Bilgi merkezleri

Bilgi merkezleri Bilgi merkezleri bilginin kayıt altına alınmasıyla (yazının icadıyla) başlayan ve zaman içinde gelişerek çok farklı kullanıcı gruplarına hizmet vermişlerdir.^[1] Bilgi merkezlerinin amacı bilgi gereksinimi duyan kullanıcıya çeşitli yollarla bilgiye ulaşarak kaliteli bilgi hizmeti sunmaktır.^[2] Bu merkezler: halk kütüphaneleri, çocuk kütüphaneleri, gezici kütüphaneler, okul kütüphaneleri, araştırma kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri, özel kütüphaneler, arşiv kurumları, dokümantasyon ve enformasyon merkezleridir. Genel bir tanımla bilgi merkezleri; bilgi taşıyıcılarının belli bir amaca yönelik olarak toplandığı hiçbir kayba uğramaksızın korunduğu, arandığında en kolay bulunabilecek tarzda düzenlendiği ve optimum kullanımı ile bilgi akışının kesintisiz oluşumunun sağlandığı merkezlerdir.^[3]

Özellikleri

Bilgi merkezleri kullanıcılarına verimli hizmeti verebilmesi için bazı özelliklere sahip olmalıdır. Bunlar:

• Kullanıcıların bilgi gereksinimlerinin karşılanması
• Bilgi merkezlerinin amaçlara uygun olarak kullanılması
• Kullanıcıların memnuniyet duymasının sağlanması
• Kaynakların verimli biçimde kullanılması sonucu hizmetlerin ekonomik olarak üretilmesi
• Kullanıcı gereksinimlerine yanıt veren üretim sistemi olması
• Olası problemlere çözüm yolları önererek sorun çıkmasının önlenmesi
• Başarılı sonuç için, gereken girdiyi sürekli sağlayabilme becerisi
• Kaynakların ve hizmetlerin değerlendirilmesi sonucu standartların geliştirilmesi, standartlara uyum sağlanması
• Gelişmelerin izlenmesi, değişmeye ve kaliteye uyumun göze alınması
• Hizmetlerin çabuk, doğru ve zamanında sunulması
• Başarıya yatırım yapılması
• Sürekli gelişmeyi amaçlayan bir sürecin varlığı
• Yeni hizmetlerin tasarlanması, geliştirilmesi ve sunulmasıdır.^[4]

Bilgi merkezleri bireyin ve toplumun bilgi gereksinimini karşılamak, insanın diğer insanlarla ve kurumlarla ilişkilerini belgelemek amacıyla hizmet veren kurumlardır. Devlet sistemi içinde yaşayan her vatandaş bilgi merkezlerinden yararlanır. Yararlanma yoğunluğu kişisel gereksinim ve tercihlere göre dönem denem farklılaşsa da her fert bilgi merkezlerinden yararlanmakta ve bilgi merkezlerinin bileşenlerini tanıma fırsatı bulmaktadır. Ayrıca farklı bilgi birikimleri ve deneyimler nedeniyle her ferdin bilgi merkezine bakışı farklı olabilmektedir. Bilgi merkezlerine duyulan ilgi her bireyde eşit olmayacağı gibi olumlu da olmayabilmektedir. Bu durum, her bireyin sosyal hayata bakış tarzının farklı olması şeklinde açıklanabilir. Farklılıkların temelinde bireyin geçmişte aldığı eğitim ve yaşadığı deneyimler yatmaktadır.

Bilgi Merkezlerinin Önemi

Geçmişte kayıt altına alınmış her türlü bilgi birikimine ulaşabiliyor, yararlanıyor ve yenilerini ekleyerek geliştirebiliyoruz.Sadece geçmişi aydınlatmakla kalmaz aynı zamanda şimdi de bilgi yetersizliğini ve belirsizliğini de giderir.Bir soruya yanıt bulmak, bilgilenmek, ödevi hazırlamak, yürütmekte olduğu araştırmayı tamamlamak, karanlıkta kalan bir olayın açıklanması için gereklidir.

Kütüphane

Kütüphaneler 7'den 70'e bütün kullanıcıların bilgi gereksinimleri karşılamak amacıyla yazılı, basılı ya da elektronik her türlü ortamda varlık bulan bilgiye 7/24 erişim sağlayan, beklentiler doğrultusunda farklı bilgi kaynaklarından kullanıcıya maksimum düzeyde hizmet veren bilgi merkezleridir.Dilimizde yaygın bir şekilde kullanılan "kütüphane" terimi, biri Arapça kitaplar anlamına gelen "kütüb",diğeri ise Farsça ev ya da yer anlamına gelen "hane" kelimelerinden oluşan bir sözcüktür. Bu sözcüğün birçok Batı dillerindeki karşılığı olan "library" ve "bibliothek" terimleri de, kitapların bulunduğu saklandığı yer anlamına gelmektedir. Kütüphane, belli bir sisteme göre düzenlenen kitap ve benzeri materyallerin toplandığı, saklandığı, okuyucu ve araştırmacıların istifadesine sunulduğu yerdir.Günümüzde çeşitli ortamlarda hizmet veren ve farklı adlarla anılan çok sayıda kütüphane vardır. Bunlar;

1.Halk Kütüphaneleri

• Çocuk Kütüphaneleri
• Gezici Kütüphaneleri

2.Okul Kütüphaneleri

• İlköğretim Kütüphaneleri
• Ortaöğretim Kütüphaneleri

3.Araştırma Kütüphaneleri

• Milli Kütüphaneler
• Üniversite Kütüphaneleri
• Özel Kütüphaneler

Arşiv

Arşivler geçmişte önemli ve gelecekte de önemli sayılan belgelerin saklandığı yerdir.Arşivlerde yer alan belgeler ait oldukları dönemin sosyal, ekonomik ve kültürel yapıları ve kurumları hakkında güvenilir bilgi içerirler. Arşivler geçmişi bugüne, bugünü de geleceğe aktaran kültür merkezleridir. Arşiv terimi, Yunancadaki "arche" ya da "arkheion"dan türemiş olup belediye sarayı, resmi daire anlamlarına geldiği gibi hükmetmek anlamına da gelmektedir.İngilizce ve Fransızca'da "archives", Almancada "archiv" olarak kullanılan bu terim, kimi zaman resmi bir amaca ilişkin üretilmiş ancak güncel kullanımlarını yitirmiş belge topluluğunu, kimi zaman da bu belge topluluğunu korumak amacıyla saklandığı yeri tanımlamak için kullanılmştır.Osmanlı İmparatorluğu döneminde arşive "hazine-i evrak" ya da "mahzen-i evrak" denmiştir.Gerçek ya da tüzel kişilerin faaliyetleri sonucunda oluşan belgeleri toplayan saklayan düzenleyen ve gereği halinde tekrar hizmete sunan bina veya odalara verilen addır.Bir başka deyişle belli bir kuruma mal olmuş işlevi bitmiş resmi evrakın, belli bir düzen çerçevesinde bir arada toplanması, bu belgelerin saklanıp korunmaya alındığı yer anlamına da gelmektedir. .Herhangi bir belgenin "arşiv belgesi" statüsünde olabilmesi için belgenin;

• İçerdiği bilgilere ileride gereksinim duyulacak olması,
• Oluşturulduğu kuruluşla ilgili önemli karar ya da işlemleri içermesi,
• Araştırmacılara yardımcı olabilecek bilgiler içermesi,
• İlgili olduğu alanda bilgi içeren tek kaynak olması,
• Herhangi bir alanda değer taşıması gerekmektedir.^[5]

Dokümantasyon ve Enformasyon Merkezleri

Dokümantasyon ve enformasyon merkezleri bilim adamlarının ve araştırmacıların bilimsel ve teknik güncel bilgilere ulaşmasını sağlamaktadır.20.yüzyıla kadar bu merkezler bulunmamaktaydı.Bilim adamları ve araştırmacıların güncel bilgiyi aramada kütüphaneler yetersiz kalmıştır.Bilgi kaynaklarının artması ve teknolojideki gelişmeler de kütüphaneyi yetersiz bırakmıştır.Bilimsel ve teknik bilgiye erişimi hızlandırmak ve kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuş olan dokümantasyon merkezleri, 1950'li yıllardan sonra, hedef kitlesi olan bilim adamı ve araştırmacılara gereksinim duydukları her türlü bilgiye en hızlı, en doğru ve en ekonomik şekilde ulaşabilen, bu bilgileri konularına göre sınıflayan ve koruyan bilgi merkezleri olarak tanımlanmışlardır. Günümüzde kendini dokümantasyon ve enformasyon merkezi olarak tanımlayan kuruluşlar;

• Bilim adamları ya da araştırmacıların bilgi gereksinimini karşılamaya odaklı,
• Genellikle kütüphane alt yapısı üzerine oluşturulmuş,
• Belirli bir ya da birkaç konuda özel bilgi hizmetlerini sunan,
• Bilgi yönetimi konusunda eğitim almış, konu uzmanlarının denetimindeki kuruluşlardır.^[6]

Kaynakça

1.^ Çakın, i. (2015). Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş. Hacettepe Üniversitesi

2.^ Yılmaz, M. (2003). Bilgi merkezleri ve toplum kalite ilişkisi: bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 257-268.

3.^ Gürdal, O. (1990). Kütüphanecilik eğitimi planlaması. Türk Kütüphaneciliği, 4(2), 73-82.

4.^ Önal, H. (1997). Hizmette kaliteye ulaşmak B. Yılmaz (Ed.), Kütüphanecilik Bölümü 25. yıl' a armağan içinde (s. 115-123). Ankara, H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü.

5.^ Çakın, i. (2015). Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş. Hacettepe Üniversitesi

6.^ Çakın, i. (2015). Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş. Hacettepe Üniversitesi </ref>