Bulgar-Türk Devrimci Komitesi
Bulgar-Türk İhtilal Komitesi, Makedonya'da 1913'te kurulan ve fiilen İç Makedon-Edirne Devrimci Örgütü'ne bağlı bir Bulgar-Türk devrimci örgütüdür. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra örgüt, ağırlıklı olarak Doğu Makedonya ve Trakya'da faaliyet göstermiştir.
Geçmiş
değiştirBalkan Savaşlarından Sonra
değiştir
Komite, Makedonya'nın büyük bir kısmının Yunan ve Sırp egemenliğine girmesinden sonra oluşturuldu. Yeniden canlanan İç Makedon Devrimci Örgütü (İMDC), Sırp kontrolündeki Makedonya'da bulunan Müslüman-Türk ve Arnavut nüfusun desteğini kazanma politikası güttü. Ağustos 1913'te örgüt üyeleri Dimitar Mirçev ve Aleksandr Dimitrov, Said Halim Paşa hükûmetiyle müzakereler yürütmek için İstanbul'a gitti.[1] Bulgar-Türk İhtilal Komitesi adlı ortak bir örgütün kurulması konusunda anlaşmaya varıldı. Örgüt, Sırp ve Yunan makamlarına karşı Bulgar-Türk ittifakıyla Makedonya için özerklik mücadelesini temel alıyordu. İMDC, İstanbul'da daimi bir temsilcilik açar. 17 Kasım 1913 tarihli tutanakta şöyle deniyor:
Makedonya'nın özerk yönetimini elde etmek isteyen Bulgar ve Türk ihtilal komiteleri, bu kutsal amaca ulaşmak için her türlü legal ve illegal yola başvurmaya karar vermişlerdir.
Amaçlanan yasal araçlar, Bulgar, Türk, Arnavut ve Eflak halkları arasında dini ve belediye düzeyinde özyönetim inşa edebilmek için propaganda yapmak ve yasadışı araçlar silahlı mücadele ve sabotajdır.
Eylül 1913'te komite üyesi Esad Paşa, yerel Türklerin Sırp gücüne karşı Bulgar mücadelesine katılmalarına yardımcı olma göreviyle Vardar'a geldi. 1914'ün başında Komite; Akif Bey, Mehmed Ali Bey, Çerkes Ali Bey ve Hüseyin Kaptan komutasındaki ilk beş Türk müfrezesinin Makedonya'ya gelişiyle organizasyon yeteneği kazandı. Komiteye Bulgarlar da eşlik etti ve Kılkış, Drama, Doyran, Radoviş ve İştip'teki Türk nüfusu arasında faaliyet göstermeye başladı.[2] Müfrezelerin başında Bulgaristan'ın Ustrumca kentine yerleşen Jön Türk üyesi Çolak İbrahim Bey yer almaktadır. Türk müfrezeleri, yerel Türk nüfusu yetkililerin aleyhine çevirmeyi ve Türk köylerinde İMDC müfrezelerinin iyi karşılanmasını sağlamayı başardı.
Bulgar-Türk ortak eylemleri, Viyana'daki Osmanlı elçisi ve Makedonya'nın Selanik eski valisi Hüseyin Hilmi Paşa tarafından koordine ediliyordu.
I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında
değiştir
1915'te Pavel Shatev, Valandova harekatı de dahil olmak üzere Yunanistan ve Sırbistan'a karşı ortak Bulgar-Türk eylemleri için Fuat Balkan ve Petar Chaulev ve Çolak İbrahim Bey ile işbirliği yaptı. Hüseyin Haki Bey'in Türk müfrezesi, Valandova harekatına Bulgar müfrezeleriyle birlikte katıldı.
1915'te Bulgaristan, Birinci Dünya Savaşı'nda İttifak Devletleri safına girmiş ve 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile birlikte yenilenlerin safında yer aldı. Yeni oluşturulan İMDC'nin başkanları ile Türk tarafı arasındaki ortak eylemler, Paris Barış Konferansı'nın ardından yenilendi. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından İMDC, dış temsilciliğini İstanbul'da tekrardan kurdu. 1921'de Türk hükûmeti ile İMDC Merkez Komitesi arasında Makedonya'da Sırplara karşı işbirliğine yönelik bir anlaşma da imzalandı ve müzakereler Mustafa Kemal ve Todor Alexandrov'un himayesinde yürütüldü. Sonuç olarak Makedonya'da Bulgar-Türk mangaları oluşturuldu ve birleşmedikleri durumlarda uyum içinde hareket ettiler.
1920'de Yunanlılar, Bulgarlar ve Türklerin bölge için özerklik talebini öne süren bir "Milli Savunma Hükümeti" kurmasıyla Batı ve Doğu Trakya'nın tamamını işgal etti. Büyük güçler, yerel halkın taleplerini görmezden geliyordu. Sonraki Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesinde yaşanan savaşlarda Yunanistan yenildi ve Doğu Trakya'yı kaybetti. Gelişmeler üzerine Bulgarlar ile Türkler tekrardan birleşerek örgütlendiler. Yeni örgüte Bulgar-Türk İç İhtilal Örgütünü kurdular. Tane Nikolov, Örgütün lideri olarak seçildi. Komutasında 13 Bulgar ve 7 Türk müfreze vardı. Türk müfrezelerin lideri ise lider Fuat Balkan. Komitacılar orada kalan Bulgar ve Türk nüfusu örgütlediler, Yunan askerleri arasında iletişimi yok ettiler, Yunan askeri karakollarına ve Yunan sömürgecilerin köylerine saldırdılar. Bulgaristan başbakanı Aleksandır Stamboliyski, Trakya'daki gerçek durumu açıklığa kavuşturarak Lozan Konferansı üzerinde baskı oluşturma umuduyla silah ve cephane desteği sağladı. 9 Haziran 1923'ten sonra uluslararası desteğe ihtiyaç duyan yeni başbakan Aleksandar Tsankov, Bulgar birliklerini dağıttı. Nikolov, Yunanlılara karşı silahlı mücadeleye son verdi ve Türklerin çoğu sınır dışı edildi. Kalanlar ise pasifize edildi. Bununla birlikte, liderlerinden bazıları faaliyetlerini durdurmadı ve Eylül ayında, yalnızca Bulgarlardan oluşan yeni bir örgütü (İç Trakya Devrimci Örgütü) kurdular.
Kaynakça
değiştir- ^ "Kafkasevi.com". kafkasevi.com. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023.
- ^ "Димитър Мирчев от Прилеп, Вардарска Македония - "Окръжно от Н.К. на Съюза на македонските емигрантски организации (15 години от договора в Ньой)", публикувано във в. "Македонско слово", бр. 9, София, 1934 година". Онлайн Библиотека Струмски. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023.