Vikipedi

Azerbaycan'da kadın

Azerbaycan'da kadınlar resmi olarak erkeklerle aynı haklara sahip olmalarına rağmen, kadınlara karşı sosyal ayrımcılık hala bir sorundur. Ülkenin kırsal bölgelerindeki geleneksel sosyal normlar ve zayıf ekonomik gelişme, kadının ekonomideki rolünün sınır olmasına neden olmakta ve kadınlar cinsiyet ayrımcılığıyla ilgili yasal haklarını kullanmakta zorlanmaktadırlar.[1][2]

Azerbaycan'da kadınların statüsü son bin yılda büyük değişiklikler geçirmiştir. Bununla birlikte, Azerbaycan'daki kadınlar, ülke tarihi boyunca halkın kader sorunlarının çözümüne katkıda bulunmuşlardır. 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde, ülkede yaşayan tüm halklara ve erkeklerle birlikte kadınlara da eşit oy hakkı yasalarla verildi. Böylece Azerbaycan, Doğu'da kadınlara oy hakkı veren ilk ülke oldu.

Tarihi

değiştir

Orta Çağ'da Azerbaycan hükümdarlarından Kızıl Arslan'ın eşi Katibe Hanım, Özbek Han'ın eşi Mihrican Hanım, Uzun Hasan'ın annesi Sare Hatun, Şah İsmail'in kızı Mehinbanu Sultanem, Şirvanşah I. Halilullah'ın eşi Peri Hanım, Şah Abbas'ın annesi Hayrünnisa Begüm, efsanevi Tuti Bike ve diğerleri gibi devlete hizmet eden önde gelen kişiler, ülkenin tarihinde büyük izler bırakmışlardır.[3]

Azerbaycan'da ilk kadın hayır cemiyeti 1908 yılında eğitimci Hasanbey Zerdabi'nin kızı Hanife Melikova tarafından kurulmuştur.[4] 28 Mayıs 1918'de, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti tarafından kabul edilen Bağımsızlık Bildirgesi, eşitlik ilkesini, seçme ve seçilme hakkını deklare etti. Bunun neticesinde Azerbaycan, Doğu'da kadınlara seçme ve seçilme hakkını veren ilk ülke oldu.[5][6]

Sovyet döneminde Azerbaycanlı kadınların hakların ilerlemeler kaydedilmiştir. Kadınlara eşit haklar verilmesi, kısa bir sürede kadınlar arasında cahilliğin kalkmasına, kadınların öğretmen, hekim, mühendis ve diğer meslekleri edinmeleri, toplumda erkeklerle aynı haklara sahip olmaları, kendi yetenek ve tecrübelerini gerçekleştirebilmelerini bu devrin başlıca başarılarındandır.[3] 1921, Azerbaycan'ın tarihine kadınların ilk kongre yılı olarak dahil edildi. Neriman Nerimanov'un konferansta yaptığı konuşmada ana tema kadın özgürlüğü fikriydi. Azeri kadınlarının eğitilmesi ve kısa sürede sosyal faaliyetlerini artırmak için önemli çalışmalar hayata geçirildi. 1921'de, kızlar için kurulmuş olan okul öncesi eğitim kurumu, Yüksek Kadın Pedagoji Enstitüsü'ne dönüştürüldü. Bu dönemde Ceyran Bayramova'nın inisiyatifiyle kurulan ilk kadın kulübü kadın hareketinin gelişiminde önemli rol oynamıştır.[3]

Kadın özgürlüğü kronolojisi

değiştir
Yıl Olay Mekan
1889 Nigar Şıhlinskaya, yüksek öğrenim gören ilk Azeri kadındır.[7] Tiflis, Rus İmparatorluğu
1901 İmparatoriçe Aleksandra Rus-Müslüman Kız Mektebi - Zeynelabidin Tağıyev'in girişimi ve desteği ile açılan ilk laik kız okulu ve Rus İmparatorluğu ve Müslüman Doğu'daki ilk okul.[8] Bakü, Rus İmparatorluğu
1908 Sona Velihan 1908'de Petersburg Tıp Enstitüsü'nden mezun oldu ve Azerbaycan'da ilk yüksek öğrenim gören kadın doktor oldu.[9] Sankt-Peterburg, Rus İmparatorluğu
1908 Hanife Melikova'nın teşebbüsü neticesinde, Azerbaycan'da ilk kadın hayır cemiyeti kuruldu.[4]
1908 Filantrop Hamide Mehmetkuluzade, erkeklerin ve kızların birlikte eğitim gördüğü ilk okulu kurmuştur.[10] O, həm də beynəlxalq konfransda çıxış etmiş ilk Azərbaycan qadınıdır.[10] Büyük Kehrizli, Ağcabedi Rayonu, Rus İmparatorluğu
1910 Aktris Gövhər Qazıyeva sahneye çıkan ilk Azəri kadın olmuştur.[11] Tiflis, Rus İmparatorluğu
1911 Hatice Alibeyova, ilk Azerice kadın gazetesi olan İşıq'ı yayınlayan kadındır.[12][13] Tiflis, Rus İmparatorluğu
1912 İlk Azerbaycanlı kadın opera sanatçısı Şövket Memmedova ilk sahne performansını sergilemiştir.[14] Bakü, Rus İmparatorluğu
1918 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti döneminde kadınlar oy kullanma hakkını kazandılar.[15][16]
1929 İzzet Oruczade, sanat filminde rol alan ilk Azerbaycanlı kadın oyuncu oldu.[17]
1930 Adile Şahtahtinskaya doktora derecesi elde eden ilk Azerbaycanlı kadındır.[18]
1930 Qemer Salamzade, "Kızıl Kol" filmini çeken, Azerbaycan'ın ilk kadın film yönetmenidir.[19]
1931 Leyla Memmedbeyova, ilk Azeri kadın pilot.[20] Bakü, Azerbaycan SSC, SSCB
1932 İlk Azerbaycanlı balerin dansçısı Kamer Almaszade'dir.[21] Bakü, Azerbaycan SSC, SSCB
1934 Azerbaycan SSC'nin Halk Komiseri Ayna Sultanova ilk Azerbaycanlı kadın kabine bakanıdır.[22]
1949 Valide Tutayuk Azerbaycan Millî İlimler Akademisi'nin ilk Azerbaycanlı kadın üyesidir.[23]
1964 Sakine Aliyeva, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin Yüce Sovyet Başkanlığı'nın ilk Azerbaycanlı kadın parlamento başkanı.[24] Nahçıvan, Azerbaycan SSC, SSCB
2007 Menzer İsmayılova, Azerbaycanlı ilk kadın keşiş.[25] Şeki, Azerbaycan
2009 Natevan Mirvetova, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Güvenlik Bakanlığı'nın üçüncü en yüksek askeri rütbesi olan tümgeneral rütbesine getirildi.[26] Bu rütbe, Azerbaycan'da kadınlara verilen en yüksek askeri rütbedir.[26] Bakü, Azerbaycan

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "WOMEN IN AZERBAIJAN RECOMMEND STEPS TO GENDER EQUALITY". www.counterpart.org. www.counterpart.org. 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  2. ^ Qureyeva, Yuliya. "Policy Attitudes towards Women in Azerbaijan: Is Equality Part of the Agenda?". www.gwi-boell.de. www.gwi-boell.de. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  3. ^ a b c "Azərbaycan Respublikasında dövlət qadın siyasətinin həyata keçirilməsi haqqında". www.e-qanun.az. www.e-qanun.az. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  4. ^ a b "Xeyriyyəçi qadınlarımız..." www.anl.az. www.anl.az. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  5. ^ "An International Record of Women's Suffrage". culturedarm.com. culturedarm.com. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  6. ^ Murguzov, Farid. "The first Muslim women granted the right to vote". en.thegreatmiddleeast.com. en.thegreatmiddleeast.com. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  7. ^ Azerbaijan Soviet Encyclopedia (1987), vol. 10, p. 551.
  8. ^ "Bakıda müsəlman aləminin ilk dünyəvi qız məktəbinin açılmasından 110 il ötür". www.anspress.com. www.anspress.com. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  9. ^ "Azad və cəsur TÜRK QADINIna ithaf". www.azadliq.info. www.azadliq.info. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  10. ^ a b "«Mən görmədiklərimi yaza bilmərəm!»". www.azadliq.org. www.azadliq.org. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  11. ^ "Azərbaycanın ilk aktrisası kimdir?". news.milli.az. news.milli.az. 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  12. ^ ""ƏKİNÇİ" QƏZETİNİN ƏNƏNƏLƏRİ VƏ AZƏRBAYCAN QADIN MƏTBUATl". www.respublica-news.az. www.respublica-news.az. 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  13. ^ "Azərbaycanda ilk qadın qəzetinin - "İşıq"ın 100 illik yubileyi qeyd edilmişdir". azertag.az. azertag.az. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  14. ^ "Azərbaycanın ilk qadın opera müğənnisi..." anl.az. anl.az. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  15. ^ "About Azerbaijan". www.az.undp.org. www.az.undp.org. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  16. ^ Tadeusz Swietochowski. Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press, 2004. ISBN 0521522455, 9780521522458, p.144
  17. ^ "İlk kinoaktrisamız, kimyaçı akademikin əzablı həyatı". modern.az. modern.az. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  18. ^ "Ilk "avropalı" azərbaycanlı". www.mediapost-az.com. www.mediapost-az.com. 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  19. ^ "Azərbaycanın ilk qadın reiissorunun 100 illiyi qeyd olundu". anl.az. anl.az. 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  20. ^ "Şərqin ilk qadın təyyarəçisi - Azərbaycanlı Leyla Məmmədbəyova". modern.az. modern.az. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  21. ^ "My Life as Azerbaijan's First Ballerina". www.azer.com. www.azer.com. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  22. ^ "Ayna Sultanova kimdir? - ARAŞDIRMA". deyerler.org. deyerler.org. 4 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  23. ^ "«İlk»lərin müəllifi". www.anl.az. www.anl.az. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  24. ^ "20 Yanvar: qanlı Bakı faciəsinin pərdəarxası, yaxud Naxçıvanın işğalı ssenarisi". www.anl.az. www.anl.az. 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  25. ^ "В Азербайджане появилась первая женщина - священнослужитель". news.day.az (Rusça). news.day.az. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
  26. ^ a b "Ən yüksək rütbəli azərbaycanlı qadın". azens.az. azens.az. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2016. 
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Azerbaycan%27da_kadın&oldid=32726338" sayfasından alınmıştır