Vikipedi

Dünya siyasi tarihi

Dünya siyasi tarihinde, insanların bir araya getirdiği çeşitli siyasi oluşumlar ve bu oluşumlar sonucunda oluşan sınırlar incelenir. Tarih boyunca insanlar, basit özyönetimsel ve monarşik sistemlerden günümüzdeki karmaşık demokratik ve totaliter sistemlere varan bir skalada yönetim şekilleri ürettiler. Buna paralel olarak sınırlar da, eskiden var olan, belirsizliklerden muzdarip hallerinden, günümüzdeki kesin ulusal hatlara evrilmiştir.

Antik tarih

değiştir
Ana madde: Antik tarih
 
Roma İmparatorluğu sınırları

Antik zamanlarda, uygarlıkların sınırları şimdilerdekiler gibi keskin değillerdi. İlk dönem Sümer ve Mısır hanedanlıkları, sınırlarını belirli bir kesinlikte tanımlayan ilk devletlerdi. Bir yandan da, yüzbinlerce yıldır, -hatta 20. yüzyıla varan bir süreçte- bazı halklar devlet formundan uzak topluluklar halinde, belki eşitlikçi gruplar ya da kabileler olarak, belki de çeşitli tek adama dayalı ağalık benzeri sistemlerde yaşadılar.

Uruk ve Tarih öncesi Mısır oluşumlarından, MÖ 3000'li yıllarda Sümer ve Mısır hanedanlıkları, yani ilk devletler ortaya çıkmaya başladı.[1] İlk Mısır hanedanlıkları, Nil Nehri etrafında konuşlanmışlardı ve sınırları civardaki vahalara uzanıyordu.[2] İlk Sümer hanedanlıkları ise Güney Mezopotamya'da konuşlanmışlardı ve sınırları Basra Körfezi ile Fırat, Dicle nehirlerine uzanıyordu.[1]

MÖ 2500 yıllarında, İndus Vadisi Uygarlığı günümüz Pakistan topraklarında, Umman Denizi'nden 600 km içerilere uzanan sınırlarda bir devlet kurmuşlardı.[3]

MÖ 336 yılında Büyük İskender, o dönemki çeşitli vassal devletleri fethederek, günümüzdeki Yunanistan'dan Hindistan'a varan bir imparatorluk ortaya koymuştu. Bu, bir ucundan bir ucuna yüzlerce km mesafe olan imparatorlukla, Akdeniz halkı ile Orta ve Güney Asya halkı temas eder hale gelmişti.[4]

Roma İmparatorluğu (MÖ 27 - MS 476), Batı dünyasındaki sınırlarını doğru bir şekilde, bazı yerlerde yeterince hassas olmasa da, tanımlamaya çalışan ilk devlet oldu.[5][6]

Devlet olma konusundaki Roma ve Yunan idealleri günümüz Batı dünyasını da kuvvetli bir şekilde etkilemiştir; günümüz Batı dünyasındaki yönetim şekillerinin temel idealleri, birçok zaman antik Roma ve Yunanistan'da ortaya konmuş sistem ve fikirlere dayanır.

Orta Çağ

değiştir
Ana madde: Orta Çağ
 
Tang Hanedanı M.S. 700

Çin, Sui Hanedanlığı'na geçtiğinde,[7] farklı bayraklar altında yaşayan topluluklar hanedanlık bayrağı altında birleşmiş oldular.[8] Sui mirasını, 626 yılında Çin'i fetheden Liu Yan (Gaozu) ve onun Tang Hanedanlığı daha da ileriye götürdü.[9] Üç yüz yıl süren Tang hükmü, 907 yılında yıkıldı ve belirsiz sınırlı Beş Hanedan On Krallık dönemine girildi.[10] Bu dönemin sonunda tahtı kazanan Song Hanedanlığı, Tang Hanedanlığı kadar güçlü ve geniş sınırlı olamadı.[11]

Orta Çağ'daki en etkin güçlerinden birçoğu İslami devletlerdi. Muhammed'in ölümünden sonra Halifeler Atlas Okyanusu'ndan Orta Asya'ya uzanan topraklarda hüküm sürdüler. Emevi, Abbasi, Fatımi, Gazne, Selçuklu, Safevi, Babür ve Osmanlı gibi devletleri içeren bu silsilede Orta Doğunun hakimi oldular.

 
Karolenj İmparatorluğu M.S. 800 Modern sınırlar, turuncu renkle gösterilmiştir.

Batı ve Orta Avrupa'da ise, Şarlman, oradaki devletleri Karolenj İmparatorluğu çatısına dahil etti. Avrupa'nın ada devletleri ve Norveç birer ulus devlet haline gelmişti.

 
Aztek, M.S. 1519

1299 yılında Aztek İmparatorluğu'nun üç yüz yıl sürecek güney Meksika hakimiyeti başladı.[12] Toprakları 5000 km2 gibi geniş bir alana yayılmıştı.[13][14]

Erken Modern Dönem

değiştir
Ana madde: Erken Modern Dönem
 
Silezya'nın Avrupa'daki konumu (kırmızı)
 
Van Diemen Ülkesi (M.S. 1852)
 
Fransız Millet Meclisi
 
Waldseemüller Haritası, (M.S. 1507)

Modern Dönem

değiştir
Ana madde: Modern tarih
Ayrıca bakınız: Erken Modern Dönem
History of the United States (1991–present)History of the United States (1980–91)History of the United States (1964–80)History of the United States (1945–64)History of the United States (1918–45)Progressive EraGilded AgeAmerican Civil WarAntebellumHistory of Russia (1992–present)History of the Soviet Union (1982–1991)History of the Soviet Union (1964–1982)History of the Soviet Union (1953–1964)History of the Soviet Union (1927–1953)History of Soviet Russia and the Soviet Union (1917–27)History of the Soviet UnionHistory of Russia (1892–1917)History of Russia (1855–1892)History of Russia (1796–1855)Russian EmpireDivision of KoreaKorea under Japanese ruleJoseon DynastyHeiseiPostwar JapanTaishō periodShōwa periodEmpire of JapanMeiji periodEdo periodHistory of the People's Republic of ChinaChinese Civil WarNanjing decadeRepublic of China (1912–49)Qing DynastyPost-colonial AfricaDecolonization of AfricaColonisation of AfricaScramble for AfricaAtlantic slave tradeEuropean exploration of AfricaPakistanIndia and the Non-Aligned MovementDominion of PakistanDominion of IndiaPartition of IndiaBritish RajCompany rule in IndiaArab SpringWest AsiaHistory of the Arab–Israeli conflictMandatory PalestineFrench Mandate for Syria and the LebanonPartitioning of the Ottoman EmpireDissolution of the Ottoman EmpireTanzimat EraHistory of Brazil since 1985Brazilian military governmentSecond Brazilian RepublicVargas EraFirst Brazilian RepublicHistory of the Empire of BrazilFrancoist SpainSpanish EmpireFirst Spanish RepublicSpain under the RestorationSpanish Civil WarSecond Spanish RepublicMid-19th-century SpainHistory of Spain (1975–present)History of the United Kingdom (1945–present)Postwar BritainUnited KingdomMilitary history of the United Kingdom during World War IIGreat Depression in the United KingdomHistory of the United Kingdom during World War IEdwardian eraUnited Kingdom of Great Britain and IrelandVictorian eraBritish EmpireFrench Third RepublicBelle ÉpoqueFrench Third RepublicSecond French EmpireFrench Second RepublicJuly MonarchyBourbon RestorationFrench Fifth RepublicFrench Fourth RepublicVichy FranceHistory of the Italian RepublicItalian EmpireHistory of the Kingdom of Italy (1861–1946)Italian unificationGerman ConfederationGerman EmpireWeimar RepublicNazi GermanyHistory of Germany (1945–90)New states of GermanyBilişim ÇağıAtom ÇağıII. Dünya Savaşıİki savaş arası dönemI. Dünya SavaşıBüyük Buhranİkinci Sanayi DevrimiSanayi DevrimiErken Modern Dönem
Ayrıntılar için ilgili maddelere bakınız.
   Modern   Diğer

Notlar

değiştir
  1. ^ a b Daniel, Glyn (2003) [1968]. The First Civilizations: The Archaeology of their Origins. New York: Phoenix Press. xiii. ISBN 1-84212-500-1. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016. 
  2. ^ Daniel, Glyn (2003) [1968]. The First Civilizations: The Archaeology of their Origins. New York: Phoenix Press. ss. 9-11. ISBN 1-84212-500-1. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016. 
  3. ^ Daniels, Patrica S; Stephen G Hyslop; Douglas Brinkley; Esther Ferington; Lee Hassig; Dale-Marie Herring (2003). Toni Eugene (Ed.). Almanac of World History. National Geographic Society. s. 56. ISBN 0-7922-5092-3. [ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ de Blois, Lukas; Robartus van der Spek (1997). An Introduction to the Ancient World. New York, US: Routledge. s. 131. ISBN 0-415-12773-4. 
  5. ^ "A World Defined By Boundaries". Intertext. Syracuse University. 2001. 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2008. 
  6. ^ Kaplan, David H; Jouni Häkli (2002). "The 'Civilisational' Roots of European National Boundaries". Boundaries and Place: European Borderlands in Geographical Context. Rowman & Littlefield. s. 19. ISBN 0-8476-9883-1. 
  7. ^ Benn, Charles D. (2004). China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty. Oxford University Press. s. 1. ISBN 0-19-517665-0. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  8. ^ Daniels, Patrica S; Stephen G Hyslop; Douglas Brinkley; Esther Ferington; Lee Hassig; Dale-Marie Herring (2003). Toni Eugene (Ed.). Almanac of World History. National Geographic Society. ss. 118-21. ISBN 0-7922-5092-3. [ölü/kırık bağlantı]
  9. ^ Benn, Charles D. (2004). China's Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty. Oxford University Press. ss. ix. ISBN 0-19-517665-0. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  10. ^ Hucker, Charles O. (1995). China's Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture. Stanford University Press. s. 147. ISBN 0-8047-2353-2. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  11. ^ Daniels, Patrica S; Stephen G Hyslop; Douglas Brinkley; Esther Ferington; Lee Hassig; Dale-Marie Herring (2003). Toni Eugene (Ed.). Almanac of World History. National Geographic Society. ss. 134-5. ISBN 0-7922-5092-3. [ölü/kırık bağlantı]
  12. ^ Tsouras, Peter (2005). Montezuma: Warlord of the Aztecs. Brassey's. ss. xv. ISBN 1-57488-822-6. 
  13. ^ Berdan, Frances F.; Richard E. Blanton; Elizabeth H. Boone; Mary G. Hodge; Michael E. Smith; Emily Umberger (1996). Aztec Imperial Strategies. Washington, DC: Dumbarton Oaks. ISBN 0-88402-211-0. 
  14. ^ Barlow, R.H. (1949). Extent of the Empire of the Culhua Mexica. Berkeley and Los Angeles Univ. of California. 
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Dünya_siyasi_tarihi&oldid=30275423" sayfasından alınmıştır