Benal Nevzat Arıman
Benal Zübeyde Arıman[1] (1903, İzmir – 19 Temmuz 1990, İstanbul), Türk yazar, şair, siyasetçi.
Benal Nevzat Arıman | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1903 İzmir, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 19 Temmuz 1990 İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Meslek | Yazar, şair, siyasetçi |
V., VI.,VII. ve VIII. dönem TBMM İzmir milletvekilidir. Kadınların Türkiye genel seçimlerinde seçme ve seçilme hakkını elde ettiği 1935 genel seçimlerinde siyasete girerek Türkiye'nin ilk kadın milletvekilleri arasında yer almıştır. Yayımlanmış piyes ve şiirleri bulunur.
Yaşamı
değiştirGençlik yılları
değiştir1903'te İzmir'de doğdu. Babası İzmirli gazeteci ve şair Tevfik Nevzat Bey, annesi Cemile Hanım'dır. Babası, siyasi sebeplerle Adana'ya sürgün edilmişti. 1905'te babasının ölümünden sonra kardeşleri Menije ve Mutahhare ile birlikte Benal Hanım'ı anneleri Cemile Hanım yetiştirdi.
İlköğrenimini İzmir'de Bedreka-yı İrfan adlı özel bir okulda, orta tahsilini İzmir Dame de Sion Fransız Okulu'nda tamamladı.[2] Annesinin teşvikiyle küçük yaşta şiirle tanıştı ve millî piyeslerde rol aldı.[2] 15 yaşında şiir yazmaya başladı. İlk şiiri, Aytım adlı eserinde yer alan "Okurlarıma" adlı şiirdir.[3]
1920'lerin başında kızkardeşleri ile birlikte Paris'teki amcaları Refik Nevzat'ın yanına gitti. Üç kızkardeş Menije Hanım tıp tahsili, Mutahhare Hanım müzik tahsili görmeye başladı.[3] Benal Hanım siyaset bilimi okumak istediyse de siyaset bilimi bölümüne kadın öğrenci kabul edilmediği için Paris Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde öğrenim gördü.[3] Fransızca, Rumca, Sosyoloji ve belediyecilik dersleri aldı.[4] Kardeşleri eğitimlerini yarım bırakarak evlenmiş; ancak Benal Hanım öğrenimini tamamlamıştır.[3]
Siyasi ve edebi çalışmaları
değiştirYurda döndükten sonra Hilâl-i Ahmer ve Himaye-i Etfal gibi kurumlarda sosyal faaliyetlerde bulundu. İzmir'e dönüşünde gördüğü bir sel fotoğrafından etkilenerek yazdığı "Seylâb" adlı şiir, 1924 Temmuzunda Sadâ-yı Hak adlı gazetede yer aldı. Aynı gazetede "Kadın" adlı bir makalesi de yayınladı. Böylece yazın hayatı başlamış oldu. İzmir'in düşmandan kurtuluşu sırasında Halkapınar mevkiinde şehit düşen askerler için, 1926 yılında İzmir Belediyesi'nin açtığı şiir yarışmasına katılan Benal Nevzat, bu yarışmada “Ulu Anıt” şiiriyle birincilik kazandı. Bu şiiri okumasından sonra hem İzmir'de çıkan dergi ve gazetelerde yazılar ile yer almaya başladı.[5]
1926-1932 yılları arasında Hizmet’te, 1927-1929 yılları arasında Ahenk’te, 1927-1928 yılları arasında Fikirler Dergisi’nde, 1929-1934 yılları arasında Anadolu’da ve 1932’de Halkın Sesi’nde şiir, hikâye, makale ve çevirileri yayımlandı. Yazılarında özellikle kadınlarla ilgili meseleleri ele aldı.[6] 1931’de Tokadîzade Şekib’in başkanlığında genç sanatçılar tarafından kurulan Edebiyat Cemiyeti'nde yer aldı.[2] Latin alfabesinin öğrenilmesi ve yaygınlaşabilmesi için çaba harcadı.[4]
1926'da Cumhuriyet Halk Fırkası’na üye oldu. Ertesi yıl partinin Vilayet İdare Heyeti Üyeliğine seçildi ve dört yıl bu görevde kaldı.[6] Halkapınar Şehitler Abidesi’nin 1930 yılındaki açılış töreninde bir şehit kızı olarak yaptığı açılış konuşması, topluluk önünde ilk konuşması oldu.[3]
Türkiye'de kadınların belediye seçimlerinde seçme ve aday olma hakkını elde etmesinden sonra yapılan ilk belediye seçiminde İzmir Belediye Meclisi’ne seçildi, 1930-1934 arasında belediye meclisinde görev yaptı.[6] 1931’de açılan "Uluslararası Paris Sömürge Sergisi"ne İzmir Belediye Meclisi tarafından gönderildi. Üç ay Paris'te kalarak hazırladığı rapor, İzmir Fuarı'nın yapılmasında rol oynadı.[6]
Siyasi faaliyetlerini takip eden Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ile,[4] kadınların Türkiye genel seçimlerinde seçme ve seçilme hakkını elde ettiği 1935 genel seçimlerinde milletvekili adayı oldu; 1155 oy alarak meclise girdi.[4] V., VI.,VII. ve VIII. dönemde İzmir milletvekili olarak üst üste 16 yıl TBMM'de görev yaptı.
Soyadı Kanunu'nun çıkması üzerine Çağatayca "yıldız" demek olan "İştar" adını soyadı olarak aldı. Babasının adı olan Nevzat'ın ismini de ondan bir hatıra olarak -kullandığından V. dönem TBMM kayıtlarında adı "Benal Nevzat İştar" olarak yer aldı.[3] 1936 yılında Neşet Arıman'la evlenip Arıman soyadını alan Benal Hanım'ın bir kızı oldu ve kızına İştar adını verdi.[2] Benal Arıman, Nevzat adını da kullanmaya devam etmiştir; VIII. dönem TBMM'de kayıtlarda Benal Nevzat Arıman olarak geçer.[3]
1973'te Kara Osman adlı tarihî piyesi, 1974'te ise şiirlerini topladığı Aytım adlı kitabı yayımladı.[2] Röportajlarında "İstanbul’un Fethi ve Güzel İren", "Roksolan" ve "Ayfe"r adlı beş perdelik üç piyes, iki roman ve bir kitabı daha olduğunu, bu eserlerin yayımlanmamış olduğunu ifade etmiştir.[4]
Benal Nevzat Arıman, cenaze evraklarında belirtildiğine göre kalp yetmezliğinden, kızının söylediğine göre de belinin kırılmasına bağlı olarak 19 Temmuz 1990'da İstanbul'da öldü.[7]
Kaynakça
değiştir- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022.
- ^ a b c d e Tonga, Necati (20 Haziran 2018). "Benal Arıman". teis.yesevi.edu.tr. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.
- ^ a b c d e f g Kağnıcı, Rabia Merve (2019). "Türkiye'nin ilk kadın milletvekillerinden Benal Nevzat Arıman'ın siyasi, kültürel ve toplumsal faaliyetleri". Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e "ARIMAN, BENAL NEVZAT İŞTAR (1901-1990)". Kent ve Bellek. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.
- ^ Gürel, Ahmet (28 Şubat 2014). "İzmir'in İlk Kadın Milletvekili Benal Nevzat Arıman". Ege Life.
- ^ a b c d "Benal Nevzat Arıman (1903-1990)". Atatürk Ansiklopedisi. 3 Mayıs 2021. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.
- ^ Duruoğlu, Sibel (2007). "Türkiye'de ilk kadın milletvekilleri". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
değiştir- Benal Arıman'ın konuk olduğu Atatürk'ten Anılar programı, 16. bölüm, TRT Arşivi, 1976