Vikipedi

Sri Lanka

Hint Okyanusu'nda bir ada ülkesi
(Ceylon sayfasından yönlendirildi)

Sri Lanka veya resmî adıyla Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti (Seylanca: ශ්‍රී ලංකා, Tamilce: இலங்கை) Güney Asya'da, Hindistan'ın 31 kilometre güneyinde ve Hint Okyanusu'nda bulunan bir ada ülkesidir. 1972 yılından önce Seylan olarak bilinirdi. Hint Okyanusu'nun İncisi olarak da adlandırılan ülkede yaklaşık 21 milyon kişi yaşamaktadır.

Sri Lanka
  • ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජය (Seylanca)
  • இலங்கை சனநாயக சோசலிசக் குடியரசு (Tamilce)
  • Seylanca:Śrī Laṁkā Prajātāntrika Samājavādī Janarajaya
    Tamilce:Ilaṅkai Caṉanāyaka Cōcalicak Kuṭiyaracu

Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti
Millî marş
"Sri Lanka Matha"
ශ්‍රී ලංකා මාතා (Seylanca)
ஸ்ரீ லங்கா தாயே (Tamilce)[a]
("Annemiz Sri Lanka")
Sri Lanka haritadaki konumu
Sri Lanka konumu
Başkent
En büyük şehirKolombo
Resmî dil(ler)
Tanınan dillerİngilizce
Etnik gruplar
(2012[4])
Resmî din
Theravada Budizmi[5]
DemonimSri Lankalı
HükûmetÜniter yarı başkanlık cumhuriyeti[6]
Anura Kumara Dissanayake
• Başbakan
Harini Amarasuriya
Yasama organıParlamento
Tarihçe
• Krallığın kuruluşu[7]
MÖ 543
MÖ 377-MS 1017
1017-1232
1232-1592
1592-1815
1815-1948
4 Şubat 1948
• Cumhuriyetin ilanı
22 Mayıs 1972
7 Eylül 1978
Yüzölçümü
• Toplam
65.610,2 km2 (120.)
• Su (%)
4,4
Nüfus
• 2022 tahminî
artış 22.037.000[8] (60.)
• 2012 sayımı
20.277.600[9]
• Yoğunluk
337,7/km2 (43.)
GSYİH (SAGP)2023 tahminî
• Toplam
azalış $318,6 milyar[10] (60.)
• Kişi başına
azalış $14.234[10] (101.)
GSYİH (nominal)2023 tahminî
• Toplam
azalış $73,7 milyar[10] (79.)
• Kişi başına
azalış $3.293[10] (132.)
Gini (2016)39.8[11]
orta
İGE (2022)azalış 0.780[12]
yüksek · 78.
Para birimiSri Lanka rupisi (Rs) (LKR)
Zaman dilimiUTC+5:30 (SLSS)
Trafik akışısol
Telefon kodu+94
ISO 3166 koduLK
İnternet alan adı.lk
Resmî site
gov.lk

Tarihçe

değiştir

Hükûmet güçleri ve Tamil Eelam Özgürlük Kaplanları (diğer adıyla Tamil Kaplanları) arasında gerçekleşen iç savaş 1983 yılından beri sürmekteydi. Tamil Kaplanları'nın adanın kuzeyinde ve doğusunda Tamil Eelam adında bağımsız bir devlet kurma mücadelesi 2009 yılında hükûmet güçlerinin zaferiyle sonuçlanmıştır.

Coğrafya

değiştir
 
Sri Lanka Köppen iklim haritası

Sri Lanka Güney Asya bölgesinin güney kısmında yer alan ve etrafı Hint Okyanusu'yla çevrili bir ada ülkesidir. Ülke, Hindistan'dan Mannar Körfezi ve Palk Boğazı ile ayrılmıştır. Yüzölçümü 65.610 km2 olan ülkenin toplam sahil şeridi uzunluğu 1.340 kilometredir.

2,524 metre yüksekliğinde olan Pidurutalagala dağı ülkenin en yüksek zirvesidir. Doğal kaynakları arasında kireç taşı, grafit, mineral kumlar, cevherler, fosfatlar, kil ve hidro enerji yer alır. Ülkede gerçekleşen doğal afetlerden başta gelenleri kasırga ve hortumlardır. Ormansızlaştırma, erozyon, kaçak avcılık ve kentleşmenin etkisiyle tehlike altında olan yabani hayvanlar, madencilik ve artan çevre kirliliğiyle sahillerin bozulması, sanayi atıkları ve pis su akıntılarıyla kirlenen tatlı su kaynakları, artıkların yok edilmesi ve Kolombo'da hava kirliliği ülkenin çevre sorunlarını oluşturan unsurlar arasında yer alır.

İklim

değiştir

Sri Lanka'nın kuzey ve güneydoğu bölgelerinde tropikal savan (Aw), güneybatısındaki dağlık bölgelerde ise tropikal yağmur ormanı (Af) ve tropikal muson iklimleri (Am) gözlemlenir. Aralık ve Mart ayları arasında tropikal ve kuzeydoğu muson yağmurlarının etkisi altında kalan iklimi, Haziran ve Ekim ayları arasında da güneybatı muson yağmurlarının etkisi altında kalmaktadır.

Demografi

değiştir

Ülkenin nüfusu 2016 verilerine göre 21.203.000 kişidir. Etnik açıdan ülkenin %74,9'u Sinhala, %11,2'si Sri Lankalı Tamil, %9,2 Sri Lanka Müslümanı, %4,2'si ise Hint Tamilidir. Geriye kalan %0,5 diğer gruplara mensuptur. Budistler toplumun %70,2'sini, Hindular %12,6'sını, Müslümanlar %9,7'sini, Hristiyanlar %7,2'sini, diğerleri ise %1'ini oluşturur. Seylanca %74 konuşur oranıyla ülkedeki baskın dildir, Tamilce ise %18'lik bir azınlıkça konuşulur. Diğer dilleri konuşan oranı %8'dir.[13]

Yönetimi

değiştir
 
Sri Lanka'nın illeri
Resmi adı Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti
Kısa adı Sri Lanka
Yerel resmi adı Shri Lamka Prajatantrika Samajaya di Janarajaya / Ilankai Jananayaka Choshalichak Kutiyarachu
Yerel kısa adı Shri Lamka / Ilankai
Eski adı Serendib, Seylan
Yönetim biçimi Cumhuriyet
İdari bölümler 9 il: Merkez, Kuzey Merkez, Kuzey, Doğu, Kuzey Batı, Sabaragamuwa, Güney, Uva, Batı

Kaynak: CIA World Factbook[13]

Ulaşım ve taşımacılık

değiştir
Demiryolları 1,449 km (2007)
Karayolları 97,907 km (2008)
Su yolları 160 km (2008)
Boru hatları Ham petrol ve petrol ürünleri: 62 km (1987)
Limanları Kolombo, Galle, Jaffna, Trincomalee
Hava alanları 18 (2010)

Kaynak: CIA World Factbook[13]

Ekonomi

değiştir
 
Harvard Atlas of Economic Complexity 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'den ürünlere göre Sri Lanka ihracatları(2017)

Uluslararası Para Fonu'na göre satın alma gücü paritesi açısından Sri Lanka'nın GSYİH'sı kişi başına düşen gelir açısından Güney Asya bölgesindeki en yüksek ikinci ülkedir. 19. ve 20. yüzyıllarda Sri Lanka, tarçın, kauçuk ve Seylan çayı üretimi ve ihracatıyla ünlü bir tarım ekonomisi oldu.[14] İngiliz yönetimi altındaki modern limanların geliştirilmesi, adanın bir ticaret merkezi olarak stratejik önemini artırdı.[15] 1948'den 1977'ye kadar sosyalizm, hükûmetin ekonomik politikalarını güçlü bir şekilde etkiledi. Sömürge plantasyonları dağıtıldı, sanayiler kamulaştırıldı ve bir refah devleti kuruldu. 1977'de özelleştirme, kuralsızlaştırma ve özel girişimin teşvik edilmesini içeren serbest piyasa ekonomisi ülkeye getirildi.[16]

 
Kolombo'daki Colombo Dünya Ticaret Merkezi. Fotoğrafta Başkanlık Sekreterliği, Ceylon Bankası ve Galadhari Oteli de görülmektedir.

Çay, kauçuk, kahve, şeker ve diğer emtiaların üretimi ve ihracatı önemini korurken, sanayileşme gıda işleme, tekstil, telekomünikasyon ve finansın önemini artırdı. Ülkenin ana ekonomik sektörleri turizm, çay ihracatı, giyim, pirinç üretimi ve diğer tarım ürünleridir. Bu ekonomik sektörlere ek olarak, özellikle Orta Doğu'daki denizaşırı istihdam, dövize önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır.[17]

2010 itibarıyla, hizmet sektörü GSYİH'nın %60'ını, sanayi sektörü %28'ini ve tarım sektörü %12'sini oluşturmaktadır.[17] Özel sektör ekonominin yüzde 85'ini oluşturur.[18] Çin, Hindistan ve ABD, Sri Lanka'nın en büyük ticaret ortaklarıdır.[19] Batı Eyaleti GSYİH'nın %45.1'ini, Güney Eyaleti ve Merkez Eyalet'in ise sırasıyla %10.7 ve %10'unu oluşturduğu iller arasında ekonomik farklılıklar bulunur.[20] Savaşın bitmesiyle birlikte, Kuzey Eyaleti 2010 yılında %22.9'luk rekor bir GSYİH büyüme bildirdi.[21]

 
Sri Lanka'nın en çok bilinen ihracatı Seylan çayı ve ISO pestisit kalıntıları açısından dünyanın en temiz çayı olarak kabul ediliyor. Sri Lanka aynı zamanda dünyanın en büyük 2. çay ihracatçısıdır.[22]

Sri Lanka'nın kişi başına düşen geliri 2005'ten 2011'e iki katına çıktı.[23] Aynı dönemde, yoksulluk %15.2'den %7.6'ya, işsizlik oranı %7.2'den %4.9'a düştü, Colombo Menkul Kıymetler Borsası'nın piyasa değeri dört katına çıktı ve bütçe açığı ikiye katlandı.[17] Sri Lanka'daki hanelerin %90'ından fazlası elektrikle donatılmıştır; Nüfusun %87'sinin güvenli içme suyuna erişimi vardır; ve %39'unun boru şebekeli suyu vardır.[17]

2010'da 0.36'lık bir Gini katsayısı ile gösterilen gelir eşitsizliği de son yıllarda düştü.[24]

Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan 2011 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu, Sri Lanka'nın ekonomisini faktör odaklı aşamadan verimlilik odaklı aşamaya geçiş olarak tanımladı ve küresel rekabet gücünde 52. sırada yer aldı.[25] Ayrıca, ankete katılan 142 ülke arasında Sri Lanka, sağlık ve ilköğretimde 45., iş gelişmişliğinde 32., inovasyonda 42. ve mal piyasası verimliliğinde 41. sırada yer aldı. 2016'da Sri Lanka, Dünya Bağış Endeksi'nde 5. sırada yer aldı ve toplumunda yüksek düzeyde memnuniyet ve hayırsever davranışlar kaydetti.[26] 2010'da The New York Times Sri Lanka'yı ziyaret edilecek 31 yer listesinin başına koydu.[27] S&P Dow Jones Endeksleri, 2018 itibarıyla Sri Lanka'yı sınır pazarı olarak sınıflandırır.[28] Sri Lanka sıralaması 0.750 endeksle İnsani Gelişme Endeksi (İGE) açısından diğer Güney Asya ülkelerinin oldukça üzerindedir.

2016'ya gelindiğinde, altyapısı Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından kurtarılması gereken neredeyse iflas noktasına kadar gelmiş ülkenin borcu arttı.[29] IMF, Sri Lanka'nın ekonomisini iyileştirmeye yönelik bir dizi kriter sağlamasının ardından Nisan 2016'da 1.5 milyar ABD Doları tutarında bir kurtarma kredisi sağlamayı kabul etti. 2016'nın dördüncü çeyreği itibarıyla borcun 64.9 milyar dolar olduğu tahmin ediliyordu. Geçmişte devlete ait kuruluşlar tarafından ek borç yapılmıştı ve bunun en az 9.5 milyar dolar olduğu söyleniyordu. 2015 yılının başından bu yana iç borç %12, dış borç ise %25 arttı.[30] Kasım 2016'da IMF, ilk ödemenin başlangıçta planlanan 150 milyon ABD$'ından, yani tam 162.6 milyon ABD$'ından (119.894 milyon SDR) daha fazla olduğunu bildirdi. Ajansın ilk dilim için yaptığı değerlendirme, geleceğe yönelik ihtiyatlı bir iyimserlikti. Program kapsamında Sri Lanka hükûmeti, IMF'nin dördüncü gözden geçirmesinde belirttiği yeni bir İç Gelir Yasası ve otomatik bir yakıt fiyatlandırma formülü uyguladı. 2018'de Çin, 2019'dan 2021'e kadar olan dış borç geri ödemelerindeki ani artışlarla başa çıkmak için Sri Lanka'yı 1,25 milyar dolarlık bir krediyle kurtarmayı kabul etti.[31][32][33]

Eylül 2021'de Sri Lanka büyük bir ekonomik kriz ilan etti.[34] Merkez Bankası Başkanı krizin ortasında istifa etti.[35] Parlamento, kriz nedeniyle "gıda istifini" yasaklamak amacıyla acil durum düzenlemeleri ilan etti.[36][37]

Ekonomiye döviz girdisi sağlayan turizm, COVID salgını sırasında çöktü.[38]

Notlar

değiştir
  1. ^ Tamil dilinde Srī Laṅkā Tāyē olarak çevrilir. (ஸ்ரீ லங்கா தாயே)

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Sri Jayewardenepura Kotte". Encyclopædia Britannica. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020. 
  2. ^ "Colombo". Encyclopædia Britannica. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Official Languages Policy". languagesdept.gov.lk. Department of Official Languages. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021. 
  4. ^ "South Asia: Sri Lanka". CIA. 22 Eylül 2021. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021. 
  5. ^ "2018 Report on International Religious Freedom: Sri Lanka". United States Department of State. 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2022. 
  6. ^ "Constitution of Sri Lanka" (PDF). Parliament of Sri Lanka. 26 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2022. 
  7. ^ De Silva, K. M. (1981). A History of Sri Lanka. University of California Press. 978-0-19-561655-2. A History of Sri Lanka.
  8. ^ "Mid-year Population Estimates by District & Sex, 2014 - 2023". statistics.gov.lk. Department of Census and Statistics. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  9. ^ "Census of Population and Housing 2011 Enumeration Stage February–March 2012" (PDF). Department of Census and Statistics – Sri Lanka. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2014. 
  10. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. October 2022. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2022. 
  11. ^ "Gini Index". World Bank. 19 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2018. 
  12. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  13. ^ a b c "CIA World Factbook". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2007. 
  14. ^ Fernando, Maxwell. "Echoes of a Plantation Economy". historyofceylontea.com. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "The Strategic Importance of Sri Lanka to Australia". asiapacificdefencereporter.com. 7 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 July 2014. 
  16. ^ "Sri Lanka – an Overview". Fulbright commission. 16 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ a b c d "Annual Report 2010" (PDF). Ministry of Finance – Sri Lanka. 2011. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2014. 
  18. ^ "Country Partnership Strategy" (PDF). Asian Development Bank. 2008. s. 1. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2014. 
  19. ^ "Sri Lanka's Top Trading Partners". Lakshman Kadiragamar Institute. 2018. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018. 
  20. ^ "Western Province share of national GDP falling: CB". Sunday Times. 17 Temmuz 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  21. ^ "Sri Lanka's Northern province has recorded the highest GDP growth rate of 22.9 per cent last year". Asian Tribune. 18 Temmuz 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  22. ^ "Sri Lanka Tea Board". worldteanews.com. 29 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. [ölü/kırık bağlantı]
  23. ^ "Per capita income has doubled". tops.lk. 2011. 20 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Inequality drops with poverty" (PDF). Department of Census and Statistics. s. 3. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2014. 
  25. ^ Schwab, Klaus (2011). The Global Competitiveness Report 2011–2012 (PDF). World Economic Forum. ss. 326-327. 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2014. 
  26. ^ "CAF world giving index 2016" (PDF). cafonline.org. Charities aid foundation. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019. 
  27. ^ "The 31 Places to Go in 2010". The New York Times. 24 Ocak 2010. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  28. ^ "A Closer Look at Indices Country Classifications – Indexology® Blog | S&P Dow Jones Indices". 11 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ Shaffer, Leslie (2 Mayıs 2016). "Why Sri Lanka's economic outlook is looking less rosy". CNBC. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2017. While the government is aiming to raise its low revenue collection, partly through an increase in the value-added tax rate ... the country has a spotty record on tax collection. 
  30. ^ Shepard, Wade (30 Eylül 2016). "Sri Lanka's Debt Crisis Is So Bad The Government Doesn't Even Know How Much Money It Owes". Forbes. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2017. "We still don't know the exact total debt number," Sri Lanka's prime minister admitted to parliament earlier this month. 
  31. ^ "IMF Completes First Review of the Extended Arrangement Under the EFF with Sri Lanka and Approves US$162.6 Million Disbursement". IMF. IMF. 18 Kasım 2016. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2017. [IMF] completed the first review of Sri Lanka's economic performance under the program supported by a three-year extended arrangement under the Extended Fund Facility (EFF) arrangement. 
  32. ^ "Sri Lanka : 2018 Article IV Consultation and the Fourth Review Under the Extended Arrangement Under the Extended Fund Facility-Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for Sri Lanka". IMF (İngilizce). 25 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2018. 
  33. ^ "China on track to bail out Sri Lanka with US$1.25bn in 2018". economynext.com (İngilizce). 5 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2018. 
  34. ^ "Covid: Sri Lanka in economic emergency as food prices soar". BBC News. 1 Eylül 2021. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  35. ^ Ondaatjie, Anusha (10 Eylül 2021). "Sri Lanka Central Bank Chief Steps Down Amid Reserves Crisis". Bloomberg. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  36. ^ "Sri Lanka parliament approves state of emergency - Food News". Al Jazeera. 7 Eylül 2021. 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2021. 
  37. ^ "Sri Lanka parliament passes emergency regulations to seize food stocks, warehouses". 6 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ Wipulasena, Aanya; Mashal, Mujib (7 Aralık 2021). "Sri Lanka's Plunge Into Organic Farming Brings Disaster". The New York Times. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Sri_Lanka&oldid=34136408" sayfasından alınmıştır