Deep web

Deep web (Türkçe: derin ağ, görünmez ağ veya gizli ağ); World Wide Web'in standart web arama motorları tarafından indekslenmeyen bölümleridir.^[1]^[2] Deep Web, İnternet kullanan herkesin erişebildiği yüzeysel web'in tersidir. Bilgisayar bilimci Michael K. Bergman, bu terimi 2001 yılında bir arama-indeksleme terimi olarak icat etmekle tanınır.^[3]

Derin web sitelerine doğrudan bir URL veya IP adresi ile erişilebilir, ancak gerçek içeriğe erişmek için bir şifre veya diğer güvenlik bilgilerinin girilmesi gerekebilir.^[4] Bu tür siteler e-posta servisleri, çevrimiçi bankacılık, bulut depolama, kısıtlı erişimli sosyal medya sayfaları ve profilleri, bazı web forumları gibi içeriği görüntülemek için kayıt olmayı gerektiren sitelere erişim için kullanılır. Ayrıca talep üzerine video ve bazı çevrimiçi dergi ve gazeteler gibi ödeme duvarlı hizmetleri de içerir.

İnternet siteleri çeşitli nedenlerden dolayı görüntülenmemek isteyebilir. Kütüphane arşivleri, kamu ve özel şirket bilgileri, kişisel bilgiler gibi genellikle herkes tarafından görülmesi istenmeyen veya endekslenmeleri zor olan içerik taşıdıkları için arama motorlarından ulaşılamazlar. Bunların dışında flash siteler, AJAX'lı siteler (jQuery ile çalışan), şifre ile girilen siteler, FTP siteler de arama motorları tarafından okunmaları zor olduğu için Deep Web'e dahildir. Güvenlik açıkları oluşmaması için forumlardaki ve sitelerdeki sistem ve yönetici klasörleri de otomatik olarak arama sonuçlarında gösterilmez. Kullanıcı güvenliği için bu bağlantılar normal tarayıcılar ile açılamaz. Deep Web'e farklı arama motorları kullanarak ulaşmak mümkündür. Ayrıca sitelere erişim için kullanılan proxyler mevcuttur. Bu proxyler sayesinde ek tarayıcı olmadan erişim sağlamaktadır ancak güvenliği oldukça düşüktür.

Sunulan bu özgürlükler neticesinde kötü amaçlı kullanımları ile de bilinen Deep Web, kullanıcıları için tehdit oluşturur. Virüs, Trojen, Fidye (Kripto) yazılımları, Kimlik hırsızlığı gibi zararlı yazılımlar, dolandırıcılar, bilgisayar korsanları bilinen başlıca tehditlerdir.

Kullanıcıların Deep Web'i kullanma sebepleri sadece bilgi erişimi değil aynı zamanda kullanıcı anonimliği, yasal olarak izlenemeyen servisler/sitelerin bulunması gibi sebeplerden ötürü muhbirliler, işkence mağdurları, federal güvenlik ve koruma kurumları da zaman zaman Deep Web'i tercih etmektedir.

2001 yılında^[5]Kaliforniya Üniversitesi'nin yaptığı bir araştırmaya göre 7.5 petabayt büyüklüğünde bir verinin Deep Web üzerinde olduğu tahmin ediliyordu. Bu boyutta bir veriye sahip olma olasılığı nedeniyle WikiLeaks belgelerinin de Deep Web içerisinden elde edildiği iddia edilmektedir.

Deep Web adı verilen bu sisteme kapalı uçlu DNS yönlendirmeleri ile girilebilir. Bu da özel olarak tasarlanmış tarayıcı veya işletim sistemleri ile mümkündür. Tarayıcı uygulamalarının başında ilk olarak ABD Donanması tarafından üretilen, sonrasında iptal edilip internette paylaşılan Tor Browser gelmektedir.^[6] Tor Browser haricinde Freenet, I2P gibi yöntemler de kullanılabilmektedir.

Deep Web'in içerisinde yasa dışı içerik paylaşan İnternet sitelerinin tamamı Karanlık Ağ (İngilizce: Dark Web) olarak atfedilir. Yaygın olarak Dark Web terimi Deep Web yerine kullanılsa da, Dark Web, Deep Web'in küçük bir bölümünü kapsar.

Yazılım ve program açısından Tor gibi anonim tarayıcılar yasalara aykırı değildir ancak İran, Çin, Rusya, Ermenistan ve Mısır gibi bazı ülkelerde Tor Browser, hem kullanıcılar hem de sağlayıcılar tarafından yasa dışı faaliyetlerin gerçekleştirilebildiği ve bu faaliyetlerin izlenimi sağlanamadığı için erişim engeline uğratılmaktadır.

DeepPeep, Intute, Deep Web Technologies, Scirus ve Ahmia.fi deep web'e erişen birkaç arama motorudur. Intute'un finansmanı tükenmiştir ve Temmuz 2011 itibarıyla artık geçici bir statik arşivdir.^[7] Scirus ise Şubat 2014 itibarıyla ana sayfasının artık çalışmadığını belirtmiştir.^[8]

Terminoloji

"Deep web" ile "dark web" terimlerinin ilk kez bir araya getirilmesi, deep web arama terminolojisinin Freenet ve darknet üzerinde gerçekleşen yasadışı faaliyetlerle birlikte ele alındığı 2009 yılında gerçekleşmiştir.^[9] Bu suç faaliyetleri arasında kişisel şifrelerin, sahte kimlik belgelerinin, uyuşturucuların, ateşli silahların ve çocuk pornografisinin ticareti yer almaktadır.^[10]

O zamandan bu yana, medyanın karaborsa web sitesi Silk Road ile ilgili haberlerinde kullanılmasının ardından, medya kuruluşları genellikle 'deep web'i dark web ya da darknet ile eş anlamlı olarak kullanmıştır; bu karşılaştırma bazılarınca yanlış bulunmuş ve hâlâ birbirine karıştırılmaktadır.^[11]^[12] Deep web, geleneksel bir arama motoru tarafından erişilemeyen herhangi bir siteye atıfta bulunurken, dark web, deep web'in kasıtlı olarak gizlenmiş ve standart tarayıcılar ve yöntemlerle erişilemeyen bir kısmıdır.^[13]^[14]^[15]

Notlar

Kaynakça

^ Hamilton, Nigel (2003). "THE MECHANICS OF A DEEP NET METASEARCH ENGINE": 1034-1036. ISBN 978-972-98947-0-1. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ Devine, Jane; Egger-Sider, Francine (1 Temmuz 2004). "Beyond google: the invisible web in the academic library". The Journal of Academic Librarianship (İngilizce). 30 (4): 265-269. doi:10.1016/j.acalib.2004.04.010. ISSN 0099-1333.
^ Wright, Alex (23 Şubat 2009). "Exploring a 'Deep Web' That Google Can't Grasp". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ Madhavan, Jayant; Ko, David; Kot, Łucja; Ganapathy, Vignesh; Rasmussen, Alex; Halevy, Alon (Ağustos 2008). "Google's Deep Web crawl". Proceedings of the VLDB Endowment (İngilizce). 1 (2): 1241-1252. doi:10.14778/1454159.1454163. ISSN 2150-8097. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ Bergman, Michael K (Ağustos 2001). "The Deep Web: Surfacing Hidden Value". The Journal of Electronic Publishing. 7 (1). doi:10.3998/3336451.0007.104. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015.
^ http://www.deepwebtr.info/tor-projesi-guvenilir-mi/^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Intute". Jisc (İngilizce). 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
^ Beckett, Andy (26 Kasım 2009). "The dark side of the internet". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ "Easiest Catch: Don't Be Another Fish in the Dark Net". TedX. 26 Nisan 2019. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ bluemonkeydev. "Clearing Up Confusion – Deep Web vs. Dark Web – BrightPlanet" (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ "Deep Web vs. Dark Web: What's The Difference?". Dictionary.com (İngilizce). 29 Mayıs 2020. 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ Lam, Kwok-Yan; Chi, Chi-Hung; Qing, Sihan (23 Kasım 2016). Information and Communications Security: 18th International Conference, ICICS 2016, Singapore, Singapore, November 29 – December 2, 2016, Proceedings (İngilizce). Springer. ISBN 978-3-319-50011-9. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ Akhgar, Babak; Bayerl, P. Saskia; Sampson, Fraser (1 Ocak 2017). Open Source Intelligence Investigation: From Strategy to Implementation (İngilizce). Springer. ISBN 978-3-319-47671-1. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.
^ "What is the dark web and who uses it?". The Globe and Mail (İngilizce). 19 Ağustos 2015. 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Deep web ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Vikisözlük'te Deep Web ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

[1] Hamilton, Nigel (2003). "THE MECHANICS OF A DEEP NET METASEARCH ENGINE": 1034-1036. ISBN 978-972-98947-0-1. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[2] Devine, Jane; Egger-Sider, Francine (1 Temmuz 2004). "Beyond google: the invisible web in the academic library". The Journal of Academic Librarianship (İngilizce). 30 (4): 265-269. doi:10.1016/j.acalib.2004.04.010. ISSN 0099-1333.

[3] Wright, Alex (23 Şubat 2009). "Exploring a 'Deep Web' That Google Can't Grasp". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[4] Madhavan, Jayant; Ko, David; Kot, Łucja; Ganapathy, Vignesh; Rasmussen, Alex; Halevy, Alon (Ağustos 2008). "Google's Deep Web crawl". Proceedings of the VLDB Endowment (İngilizce). 1 (2): 1241-1252. doi:10.14778/1454159.1454163. ISSN 2150-8097. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[bergman2001-5] Bergman, Michael K (Ağustos 2001). "The Deep Web: Surfacing Hidden Value". The Journal of Electronic Publishing. 7 (1). doi:10.3998/3336451.0007.104. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015.

[6] ttp://www.deepwebtr.info/tor-projesi-guvenilir-mi/^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] "Intute". Jisc (İngilizce). 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.

[9] Beckett, Andy (26 Kasım 2009). "The dark side of the internet". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[10] "Easiest Catch: Don't Be Another Fish in the Dark Net". TedX. 26 Nisan 2019. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[11] uemonkeydev. "Clearing Up Confusion – Deep Web vs. Dark Web – BrightPlanet" (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[12] "Deep Web vs. Dark Web: What's The Difference?". Dictionary.com (İngilizce). 29 Mayıs 2020. 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[13] Lam, Kwok-Yan; Chi, Chi-Hung; Qing, Sihan (23 Kasım 2016). Information and Communications Security: 18th International Conference, ICICS 2016, Singapore, Singapore, November 29 – December 2, 2016, Proceedings (İngilizce). Springer. ISBN 978-3-319-50011-9. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[14] Akhgar, Babak; Bayerl, P. Saskia; Sampson, Fraser (1 Ocak 2017). Open Source Intelligence Investigation: From Strategy to Implementation (İngilizce). Springer. ISBN 978-3-319-47671-1. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[15] "What is the dark web and who uses it?". The Globe and Mail (İngilizce). 19 Ağustos 2015. 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]