Deli Dumrul

Deli Dumrul (veya bazı halk hikâyelerinde Dumrul Han, Dumrul Bey), Türk ve Altay mitolojisinde söylencesel metafizik varlıktır. Dunrul veya Tungrul da denir.

Özellikleri

En yetkin biçimini Korkut Ata öykülerinde bulmuştur. Yol kesicilik yaptığından dolayı Tanrıyı kızdırır ve canını almaya gelen Aldacı (İslam sonrası Azrail) ile karşılaşır ve canını vermek istemez. Diğer başka halk anlatılarında da farklı serüvenlerde görünür.^[1] Ancak hepsinde de pervasız, hoyrat, korkusuz bir kişilik olarak yer alır.

Tanrı'ya meydan okuyan Deli Dumrul, Azrail’in canını almaya gelmesi üzerine Tanrı’nın gücünü anlar. Tanrı Deli Dumrul'a kendi canı yerine can bulmasını söylediğinde Deli Dumrul annesine ve babasına gider ama onlar kendi canlarını vermezler. Nihayet karısı kendi canını vermeye razı olur. Bunun üzerine Deli Dumrul Tanrıya yalvarır, Tanrı da onları bağışlar, annesinin, babasının canını alması için Azrail'e emir verir. Deli Dumrul öyküsü Türk halk inancında "Aylanu" motifinin en güzel ve en yetkin olarak işlendiği yerdir.^[2] Ana ve babasının bile oğullarına veremedikleri canı hiç düşünmeden bir tek karısının vermesi destanlarda var olan en yüce ve fedakârca davranışlardan birisidir.

Deli Dumrul'un susuz derenin üzerine kurduğu köprüden "geçenden beş akçe, geçmeyenden on akçe" alması Türk halk kültüründe bir deyim haline dönüşmüş durumdadır. Bu ifadeye bazen şu şekilde de rastlanır: "Geçenden otuz, geçmeyenden döverek kırk akçe"^[3]...

Etimoloji

(Dum/Tum) kökünden türemiştir. Okun sivri ucu demektir. Başı dumanlı anlamına da gelir.

Dipnotlar

^ "Türk Halk Edebiyatında Deli Dumrul ve Benzerleri, Muharrem Kaya" (PDF). 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2011.
^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Ansiklopedim, "Deli Dumrul"". 6 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.

Ayrıca bakınız

Duha Koca Oğlu Deli Dumrul

Dış bağlantılar

Alkestis ve Deli Dumrul, Ayşen Sina13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dede Korkut Destanlarındaki Ortak Özellikler, Kerime Üstünova 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dede Korkut Hikayelerindeki Karakterlerin Tahlili, Umay Günay
Taşköprü Dolandırıcıları, Aytekin Gezici^{[ölü/kırık bağlantı]}

Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Türk Halk Edebiyatında Deli Dumrul ve Benzerleri, Muharrem Kaya" (PDF). 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2011.

[2] Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] "Ansiklopedim, "Deli Dumrul"". 6 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.

[1]

[2]

[3]