Bizans İmparatorluğu'nun gerilemesi

Bizans İmparatorluğu, 7. yüzyılın İslam'ın yayılışı sırasında büyük kayıplar da dahil olmak üzere, yaklaşık bin yıl boyunca birkaç büyüme ve bozulma döngüsü yaşadı.

11. yüzyılda imparatorluk, Malazgirt Meydan Muharebesi ve ardından gelen iç savaşın ardından Anadolu'daki ana topraklarının çoğunun Selçuklu Türklerine kaptırıldığı büyük bir felaket yaşadı. Aynı zamanda, imparatorluk İtalya'daki son topraklarını Norman Sicilya Krallığı'na kaptırdı ve Balkanlar'daki topraklarına tekrarlanan saldırılarla karşı karşıya kaldı. Bu olaylar, imparator I. Aleksios'un Batı'yı yardım için çağırması için bağlam yarattı ve bu da Birinci Haçlı Seferi'ne yol açtı. Bununla birlikte, İtalyan cumhuriyetleri Venedik ve Cenova'ya verilen ekonomik tavizler, imparatorluğun kendi maliyesi üzerindeki kontrolünü, özellikle 13. yüzyıldan itibaren zayıflatırken, Batı ile olan gerilimler, 1204'te Dördüncü Haçlı Seferi güçleri tarafından Konstantinopolis'in yağmalanmasına ve imparatorluğun parçalanmasına yol açtı.

Bir dizi küçük Bizans ardılı devlet hayatta kalsa ve sonunda 1261'de Konstantinopolis'i geri alsa da, imparatorluk ciddi şekilde zayıflamıştı. Uzun vadede, Anadolu'da Türk gücünün yükselişi, 14. ve 15. yüzyıllar boyunca eski Bizans'ın kalbini hızla fetheden ve 1453'te II. Mehmed'in ordusunun İstanbul'un Fethi ile doruğa ulaşan Osmanlı İmparatorluğu'nu doğurdu.

Gerilemenin zaman çizelgesi

Gerilemenin sebepleri

İç savaşlar

Muhtemelen Bizans'ın çöküşünün en önemli tek nedeni, tekrarlayan zayıflatıcı iç savaşlarıydı. İç savaş ve iç çatışmaların en kötü üç dönemi Bizans'ın gerileme döneminde yaşandı. Her seferinde, bu iç savaşlar, bir sonraki çöküşten önce asla tamamen tersine çevrilmemiş olan Bizans gücü ve etkisinde feci bir azalma ile aynı zamana denk geldi.

1071'den 1081'e kadar olan dönemde sekiz isyan görülmüştür:

1072: Georgi Voyteh İsyanı
1073-1074: Roussel de Bailleul'un isyanı ve Sezar İoannis Dukas'ın imparator ilan edilmesi.
1077-1078: III. Nikiforos tarafından isyan ve başarılı gasp.
1077-1078: Yaşlı Nikiforos Briennios'un VII. Mihail ve III. Nikiforos'a karşı isyanı, Kalavrye Muharebesi'nde yenildi.
1078: Filaretos Brahamios'un VII. Mihail'e karşı isyanı.
1078: Nikiforos Basilakis'in III. Nikiforos'a karşı isyanı.
1080–1081: Nikiforos Melissenos'un III. Nikiforos'a karşı isyanı.
1081: I. Aleksios'un isyanı ve başarılı gaspı.

Bunu, I. Aleksios (h. 1081-1118), II. İoannis (h. 1118-1143) ve I. Manuil (h. 1143-1180) yönetimindeki Komnenos Hanedanı'nın istikrarlı hanedan yönetimi dönemi izledi. Kümülatif olarak, bu üç imparator imparatorluğun servetini kısmen geri getirebildiler, ancak 11. yüzyılın sonundaki istikrarsızlığın neden olduğu hasarı hiçbir zaman tam olarak geri alamadılar veya imparatorluğun sınırlarını 1071'in sınırlarına geri döndüremediler.

İkinci iç savaş ve çöküş dönemi, Manuil'in 1180'deki ölümünden sonra gerçekleşti. Manuil'in oğlu II. Aleksios, 1183'te I. Andronikos tarafından tahttan indirildi. 1185'ten 1204'e kadar Bizans'ı yöneten Angelos Hanedanı, imparatorluk tarihinin en başarısız ve etkisiz yönetimlerinden biri olarak kabul edilir. Bu dönemde Bulgaristan ve Sırbistan imparatorluktan kopmuş, Selçuklu Türkleri daha fazla toprak kazanmışlardır. 1203'te, hapsedilen eski imparator IV. Aleksios hapisten kaçarak batıya kaçtı ve burada Dördüncü Haçlı Seferi liderlerine tahtı yeniden kazanmasına yardım edeceklerse cömert bir ödeme sözü verdi. Bu sözleri tutmanın imkansız olduğu daha sonra ortaya çıktı; durumda, Angelos Hanedanı'nın zayıf ve etkisiz üyeleri arasındaki hanedan çekişmesi Konstantinopolis'in yağmalanmasına neden oldu; Konstantinopolis yakıldı, yağmalandı ve yıkıldı, binlerce vatandaşı öldürüldü, hayatta kalanların çoğu kaçtı ve şehrin büyük bir kısmı insansızlaştırılmış bir harabeye dönüştü. Bizans'a verilen zarar hesaplanamazdı; birçok tarihçi bu anın imparatorluk tarihinde ölümcül bir darbe olduğuna işaret eder. Her ne kadar imparatorluk 1261'de İznik İmparatorluğu'ndan gelen güçler tarafından şehrin yeniden ele geçirilmesiyle geri kurulmuş olsa da, hasar asla geri çevrilmedi ve imparatorluk asla eski toprak genişliğine, zenginliğine ve askerî gücüne yakın bir yere geri dönemedi.

İç savaşın üçüncü dönemi 14. yüzyılda gerçekleşti. Yine Türk, Sırp ve hatta Katalan birliklerinin yoğun olarak kullanıldığı, çoğu zaman kendi komutanları altında bağımsız olarak hareket eden ve bu süreçte Bizans topraklarına sık sık baskınlar düzenleyip tahrip eden iki ayrı iç savaş dönemi, iç ekonomiyi mahvetti ve devleti neredeyse güçsüz bıraktı ve düşmanları tarafından istila edilmesine neden oldu. II. Andronikos ile III. Andronikos arasındaki ve daha sonra VI. İoannis ile V. İoannis arasındaki çatışmalar, Bizans'ın nihai yıkımına işaret eder. 1321-1328 Bizans İç Savaşı, Türklerin Anadolu'da kayda değer kazanımlar elde etmelerine ve başkentlerini Bizans'ın başkenti Konstantinopolis'ten 100 kilometre uzaklıktaki Bursa'da kurmalarına izin verdi. 1341-1347 iç savaşı, hükümdarı kendisini Sırpların ve Yunanların imparatoru ilan etmek için kaostan yararlanan Sırplar tarafından Bizans İmparatorluğu'nun sömürülmesine tanık oldu. Sırp kralı Stefan Duşan, 1345'te Bizans Makedonyası'nda önemli toprak kazanımları elde etti ve 1348'de Teselya ve Epir'in geniş bölgelerini fethetti.^[1] VI. İoannis, iç savaş sırasında otoritesini korumak için Türk paralı askerleri tuttu. Bu paralı askerler bir nebze işe yarasalar da 1352'de Gelibolu'yu Bizanslıların elinden aldılar.^[2] 1354'te imparatorluğun toprakları Konstantinopolis ve Trakya, Selanik şehri ve Mora'daki bazı topraklardan oluşuyordu.

Thema sistemin çökmesi

Bizans İmparatorluğu'nun geleneksel askeri sistemi olan 'thema' sisteminin dağılması, gerilemesinde rol oynadı. 650'den 1025'e kadar en parlak döneminde olan bu düzenlemeye göre, imparatorluk, imparatorluk ordularına yerel olarak yükseltilmiş birlikler katkıda bulunan birkaç bölgeye ayrıldı. Sistem, çok sayıda insanı ucuza harekete geçirmek için etkili bir araç sağladı ve sonuç, nispeten büyük ve güçlü bir kuvvetti - örneğin 902-936 döneminde yalnızca Thrakesion themasının ordusu yaklaşık 9.600 adam sağlamıştı. Ancak 11. yüzyıldan itibaren thema sisteminin bozulmasına izin verildi. Bu yüzyılın sonunda Anadolu'nun Türklere kapılmasında büyük rol oynadı.

12. yüzyılda, Komnenos Hanedanı etkili bir askerî gücü yeniden kurdu. Örneğin I. Manuil, 40.000'den fazla adamdan oluşan bir ordu toplayabildi. Bununla birlikte, thema sistemi hiçbir zaman uzun vadeli uygulanabilir bir alternatifle değiştirilmedi ve sonuç, her bir imparatorun veya hanedanın gücüne her zamankinden daha fazla bağlı olan bir imparatorluk oldu. 1185'ten sonra imparatorluk gücünün ve otoritenin çöküşü, bu yaklaşımın yetersizliğini ortaya çıkardı. I. Andronikos'un 1185'te tahttan indirilmesinden sonra, Angelos Hanedanı bir askeri gerileme dönemini yönetti. 1185'ten itibaren, Bizans imparatorları yeterli askerî güç toplamayı ve ödemeyi giderek zorlaştırırken, imparatorluklarını sürdürme çabalarının başarısızlığı, imparatordan yetkin kişisel yönlendirmeye bağlı olduğu için tüm Bizans askeri sisteminin sınırlarını ortaya çıkardı.

Haçlılar ve Türkler ile Çatışma

Haçlılar

Haçlı seferleri Bizans'a Türklerin bir kısmını geri püskürtmede yardım etseler de, I. Aleksios'un öngördüğü askeri yardımın çok ötesine geçtiler. Haçlılar, Türklere karşı savaşın stratejik gereksinimlerini takip etmek yerine, Kudüs'ü yeniden fethetme arayışına odaklandılar ve toprakları Bizans'a geri vermek yerine, Haçlılar kendi prensliklerini kurarak Bizans çıkarlarına kendi başlarına bölgesel bir rakip haline geldiler.

Bu, İmparator II. İsaakios'u, Üçüncü Haçlı Seferi sırasında Friedrich Barbarossa'nın ilerlemesini engellemek için Selahaddin Eyyubi ile gizli bir ittifak yapmaya teşvik etmesi bir gerçekti, ancak Dördüncü Haçlı Seferi'nde Haçlılar ile Bizans arasında açık bir çatışma patlak verdi ve 1204'te Konstantinopolis'in yağmalanmasıyla sonuçlandı. Konstantinopolis'in kendisi artık bir Haçlı devletiydi, tarih yazımında Latin İmparatorluğu olarak biliniyordu, ancak Bizans perspektifinden Frankokrasi veya "Frankların yönetimi" olarak biliniyordu. Küçük prensliklerde, İznik İmparatorluğu'nda, Trabzon'da ve Epir'de emperyal gücün izleri korunmuştur. İznik İmparatorlarının çabalarının çoğu şimdi Latinlerle savaşmaya gitti ve Konstantinopolis 1261'de Paleologos altında Bizans yönetimine geri döndükten sonra bile, İmparatorluk çabalarının çoğunu Latin komşularını yenmek ve Haçlı Seferlerinin 1291'de nihai başarısızlığına katkıda bulunmak için harcadı.

Selçukluların ve Osmanlıların Yükselişi

Komnenos döneminden sonra hiçbir imparator Türkleri Küçük Asya'dan kovabilecek durumda değildi, İznik imparatorlarının Konstantinopolis'i geri alma girişimi ile meşgul olmaları, kaynakların Küçük Asya'dan batıya doğru yönlendirildiği anlamına geliyordu. Sonuç, bölgedeki Bizans savunmasının zayıflaması oldu; bu, yetersiz kaynaklar ve yetersiz liderlikle birleştiğinde, 1338'de imparatorluğun tüm Asya topraklarının Türklere tamamen kaybedilmesine yol açtı.

Selçuklu Türklerinin dağılması, Osmanlı Türklerinin yükselişine yol açtı. İlk önemli liderleri, Gazi savaşçılarını cezbeden ve kuzeybatı Küçük Asya'da bir alan oluşturan Osman Bey'di.^[3] Bizans imparatorlarının Osmanlıları geri püskürtme girişimleri başarısız oldu ve 1329'da Pelekanon Muharebesi ile sona erdi. Bizans İmparatorluğu'ndaki bir dizi sivil anlaşmazlığın ardından, Osmanlılar 14. yüzyılın sonlarında Bizanslıları vasal olarak boyun eğdirdi ve bu vasal statüsünü hafifletme girişimleri 1453'te İstanbul'un Fethi ile sonuçlandı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel

^ Robert Browning, The Byzantine Empire (Washington D. C. :The Catholic U of America P, 1992), 240.
^ Robert Browning, The Byzantine Empire (Washington D. C. :The Catholic U of America P, 1992), 241.
^ Stanford Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (Cambridge: University Press, 1976), vol. 1 pp. 13f

Genel

Angold, Michael (1997). The Byzantine Empire, 1025–1204. Longman. ISBN 0-582-29468-1.
Haldon, John (2002). Byzantium – A History. Tempus. ISBN 0-7524-2343-6.
Harris, Jonathan (2003). Byzantium and the Crusades. Hambledon and London. ISBN 1-85285-298-4.
Alan Harvey, "Economic expansion in the Byzantine empire, 900–1200"
John Haldon, "The Byzantine Wars"
J.W. Birkenmeier, The Development of the Komnenian Army 1081–1180
Magdalino, Paul, The empire of Manuel I Komnenos 1143–1180
Norwich, John Julius (1998). A Short History of Byzantium. Penguin. ISBN 0-14-025960-0.
Runciman, Steven. The Fall of Constantinople 1453. Cambridge: Cambridge University Press, 1965.
Vryonis, Speros. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century. Berkeley: University of California Press, 1971.

Dış bağlantılar

[1] Robert Browning, The Byzantine Empire (Washington D. C. :The Catholic U of America P, 1992), 240.

[Robert_Browning_1992-2] Robert Browning, The Byzantine Empire (Washington D. C. :The Catholic U of America P, 1992), 241.

[3] Stanford Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (Cambridge: University Press, 1976), vol. 1 pp. 13f

[1]

[2]

[3]