Dr. Moreau'nun Adası
Dr. Moreau'nun Adası (özgün adı: The Island of Doctor Moreau), İngiliz yazar Herbert George Wells'in 1896'da yayınlanan bilimkurgu romanıdır.
Romanın metni bir gemi kazasından kurtarılan Edward Prendick'in anlatımıdır. Dirikesim adı verilen ameliyatlar ve deneyler ile hayvanlardan insana benzer melez varlıklar yaratan çılgın bilim adamı Doktor Moreau'nun öyküsünün anlatıldığı roman, acı ve zulüm, ahlaki sorumluluk, insan kimliği, insanın doğaya müdahalesi ve travmanın etkileri gibi bir dizi temayı ele alır. Wells yıllar sonra romanı "gençliğe özgü bir küfür egzersizi" olarak tanımlayacaktı.[1]
Erken dönem bilimkurgunun klasik bir eseri olan Doktor Moreau'nun Adası, Wells'in en tanınmış kitaplarından biridir ve daha gelişmiş bir ırkın, başka bir türün evrimine müdahale ettiği bilimkurgu motifi "yükselme"nin ilk kez kullanıldığı eser olarak pek çok çalışmaya ilham vermiş, ayrıca sinema filmi ve diğer medyalarda defalarca uyarlamaları yapılmıştır.
Roman, yayımlandığı dönemde özellikle Avrupa ve Amerika'da çok ilgi çekmiş ve hayvanlarla deneyler yapılmaması konusunda ciddi tartışmalara yolaçmıştır.
Konusu
değiştirEdward Prendick, güney Pasifik Okyanusu'ndaki bir gemi kazasında, enkazdan sağ kurtulan, bilimsel eğitim almış bir İngiliz'dir. Oradan geçen Ipecacuanha adlı bir gemi onu kurtarır ve Montgomery adında bir adam onu iyileştirir. Prendick ayrıca Montgomery'nin uşağı gibi görünen M'ling adında hayvansı bir yerliyle tanışır. Gemi Montgomery'ye ait çok sayıda hayvan taşımaktadır. Montgomery'nin varış noktası olan adaya yaklaştıklarında kaptan, Prendick'in Montgomery ile birlikte gemiyi terk etmesini ister. Montgomery, Prendick'i adada ağırlayamayacağını açıklar, Buna rağmen kaptan Prendick'i bir sandalla denize bırakır ve yelken açar. Kaptanın Prendick'i terk ettiğini gören Montgomery, ona acıyıp yeniden kurtarır.
Kimselerin uğramadığı volkanik bu ada, pek ıssız sayılmaz: Kendisini deneylerine adamış bir bilim insanı olan Dr. Moreau, alkolik asistanı Montgomery, onun tuhaf hizmetkârı M'ling ve Moreau'nun korkunç deneylerinin ürünü tuhaf yaratıklar adada yaşamaktadır. Prendick, Dr. Moreau'nun, Londra'da tanınmış bir fizyolog olduğunu ve canlı hayvanlar üzerindeki korkunç deneyleri ortaya çıkınca Büyük Britanya'dan kaçtığını duyduğunu hatırlayacaktı.
Prendick, Doktor'un deneyleri yüzünden korkuya kapılıp adanın içine kaçtığı zaman burada onu Tembel Adam da dahil olmak üzere benzer şekilde yarı insan/yarı hayvan yaratıklardan oluşan bir koloniye götüren bir Maymun Adamla tanışır. Liderleri, Kanun Sözcüsü adında büyük, gri, belirsiz bir yaratıktır ve Kanun adı verilen, hayvani davranışlara karşı yasaklar içeren ve Moreau'ya övgüler içeren tuhaf bir dua okutur:
“Dört ayak üstünde yürümeyeceksin; Yasa böyle buyurur. Biz İnsan değil miyiz?”
“Suyu dilinle içine çekerek İçmeyeceksin; Yasa böyle buyurur. Biz İnsan değil miyiz?”
“Et de, Balık da yemeyeceksin; Yasa böyie buyurur. Biz İnsan değil miyiz?”
“Ağaçların Kabuklarına pençe atmayacaksın; Yasa böyie buyurur. Biz İnsan değil miyiz?”
“Başka İnsanları kovalamayacaksın; Yasa böyle buyurur. Biz İnsan değil miyiz?”[2]
Zaman geçtikçe Prendick, Canavar Halkının tuhaflığına alışmaya başlar. Ancak bir gün, üzerinde halen deneyler yapılmakta olan puma kadın kendisini esir tutan bağlardan kurtulur ve laboratuvardan kaçar. Dr. Moreau onun peşine düşer, ancak sonunda giriştikleri kavga ikisinin de ölümlerine yol açacaktır. Prendick adayı terk etmeye karar verir, bu arada Montgomery, hizmetkarı M'ling ve Kanun Sözcüsü'nün Canavar Halkı ile yaşanan bir tartışmanın ardından öldüğü bir kargaşaya şahit olur. Aynı zamanda sırada Prendick kazayla deneylerin yapıldığı ve tüm malzemelerin saklandığı binaların yanmasına sebep olur.
Prendick, Moreau ve Montgomery'nin ölümlerinden sonra aylarca adada "Canavar Halkı" ile birlikte yaşar. Zaman ilerledikçe insana dönüştürülmüş hayvanlar gerçek içgüdülerine geri dönmeye, adanın tavşanlarını avlamaya, dört ayak üzerinde yürümeye başlar. Prendick'in talimatlarına uymayı bırakırlar. Prendick'in adadan kurtulmak için sal inşa etme çabaları başarısızlıkla sonuçlanır, ancak şans eseri, bir gemi kazasından sağlam kurtulan cankurtaran sandalı adaya sürüklenir. Adayı terk etmek için bu sandalı kullanan Prendick üç gün sonra bir gemi tarafından kurtarılır. Hikâyesini anlattığında onu kurtaranlar deli olduğunu düşünür. O da bunun üzerine hafıza kaybı numarası yapar. İngiltere'ye döndükten sonra şehir hayatında hayvanlara dönüşmek üzereymiş gibi görünen insanların arasında rahat edemez, Londra'dan ayrılır ve kırsal kesimde neredeyse yalnızlık içinde yaşar ve çalışmalarında biraz huzur bulduğu kimya ve astronomiye kendini adar.
Dr. Moreau'nun asıl amacına ulaşmak istemesi ve bunun için büyük şeyler feda etmesi de kitabın yargıya açık kısımlarındandır.
Tarihsel bağlam
değiştirRomanın 1896'da yayımlandığı dönemde, Avrupa'da insan ırkının yozlaşması olasılığı konusunda süregelen bir tartışma yaşanıyordu. Hayvanlarda dirikesime karşı artan muhalefet, 1875'te Ulusal Canlı Deneyi Önleme Derneği ve 1898'de Britanya Dirikesimin Kaldırılması Birliği gibi grupların oluşmasına yol açtı. Dr. Moreau Adası, etik, felsefi ve bilimsel kaygıları, bu temaların ortaya çıkardığı tartışmaları ve 1800'lerin sonlarında sosyal normları büyük ölçüde bozan Darwinci evrim fikirlerini yansıtmaktadır.
1924 yılında Wells, eserlerinin toplu basımı sırasında Doktor Moreau'nun Adası kitabında Oscar Wilde'ın duruşmasından ilham aldığını açıklayacaktı:[3]
"Doktor Moreau'nun Adası" 1895 yılında yazıldı ve "Muhteşem Ziyaret" henüz hazırken yapımına başlandı. Bu teolojik bir grotesktir ve Swift'in etkisi bunda çok belirgindir. O zamanlar, dahi bir adamın zarafetsiz ve acınası çöküşüyle ilgili skandal bir duruşma vardı ve bu hikaye, insanlığın makul bir şekle kabaca yontulmuş ve sürekli iç çatışma içinde olan bir hayvandan başka bir şey olmadığının hatırlatılmasına yaratıcı bir zihnin tepkisiydi. içgüdü ile emir arasında. Bu hikaye bu ideali somutlaştırıyor, ancak bu somutlaşmanın dışında alegorik bir niteliği yok. İnsanları yontulmuş, kafası karışmış ve işkence görmüş hayvanlar olarak gören anlayışa mümkün olan en yüksek canlılığı vermek için yazılmıştır. Okuyucu bu koleksiyondaki tarih üzerine yazılanları okumaya başladığında, insanın yeniden şekillendirilmiş bir hayvan olduğu fikrinin artık alevli bir karikatürde değil, tartılmış ve yerleşmiş bir kanaat olarak olduğunu görecektir.
Film uyarlamaları
değiştir1977- Dr. Moreau'nun Adası (Özgün adı: The Island of Dr. Moreau), yönetmenliğini Don Taylor'ın yaptığı ABD yapımı film.[4]
1996- Dr. Moreau'nun Adası (Özgün adı: The Island of Dr. Moreau), baş rollerinde Marlon Brando ve Val Kilmer'in yer aldığı, yönetmenliğini John Frankenheimer'ın yaptığı ABD yapımı film.[5]
Bilimsel inandırıcılık
değiştirHG Wells, "Bireysel Plastisitenin Sınırları" (1895) adlı bir makalesinde, Doktor Moreau'nun Adası'nda tasvir edilen olayların, bu tür canlı deneylerin bilimkurgunun sınırları dışında test edilmesi durumunda tamamen mümkün olduğuna olan inancını açıkladı.
Modern tıptaki çalışmalar, insan dışındaki hayvanların, konuşma gibi insani yetenekleri taklit edecek gerekli beyin yapısına sahip olmadıklarını gösterdi. Yabancı dokulara karşı oluşan bağışıklık tepkileri ile ilgili çalışmalar ise farklı türler arasındaki doku aktarımları bir yana, aynı tür içinde bile transplantasyonun oldukça zor olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte, Stanford Üniversitesi'ndeki bir araştırma ekibi, otizm, DEHB ve şizofreni gibi nörolojik durumları incelemek için laboratuvardaki bir tabaktan alınan bir grup canlı insan beyin hücresini yeni doğmuş bir farenin beynine başarıyla nakletti.[6]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Patrick Parrinder, Robert M. Philmus (1980). "H. G. Wells's Literary Criticism". Preface to the Scientific Romances (Eng). The Harvester Press Limited. s. 243.
- ^ Wells. Doktor Moreau’nun Adası. İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN 9786052951125. 23 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024.
- ^ "The Works of H. G. Wells (Atlantic Edition)/Preface to Volume 2 - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 23 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
- ^ Revah, Omer; Gore, Felicity; Kelley, Kevin W.; Andersen, Jimena; Sakai, Noriaki; Chen, Xiaoyu; Li, Min-Yin; Birey, Fikri; Yang, Xiao; Saw, Nay L.; Baker, Samuel W. (Ekim 2022). "Maturation and circuit integration of transplanted human cortical organoids". Nature (İngilizce). 610 (7931): 319-326. doi:10.1038/s41586-022-05277-w. ISSN 1476-4687. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024.