Besleney lehçesi (Kabardeyce беслъэнеибзэ, Adigece бэснэибзэ), Rusya Federasyonu'nda Karaçay-Çerkesya'daki iki köy ile Krasnodar Krayındaki iki köyde ve Türkiye'de yaşayan Besleneyler tarafından konuşulan bir Kabardeyce lehçesidir.
Besleneyce, Çerkes dilleri içerisinde en ahenkli değişke olarak görülür ve o yüzden “Уубэщтмэ убыхыбзэ, ухъонэщтмэ шапсыгъабзэ, улъэӀощтмэ абдзэхабзэ, уубзэщтмэ бэснэибзэ” («Dedikodu ve kötüleme için Ubıhça, sövmek/küfretmek için Şapsığca, istemek/dilenmek için Abzehçe, övmek/tatlı dil dökmek için Besleneyce») denir.
Çorum iline bağlı tamamı Besleney olan Kırkdilim köyünde 40 yaşın üstündekiler Besleneyce konuşurken, gençler ve yeni yetişenler dillerini kaybetmektedirler.[1]
Diğer bazı Kabardey diyalektleri gibi Besleneyce de гь [ɡʲ], кь [kʲ] ve кӀь [kʲʼ] seslerine sahiptir. Bunların yerini diğer dialektlerin çoğunda дж [d͡ʒ], ч [t͡ʃ] ve кӀ [t͡ʃʼ] alır.[2]
- Besleneycedeki гь [ɡʲ] diğer dialektlerde дж [d͡ʒ] olur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| tavuk
|
гьэд
|
ɡʲad
|
чэты
|
t͡ʃatə
|
джэд
|
d͡ʒad
|
| kedi
|
гьэду
|
ɡʲadəw
|
чэтыу
|
t͡ʃatəw
|
джэду
|
d͡ʒadəw
|
| gömlek
|
гьанэ
|
ɡʲaːna
|
джанэ
|
dʒaːna
|
джанэ
|
dʒaːna
|
| okumak
|
егьэн
|
jaɡʲan
|
еджэн
|
jadʒan
|
еджэн
|
jadʒan
|
| cam
|
абгь
|
ʔaːbgʲ
|
апч
|
ʔaːpt͡ʃ
|
абдж
|
ʔaːbd͡ʒ
|
| oyun
|
гьэгу
|
ɡʲagʷ
|
джэгу
|
d͡ʒagʷ
|
джэгу
|
d͡ʒagʷ
|
| acı
|
дыгь
|
dəɡʲ
|
дыджы
|
dəd͡ʒə
|
дыдж
|
dəd͡ʒ
|
| hasta
|
сымагьэ
|
səmaːɡʲa
|
сымаджэ
|
səmaːd͡ʒa
|
сымаджэ
|
səmaːd͡ʒa
|
| şeytan
|
бзагьэ
|
bzaːɡʲa
|
бзаджэ
|
bzaːd͡ʒa
|
бзаджэ
|
bzaːd͡ʒa
|
| vadi
|
къуэлагьэ
|
qʷalaːɡʲa
|
къоладжэ
|
qʷalaːd͡ʒa
|
къуэладжэ
|
qʷalaːd͡ʒa
|
| öğle
|
щэгьагъуэ
|
ɕaɡʲaːʁʷa
|
щэджагъо
|
ɕad͡ʒaːʁʷa
|
шэджагъуэ
|
ʃad͡ʒaːʁʷa
|
| gavur
|
гьаур
|
ɡʲaːwər
|
джаур
|
d͡ʒaːwər
|
джаур
|
d͡ʒaːwər
|
- Besleneycedeki кь [kʲ] diğer dialektlerde ч [t͡ʃ] olur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| boğaz
|
кьий
|
kʲəj
|
чый
|
t͡ʃəj
|
чий
|
t͡ʃəj
|
| dalak
|
кьэ
|
kʲa
|
чэ
|
t͡ʃa
|
чэ
|
t͡ʃa
|
| öksürmek
|
пскьэн
|
pskʲan
|
псчэн
|
pst͡ʃan
|
псчэн
|
pst͡ʃan
|
- Besleneycedeki кӏь [kʲʼ] diğer dialektlerde кӏ [t͡ʃʼ] olur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| yumurta
|
кӏьэнкӏьэ
|
kʲʼankʲʼa
|
кӏэнкӏэ
|
t͡ʃʼant͡ʃʼa
|
кӏэнкӏэ
|
t͡ʃʼant͡ʃʼa
|
| tavan
|
кӏьафэ
|
kʲʼaːfa
|
кӏашъо
|
t͡ʃʼaːʃʷa
|
кӏафэ
|
t͡ʃʼaːfa
|
| ip
|
кӏьапсэ
|
kʲʼaːpsa
|
кӏапсэ
|
t͡ʃʼaːpsa
|
кӏапсэ
|
t͡ʃʼaːpsa
|
| tabanca
|
кӏьэрахъуэ
|
kʲʼaraːχʷa
|
кӏэрахъо
|
t͡ʃʼaraːχʷa
|
кӏэрахъуэ
|
t͡ʃʼaraːχʷa
|
| uzun
|
кӏьыхь
|
kʲʼəħ
|
кӏыхьэ
|
t͡ʃʼəħa
|
кӏыхь
|
t͡ʃʼəħ
|
| öldürmek
|
укӏьын
|
wkʲʼən
|
укӏын
|
wt͡ʃʼən
|
укӏын
|
wt͡ʃʼən
|
| uzaklaşmak
|
ӏукӏьын
|
ʔʷəkʲʼən
|
ӏукӏын
|
ʔʷət͡ʃʼən
|
ӏукӏын
|
ʔʷət͡ʃʼən
|
| anahtar
|
ӏункӏьыбзэ
|
ʔʷənkʲʼəbza
|
ӏункӏыбзэ
|
ʔʷənt͡ʃʼəbza
|
ӏункӏыбз
|
ʔʷənt͡ʃʼəbz
|
| sakal
|
жьакӏьэ
|
ʑaːkʲʼa
|
жакӏэ
|
ʒaːt͡ʃʼa
|
жьакӏэ
|
ʑaːt͡ʃʼa
|
| fakir
|
тхьэмыщкӏь
|
tħaməɕkʲʼ
|
тхьамыкӏ
|
tħaːmət͡ʃʼ
|
тхьэмыщкӏэ
|
tħaməɕt͡ʃʼa
|
| utanmak
|
укӏьытэн
|
wəkʲʼətan
|
укӏытэн
|
wət͡ʃʼətan
|
укӏытэн
|
wət͡ʃʼətan
|
- Batıdaki ч [t͡ʃ]; Besleneycede дж [d͡ʒ], Kabardeycede ж [ʒ] olur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| inek
|
джэм
|
d͡ʒam
|
чэм
|
t͡ʃam
|
жэм
|
ʒam
|
| mızrak
|
бджы
|
bd͡ʒə
|
пчы
|
pt͡ʃə
|
бжы
|
bʒə
|
| keçi
|
бджэн
|
bd͡ʒan
|
пчэн
|
pt͡ʃan
|
бжэн
|
bʒan
|
| köy
|
джылэ
|
d͡ʒəla
|
чылэ
|
t͡ʃəɮa
|
жылэ
|
ʒəɮa
|
| gece
|
джэщ
|
d͡ʒam
|
чэщы
|
t͡ʃaɕə
|
жэщ
|
ʒam
|
| çil keklik
|
адэджынэ
|
a:dad͡ʒəna
|
адэжынэ
|
a:daʒəna
|
- Batıdaki кӏ [t͡ʃʼ] Besleneycede korunmuş, Kabardeycede щӏ [ɕʼ] olmuştur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| oğlan
|
кӏалэ
|
t͡ʃʼaːla
|
кӏалэ
|
t͡ʃʼaːɮa
|
щӏалэ
|
ɕʼaːla
|
| yeni
|
кӏэ
|
t͡ʃʼa
|
кӏэ
|
t͡ʃʼa
|
щӏэ
|
ɕʼa
|
| misafir
|
хьакӏэ
|
ħaːt͡ʃʼa
|
хьакӏэ
|
ħaːt͡ʃʼa
|
хьащӏэ
|
ħaːɕʼa
|
- Batıdaki чъ [ʈʂ]; Besleneycede дж [d͡ʒ] Kabardeycede ж [ʒ] olur.
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| ağaç
|
джыг
|
d͡ʒəɣ
|
чъыгы
|
ʈʂəɣə
|
жыг
|
ʒəɣ
|
| uyumak
|
джейн
|
d͡ʒajn
|
чъыен
|
ʈʂəjan
|
жейн
|
ʒajn
|
| koşmak
|
джэн
|
d͡ʒan
|
чъэн
|
ʈʂan
|
жэн
|
ʒan
|
| aşağı akmak
|
еджэхын
|
jad͡ʒaxən
|
ечъэхын
|
jaʈʂaxən
|
ежэхын
|
jaʒaxən
|
| keçi
|
аджэ
|
aːd͡ʒa
|
ачъэ
|
aːʈʂa
|
ажэ
|
aːʒa
|
| kapı
|
бджэ
|
bd͡ʒa
|
пчъэ
|
pʈʂa
|
бжэ
|
bʒa
|
- Besleneycede чъ [t͡ʂ] diğer dialektlerde ш [ʃ] olur:
| Türkçe
|
Besleneyce
|
Adigece
|
Kabardeyce
|
| Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
Kiril
|
IPA
|
| at
|
чъы
|
t͡ʂə
|
шы
|
ʃə
|
шы
|
ʃə
|
| kız kardeş
|
чъыпхъу
|
t͡ʂəpχʷ
|
шыпхъу
|
ʃəpχʷ
|
шыпхъу
|
ʃəpχʷ
|
| evlenmek
|
нысачъэ
|
nəsaːt͡ʂa
|
нысашэ
|
nəsaːʃa
|
нысашэ
|
nəsaːʃa
|
Kabardeycedeki -щ soneki Besleneycede kullanılmaz.
