nayib Bukele, Latin America's Political Star". Los Angeles Times (İngilizce). Meksiko, Meksika. 25 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023. 
  12. ^ Gagne, David (14 Ocak 2016). "InSight Crime's 2015 Homicide Round-up". InSight Crime (İngilizce). 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022. 
  13. ^ "Victims of Intentional Homicide, 1990–2018". Birleşmiş Milletler. 2020. 28 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2021. 
  14. ^ a b c d e f g Murray, Christine (5 Nisan 2022). Written at Meksiko. "El Salvador's Gang Crackdown Prompts Fears of Growing Authoritarianism". Financial Times (İngilizce). Londra. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  15. ^ Nagovitch, Paola (13 Şubat 2020). "Explainer: Nayib Bukele's Territorial Control Plan". Americas Society (İngilizce). 23 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022. 
  16. ^ a b c "UN Rights Office Raises Concerns About El Salvador Gang Crackdown". Al Jazeera (İngilizce). 5 Nisan 2022. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  17. ^ a b c d e f Alemán, Marcos (29 Mart 2022). "El Salvador forces encircle neighborhoods in gang crackdown". Associated Press. San Salvador. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  18. ^ Abi-Habib, Maria; Avelar, Bryan (27 Mart 2022). "Explosion of Gang Violence Grips El Salvador, Setting Record". The New York Times. 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  19. ^ "US accuses El Salvador of secretly negotiating truce with gang leaders". The Guardian. 8 Aralık 2021. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2023. 
  20. ^ "El Salvador Government Protection of MS-13 from Extradition Emerges in DOJ Indictment". El Faro. 28 Şubat 2023. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2023. 
  21. ^ a b "El Salvador: Inhumane Prison Lockdown Treatment". İnsan Hakları İzleme Örgütü (İngilizce). 29 Nisan 2020. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022. 
  22. ^ Sheridan, Mary Beth; Brigida, Anna-Catherine (27 Nisan 2020). "Photos Show El Salvador's Crackdown on Imprisoned Gang Members". The Washington Post (İngilizce). 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ a b c "El Salvador locks down prisons after wave of 87 killings over weekend". The Guardian. Associated Press. 28 Mart 2022. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  24. ^ a b c d Abi-Habib, Maria; Avelar, Bryan (28 Mart 2022). "Hundreds Arrested in El Salvador, Raising Fears of a Civil Liberties Crackdown". The New York Times. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  25. ^ a b c d e f g Avelar, Bryan; Lakhani, Nina (5 Nisan 2022). Written at San Salvador ve Santa Tecla. "El Salvador reels as 6,000 people arrested in unprecedented crackdown". The Guardian. Londra. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  26. ^ a b c d "El Salvador declares state of emergency after gang killings". Al Jazeera. 28 Mart 2022. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  27. ^ a b c d Written at San Salvador. "El Salvador extends anti-gang emergency for another month". Associated Press. New York. 25 Mayıs 2022. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  28. ^ a b c d Brigida, Anna-Cat (26 Mayıs 2022). "Pressure to make arrests as El Salvador extends gang crackdown". Al Jazeera. 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  29. ^ a b "El Salvador extends state of emergency to curb gang violence". Al Jazeera. 25 Nisan 2022. 25 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  30. ^ Brigida, Anna-Cat (28 Mart 2022). "Surge in gang killings spurs fear, uncertainty in El Salvador". Al Jazeera. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  31. ^ Agren, David (23 Ağustos 2022). Written at Meksiko. "El Salvador Builds 40,000-Inmate Mega-Prison in "War Against Gangs"". Financial Times (İngilizce). Londra. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022. 
  32. ^ Renteria, Nelson; Kinosian, Sarah (1 Şubat 2023). "El Salvador Opens 40,000-Person Prison as Arrests Soar in Gang Crackdown". Reuters (İngilizce). 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2023. 
  33. ^ "El Salvador Destroys Gang Members' Gravestones". France 24 (İngilizce). 3 Kasım 2022. 3 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2022. 
  34. ^ @nayibbukele (10 Kasım 2022). "¿Por qué destruimos las lápidas en las tumbas de los pandilleros?" (X gönderisi) (İspanyolca). Erişim tarihi: 10 Kasım 2022 – X vasıtasıyla. 
  35. ^ Murphy, Matt (4 Aralık 2022). "El Salvador: Thousands of Troops Surround City in Gang Crackdown". BBC (İngilizce). 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022. 
  36. ^ "Eliminan grafitis en el municipio de Soyapango". 25 Ocak 2023. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  37. ^ Población de acuerdo con medidas tomadas por el gobierno contra pandilleros (PDF) (İspanyolca). CID Gallup. April 2022. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  38. ^ "El Salvador extends state of emergency amid gang crackdown". Al Jazeera. 26 Mayıs 2022. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  39. ^ Sesin, Carmen; Flores, Edwin (29 Temmuz 2022). "Many Salvadorans in U.S. Support Country's President Amid Massive Crackdown, Abuse Allegations". NBC News (İngilizce). 31 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2022. 
  40. ^ "Salvadoran Archbishop Praises Government Crackdown on Gangs". Associated Press (İngilizce). 31 Temmuz 2022. 23 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022. 
  41. ^ a b "As El Salvador's Gang Crackdown Continues, Citizens Wonder What's Next?". Birleşik Devletler Barış Enstitüsü. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  42. ^ Kitroeff, Natalie; Volpe, Daniele (9 Nisan 2023). "El Salvador Decimated It's ruthless gangs. But at what cost?". New York Times. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  43. ^ "MOVIRSV". twitter.com. 31 Temmuz 2022. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ Blitzer, Jonathan (5 Eylül 2022). "The Rise of Nayib Bukele, El Salvador's Authoritarian President". The New Yorker (İngilizce). ISSN 0028-792X. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  45. ^ "Irreconocible: liberan a lanchero tras un año detenido por el régimen de excepción". Noticias de El Salvador - Noticias de El Salvador, noticias internacionales, salvadoreños por el mundo, economia, negocios, politica, deportes, entretenimiento, tecnologia, turismo, tendencias, fotos, videos, redes sociales (İngilizce). 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  46. ^ Sergio Bermudez. "They have a profile on all the gang members they have jailed. They don't just grab people and imprisoned them. I've confirmed it police officers and the military. They know everything about the gang member. Where all the tattoos are in their body, crimes they've committed, etc". twitter.com. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  47. ^ "Presidente Nayib Bukele lanza reforma educativa "Mi Nueva Escuela", para transformar la educación desde la formación docente hasta la infraestructura escolar". Presidencia de la República de El Salvador (İspanyolca). 8 Eylül 2022. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
  48. ^ "El Salvador's authoritarian president is becoming a regional role model". The Economist. ISSN 0013-0613. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  49. ^ Bosworth, James (6 Mart 2023). "Bukele's 'Cool Authoritarian' Model Makes for a Dangerous Export". World Politics Review (İngilizce). 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  50. ^ a b c Freeman, Will (16 Şubat 2023). "Nayib Bukele's Growing List of Latin American Admirers". Americas Quarterly (İngilizce). 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  51. ^ "Honduras starts El Salvador-style crackdown on gangs after massacres". The Guardian (İngilizce). Associated Press. 27 Haziran 2023. ISSN 0261-3077. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
  52. ^ Maldonado, Carlos S. (29 Mayıs 2023). "López Obrador critica la política de mano dura en seguridad de Bukele en El Salvador: "Hay autoritarismo y no respetan las libertades"". El País México (İspanyolca). 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
  53. ^ Mella, Carolina (19 Haziran 2023). "Jan Topic, the millionaire businessman vying to emulate Bukele in Ecuador to the sound of 'Top Gun'". EL PAÍS English (İspanyolca). 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  54. ^ "Jan Topic, el "Bukele ecuatoriano" que aspira a la presidencia". RFI. 27 Haziran 2023. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  55. ^ "Jan Topic, el candidato que ofrece "mano dura" al estilo de Bukele". Primicias (İspanyolca). 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  56. ^ Daniels, Joe (26 Mayıs 2023). "Drug wars threaten Ecuador's stability ahead of election". Financial Times. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  57. ^ a b Santaeulalia, Inés (21 Mart 2023). "Nayib Bukele replaces Uribe as inspiration for the right in Colombia". EL PAÍS English (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  58. ^ Santaeulalia, Inés (17 Mayıs 2023). "The Colombian 'Bukeles' want power". EL PAÍS English (İngilizce). 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2023. 
  59. ^ "Al estilo de Nayib Bukele, alcalde Daniel Quintero anuncia nueva cárcel en Medellín". Semana.com Últimas Noticias de Colombia y el Mundo (İspanyolca). 17 Mart 2023. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  60. ^ Rojas, Juan David (23 Mart 2023). "On Security, Bukele and Petro Have a Problem in Common". Americas Quarterly (İngilizce). 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
  61. ^ Ramirez, Christopher (16 Eylül 2022). "The Bukelization of Mexico:The Influence of Nayib Bukele". Latin American Post. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  62. ^ "Patricia Bullrich: 'We'd like to adapt the Bukele model' to Argentina | Buenos Aires Times". 8 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  63. ^ Beauchamp, Zack (8 Nisan 2023). "Meet the MAGA movement's new favorite autocrat". Vox (İngilizce). 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  64. ^ "Nayib Bukele Is No Conservative Hero". National Review (İngilizce). 10 Mart 2023. 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  65. ^ a b "Bukele tiene un mensaje para Biden: 'Sí recibimos apoyo de EU para combatir pandillas... pero con Trump'". El Financerio (İspanyolca). 12 Nisan 2022. 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  66. ^ "El Salvador anti-gang measures 'a success' as 17,000 held". BBC. 26 Nisan 2022. 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  67. ^ @SecBlinken (10 Nisan 2022). "We condemn the increased gang violence and homicides in El Salvador. We also urge the Government of El Salvador to uphold due process and protect civil liberties, including freedoms of press, peaceful assembly, and expression." (X gönderisi) – X vasıtasıyla. 
  68. ^ Price, Ned [@StateDeptSpox] (10 Nisan 2022). "The U.S. government continues to support El Salvador in its efforts to reduce the proliferation of gangs. We urge El Salvador to protect its citizens while also upholding civil liberties, including freedom of the press.." (X gönderisi). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022 – X vasıtasıyla. 

Daha fazla okuma

değiştir
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=El_Salvador%27da_çetelere_karşı_baskı&oldid=34495855" sayfasından alınmıştır