Alâeddin Camii (Niğde)
Alâeddin Camii 1223 yılında Niğde'de yaptırılmış Selçuklu yapısıdır.
 Caminin dışarıdan görünümü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Niğde (il), Türkiye |
| Koordinatlar | 37°58′05″K 34°40′46″D / 37.96806°K 34.67944°D |
| İnanç | İslam |
| Durum | Cami işlevini devam ettirmektedir |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Sıddık bin Mahmut ile kardeşi Gazi |
| Mimari tür | Klasik Selçuklu mimarisi |
| Tamamlanma | 1223 |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
Niğde'nin simgelerinden biri olan yapı, şehrin iç kalesinin içinde, güneyde yer alır.[1][2] Sultan Alaeddin Keykubad adına Ahur Abdullah oğlu Zeyneddin Beşare Bey tarafından yaptırılmıştır. Kitabesine göre yapının mimarları, üstad Sıddık ve kardeşi Gazi'dir.
Mimarisi
değiştirTamamı düzgün kesme taştan yapılmış Niğde Alaeddin Camii kuzey- güney yönünde dikdörtgen planlı, çok destekli ve çok bölüntülü, mihrap önü yan yana üç kubbeli ve avlusuz plan tipindedir.[1]
Büyük ölçüde dışa kapalı olan camide kuzey ve doğu cephelerine taç kapılar hâkimdir. Yapı batıdaki dış surlara yakın yerleştirildiği için doğu cephedeki anıtsal taç kapı önünden geçen ana yola ve şehre yönlendirilmiştir.
Caminin kuzey cephe duvarlarından yüksek, dört sıra mukarnas kavsaralı taç kapı zeminden 0.80 m. yükseklikte, 3.36 m. genişlikte ve 0.44 m. derinliğindedir. Taç kapıyı dıştan düz- içbükey- düz olarak dizili bezemeli üç bordür kuşatır. İçteki 0.37m. genişliğindeki en geniş bordür taç kapıya hâkimdir. Taç kapının mukarnaslı kavsarası, sivri kuşatma kemeri, silindirik gövdeli sütunceleri, düz kemerli giriş kapısı ve içteki bordürde sekiz karenin kesişmesiyle biçimlenen sekiz kollu yıldız kompozisyonlu bezemeleri bulunur.
Doğu cephesindeki anıtsal taç kapı, bezemelerin en yoğun olduğu yerdir. Yaklaşık güneyden 0.89 m., kuzeyden 0.98 m. dışa taşkın ve beden duvarlarından yüksek 6,93 m genişliğinde, 10.70 m. yüksekliğinde, 1.34 m. derinliğindedir.[1] Dıştan altı bordürün çevrelenir; geniş olan beşinci bordürün kavsara köşeliklerini delik işi kabaralar ile üzerlerini örgülü saçlı insan başları süslemektedir. İki insan başının kozmolojik anlamlı ay ve güneşi simgelediği veya üstâd Sıddık ve kardeşi Gazi'yi de simgelediği düşünülür.[1]
Taç kapıların arasındaki kuzeydoğu köşede minare bulunur. Silindir biçimindeki minare, iki renkli kesme taşlardan yapılmış orijinal Selçuklu sanatı örneklerindendir.[3]
Mihrap harimin güney duvarındadır; hem içe, hem de dışa kademelidir. Bitişiğine minber yerleştirilebilmesi için eksenden doğuya kaydırılmıştır. Dışta dikdörtgen nişli ve dört sıra mukarnas kavsaralı, içte beş cepheli ve beş sıra mukarnas kavsaralı iç içe iki mihrap kurgusu yer alır. İç içe olan iki mihrap adeta iki taç kapının (kuzey ve doğu) içe yansıtılmış, aktarılmış görünümünü sunarlar.[1]
Mihrap önü tavanı yan yana üç kubbe ile örtülüdür. Batıdaki kubbe sekiz bölümlü mukarnaslı tromplara sahiptir. Doğudaki kubbe ise iki pandandif ve iki tromp üzerine oturur.
Kitabeleri
değiştirCaminin doğu taç kapısında kavsaranın üzerinde kuşatma kemerinin altında mermer üzerine sülüsle yazılmış iki satırlık inşa kitabesi bulunur. Caminin 1223 yılında Zeyneddin Beşare Bey'in Müstenireddin'e inşa ettirmesini emrettiği bilgi kitabede şu şekilde ifade edilir:[1]
| “ | İslam’ın ve Müslümanların yardımcısı, dinin ve dünyanın gelişmesine yardım eden, Arap ve Acem sultanlarının efendisi, meliklerin meliki, şahların şahı, büyük sultan Keyhüsrev’in oğlu Keykubad’ın hükümdarlığı zamanında, Allah’ın merhametine ve yardımına muhtaç zayıf kul Abdullah’ın oğlu Beşare... | „ |
Kitabede ilk satırları sultanı, diğer satırları Beşare Bey'i tanımlar. Müstenireddin adlı kişinin caminin inşaatından sorumlu yönetici olduğu anlaşılmaktadır.[4]
Ayrıca doğu taç kapıda alttaki kuşatma kemerinin kilit taşını çevreleyen, batıdaki kubbe eteğinde ve orta sahının batı kemerinin yüzeyinde sülüsle yazılmış usta kitabelerinde yinelenen “Mahmud’un oğulları Üstâd Sıddık ve kardeşi Gazi’nin eseri” adları yer alır.[1]
Taçlı Kadın Başı efsanesi
değiştirCaminin doğu taç kapısında mukarnas işlemelerin, güneş ışıklarının açısının bahar aylarında öğleye doğru uygun olduğunda bıraktığı gölge, “Taçlı Kadın Başı” figürünü ortaya çıkarır. “Taçlı Kadın Başı” figürünün kesim detaylarının kolayca görülebildiği ışıkta çekilmiş bir fotoğraf 3</ref> Taşları işleyen ustanın sevdiği ve kavuşamadığı sevgilisini, aşkının bir sembolü olarak taşa işlediği rivayet edilir. Taş ustasının âşık olduğu kişi kimi anlatımlara göre sancak beyinin kızı, kimi anlatımlara göre I. Alâeddin Keykubad'ın kızıdır; kapının üstündeki taşta ortaya çıkan genç kız görüntüsü de bu genç kızın resmidir.[5]
Kaynakça
değiştir
- ^ a b c d e f g Doğan, Nermin Şaman (Haziran 2013). "Niğde'deki Türk Dönemi (13-15. Yüzyıl) Yapılarında Taç Kapı-Mihrap Tasarımı ve Bezeme İlişkisi". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
- ^ Soydan, Orhun (2016). "KÜLTÜREL MİRAS OLARAK NAHİTİYA NİĞDE". Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 54. ss. 54-81. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022.
- ^ Altun, Ara (1989). "Alâeddin Camii" (PDF). TDV İslâm Ansiklopedisi. 2. Türkiye Diyanet Vakfı. s. 328. ISBN 9759548003. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ "Niğde Alaaddin Camii". Niğde İl Kültür Turizm Müdürlüğü web sitesi. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
- ^ Erol, Osman (24 Mayıs 2004). "Güneşin dillendirdiği aşk". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
Dış Bağlantılar
değiştir- Tarihin Ocağında Niğde - Alaeddin Cami 17 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.