Akdamar Kilisesi
Akdamar Kilisesi, Ahtamar Kilisesi, Surp Haç Kilisesi veya Kutsal Haç Katedrali (Ermenice: Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի Ağtamari Surp Haç Egeğedzi), Türkiye'nin doğusunda, Van Gölü üzerindeki Akdamar Adası'nda yer alan bir kilisedir. Kudüs'ten İran'a kaçırıldıktan sonra 7. yüzyılda Van yöresine getirildiği rivayet edilen Hakiki Haç'ın bir parçasını barındırmak maksadıyla Kral I. Gagik'in emriyle 915-921 yıllarında Mimar Manuel tarafından inşa edilmiştir. 20. yy.'daki Ermeni Kırımı'ndan sonra cemaatsiz kalan dini yapı bugün müze olarak hizmet vermektedir.
 Kiliseden bir görüntü | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Akdamar Adası, Gevaş, Van, Türkiye |
| Koordinatlar | 38°20′30″K 43°02′07″D / 38.34167°K 43.03528°D |
| İnanç | Ermeni Apostolik |
| Açılış | 921 |
| Durum | Müze |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Mimar Manuel |
| İnşaat başlangıcı | 915 |
| Tamamlanma | 921 |
| Özellikler | |
| Genişlik (merkez) | 11,60 m |
| Kubbe yüksekliği (iç) | 20,40 m |
Tarihçe
değiştir
Adanın güney doğusuna kurulmuş olan kilise, mimari açıdan Orta Çağ Ermeni sanatının en parlak eserleri arasında sayılır. Kızıl andezit taşından inşa edilmiş olan kilisenin dış cephesi, alçak rölyef şeklinde işlenmiş zengin bitki ve hayvan motifleriyle ve Kutsal Kitap'tan alınma sahnelerle bezenmiştir. Kilise bu özelliğiyle de Ermeni mimari tarihi içinde eşsiz bir konuma sahiptir. Kilisenin kuzeydoğusundaki şapel 1296-1336 tarihlerinde, batısındaki jamadun (cemaat evi) 1793 tarihinde, güneyindeki çan kulesi 18. yüzyıl sonlarında ilave edilmiştir. Kuzeyindeki şapelin ise tarihi bilinmemektedir.
1915 Ermeni Soykırımı'nda cemaati küçülmüştür. Doğudaki birçok başka Ermeni anıtı ile birlikte Akdamar Kilisesi'nin de 1951'de hükûmet emriyle yıkımı kararlaştırılmış, 25 Haziran 1951'de başlatılan yıkım çalışması o dönemde genç bir gazeteci olan ve tesadüfen olaydan haberdar olan Yaşar Kemal'in haber vermesiyle durdurulmuştur.
On yıllar boyunca bakımsız olarak kalan kilise 2005-2007 döneminde Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde, Türkiye Ermenileri ve komşu Ermenistan ile ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir adım olarak, 1.5 milyon dolar harcanarak restore edilmiştir. Restorasyon çalışması bazı uluslararası kültür çevrelerinde "siyasi amaçlı" olarak tanımlanmıştır.[1] Kilise 29 Mart 2007 tarihinde TC Kültür Bakanı Ertuğrul Günay ve Ermenistan Kültür Bakan Yardımcısının katılımıyla müze olarak tekrar açılmıştır. Restorasyon çalışması sonrası, kilisede 19 Eylül 2010 tarihinde Türkiye Ermenileri Patrikliği Ruhani Meclisi Patrik Genel Vekili Başpiskopos Aram Ateşyan yönetiminde bir ayin düzenlenmiştir, bu 95 yıl aradan sonra burada düzenlenen ilk ayindir.[2] Akdamar Kilisesinde ayin TC Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan özel izin ile yılda bir kez yapılmaktadır.[3]
23 Ekim 2011'de Van'da meydana gelen depremde kilise hafif hasar gördü. Kilisenin kubbesinde çatlak oluşurken, bazı cam ve seramikleri de kırıldı.[4] 2013 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları sonucunda, daha önce arkeolojik kazılarla gün yüzüne çıkarılan manastır ve şapel gibi yapılar orijinaline uygun olarak yenilenmiştir.[5] Tarihi kilisede 2023 yılında 11. ayin gerçekleştirilmiştir.[3]
Galeri
değiştir-
Akdamar kilisesi'nin tepeden görünümü. Karşıda Artos (Çadır Dağı) yer almaktadır. -
Akdamar kilisesi'nin tümü -
Akdamar kilisesi'nin Ermeni Kırımı'ndan sonraki hali -
Kutsal Haç Katedrali
Dış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Akdamar Island ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
değiştir- ^ "Armenian Architecture - VirtualANI - The Restoration of the Aghtamar church". www.virtualani.org. 18 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ "95 yıllık tabu yıkıldı". Sabah. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ a b Editör, EkoIQ (15 Eylül 2023). "Van Akdamar Kilisesi'nde 11. Ayin Yapıldı". Sürdürülebilirlik Hakkında Her Şey. 30 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2024.
- ^ "Deprem Akdamar a da hasar verdi". web.archive.org. 1 Ocak 2012. 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ "Restore edilen Akdamar Kilisesi ziyaretçi akınına uğruyor". www.ntv.com.tr. 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2024.