Sinekkapan bitkisi
Sinekkapan bitkisi, venüs sinek kapanı veya böcekkapan bitkisi (İngilizce: Venus flytrap), Dionaea muscipula familyasından, ABD'nin güneydoğusundaki sulak alanlarda yetişen, böcek ve örümcekgiller ile beslenen bir bitki.[1] Çok yıllık bir bitki olan sinekkapan, etçil bir bitkidir. Dikenli yapraklarını kapatarak, yaprağın üzerinde bulunan avını sıkıştırır. Özel sindirici sıvı salgılayarak avını öldürür ve beş ila yirmi gün arasında sindirir. Araştırmalar sonucunda böcekkapan bitkisinde elektrik içeren bir mekanizmanın olduğu iddia edilmiştir. Bitki yapraklarının iki ucunda yer alan üçgen şeklindeki üçer tüyün, fiziksel uyarımları elektriksel uyarılara dönüştürebilme özelliği olduğu ve avın yaprak üzerindeki hareketi ile bitkinin elektrik mekanizmasını kullanarak avını yakalayabildigi saptanmıştır.
| Sinekkapan bitkisi | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
.svg) Dağılım |
Sinek Kapan bitkisi peat moss adı verilen baltık torfunda yaşar. Bu torf minerallerden arınmıştır. Bitki kökü ile alamadığı besini alabilmek için evrimleşmiş ve kapan ile avlarını yakalamaya adapte olmuştur. Bitki gereken tüm ihtiyaçlarını kapanları sayesinde almaktadır.
Tanım
değiştir
Sinekkapanın rozet biçiminde yayılmış dört ile sekiz yaprağı ve şemsiyemsi beyaz çiçeklerle son bulan bir sapı bulunur. Her yaprağın ayası uca doğru ip gibi uzar. Bunun iki yanında bir menteşenin iki kanadı gibi bakışımlı ve yassı iki lop yer alır. Lopların kenarları kıllarla çevrilidir. Üst yüzlerinin ortasına doğru en küçük temasa bile duyarlı, üç sert kıl vardır. Bir böcek bu kıllardan birine bir kez dokunursa kapan kapanmaz. Bir kıla dokunduktan sonra başka bir kıla veya yirmi saniye içinde tekrar aynı kıla dokunursa kapan menteşemsi iki kanadı harekete geçerek üst üste gelir ve kenardaki kıllar birbirine girerek hayvanı içeriye hapseder.[2] Bunun amacı yanlış alarmları önlemektir.
Tuzağın dişleri aralık kalacak şekilde kapanır. Bu sayede yaprakta yer alan büyük av küçük aralıktan kaçamazken, küçüklerin kaçmasına izin verilmiş olur. Bitkinin kapanı yalnızca üç defa tuzak kurabilir ve bitki bu yüzden büyük avları tercih eder. Kapanın kapanma hızı, nem miktarı, ışık, avın boyutu ve genel yetişme koşulları gibi etkenlere bağlı olarak değişebilir. Yaprak üzerindeki avın kaçmak için çırpınma hareketi, bitkinin avını daha kolay sindirmesine yardımcı olur. Yaprağın üzerinde bulunan çok sayıda küçük salgı bezi, proteolitik, asitli bir öz su salgılar. Bu sıvı, böceği öldürerek yumuşak kısımlarını eritir, bitki bu erime ürününü soğurur ve tuzak birkaç hafta sonra tekrar açılır. Kuruyan kapanlar bitkiye zarar vermemesi için kesilir. Her kapanın sadece bir kerelik ömrü yoktur. Yağmur suları kapanı tetiklemez. Yanlışlıkla kapanan kapanlar yaklaşık yarım saatte açılır. Bitkinin üzerinde geliştiği turbalı toprakların azot eksikliğini gidermek üzere bu şekilde elde edilen azotlu besinleri kullandığı sanılmaktadır, ama bu kesin bir olgu değildir.
Bilim insanları, sinekkapan bitkisinin Drosera (sundews) ile yakından ilişkili olduğu sonucuna varmışlardır.[3]
Sinekkapan bitkileri, tohumdan yetiştiği zaman dört veya beş yılda olgunluğa ulaşırlar. Doğru koşullarda yetiştiği takdirde ise yirmi ila otuz sene yaşayabilirler.[4] Sinekkapan bitkisi, kış aylarında domancy ismi verilen bir kış uykusuna yatarlar. Bu uyku döneminde kapanları kararır ve dökülür, bitki normal görünümünden uzaklaşır. Bahar ayı geldiğinde ise bitki tekrar yeni kapanlar oluşturarak eski görünümüne kavuşur. Genç bitkiler ilk birkaç sene boyunca kış uykusuna ihtiyaç duymazlar.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Sinekkapan bitkisi hakkında bilgiler". biraz.gen.tr. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
- ^ Raven, Peter H.; Evert, Ray Franklin; Eichhorn, Susan E. (2005). Biology of Plants (İngilizce) (7. bas.). W.H. Freeman and Company. ISBN 0-7167-1007-2.
- ^ Cameron, Kenneth M.; Wurdack, Kenneth J.; Jobson, Richard W. (2002). "Molecular evidence for the common origin of snap-traps among carnivorous plants". American Journal of Botany. 89 (9). ss. 1503-1509. doi:10.3732/ajb.89.9.1503. PMID 21665752. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
- ^ D'Amato, Peter (1998). The Savage Garden: Cultivating Carnivorous Plants. Berkeley, Kalifornia: Ten Speed Press. ISBN 0-89815-915-6.
Dış bağlantılar
değiştir
- Sinek Kapan Temel Bilgiler 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- Images and movies of the Venus flytrap (Dionaea muscipula) at ARKive (İngilizce)
- How to grow a Venus flytrap 3 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Carnivorous Plant FAQ31 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Mysterious Venus flytrap 22 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Discovery explains how the Venus flytrap snaps. 26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- How Venus flytraps Work 22 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Venus flytrap Guide (İngilizce)
- Venus flytrap evolution (İngilizce)
- Carolina Beach State Park, "Flytrap Trail" 28 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Botanical Society of America, Dionaea muscipula—The Venus flytrap 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Save The Venus flytrap (İngilizce)