Adowa Muharebesi
Adowa Muharebesi (İtalyanca: La battaglia di Adua), I. İtalya-Habeşistan Savaşı sırasında 1 Mart 1896'da Orta Etiyopya'nın kuzeyinde bulunan Adowa'da Kral II. Menelik komutasındaki Etiyopya ordusu ile İtalyan kuvvetleri arasında geçen çarpışmadır. Etiyopya'nın kazandığı zafer İtalyanların Afrika'da Fransa ya da İngiliz imparatorluklarına benzer bir imparatorluk kurma girişimlerini engellemiş ve Fransızlara Atlas Okyanusu'ndan Kızıldeniz'e kadar yayılma umudu vermiştir. 19. yüzyılın sonuna doğru, Avrupa ülkelerinin Berlin Konferansı'nda Afrika'nın neredeyse tamamını paylaştığında; sadece Etiyopya ve Liberya bağımsızlığını koruyabilmiştir.[8] Adowa Muharebesi Pan-Afrikanizmin sembolü haline gelmiş ve Etiyopya'nın bağımsızlığını II. İtalya-Habeşistan Savaşı'na kadar korumuştur.[9]
| Adowa Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Birinci İtalyan-Etiyopya Savaşı | |||||||
 Etiyopya askerleri, Aziz Gregor'un yardımıyla, savaşı kazanırken. 1965-1975 arasında çizilmiştir. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
Destek:  Fransa[1][2] |
.svg){kind=small} İtalya Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Taytu Betul Makonnen Mengesha Yohannes Mikael Wollo Tekle Haymanot |
Giuseppe Galliano | ||||||
| Güçler | |||||||
|
~100.000 (80.000'i ateşli silaha sahip),[3] 8600 at,[3] Top ve makineli silah sayısı bilinmiyor |
17.700 (tümü ateşli silaha sahip),[4] 56 topçu[5] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
3,886 ölü[6] 6,000 yaralı |
3643 ölü,[7] 1500 yaralı, 1681 esir | ||||||
Arka plan
değiştir1889 yılında İtalyanlar II. Menelik ile Uccialli Antlaşması'nı imzaladı. Bu antlaşma, Etiyopya'nın kuzey topraklarını İtalya Krallığı'na bırakmış, bunun karşılığında II. Menelik'e iktidarının devamı, mali ve askeri yardım sözü verilmiştir. Fakat bu antlaşmanın iki farklı dilde farklı maddeler içermesi tartışmaya yol açmıştır. Antlaşmanın İtalyanca versiyonunun 17. maddesi Etiyopya Kralı'nın İtalya dışında yabancı milletler ile diplomatik ilişki kurması kısıtlamış, Etiyopya'yı İtalya'ya bağımlı hale getirmiştir. Antlaşmanın Amharca halinde ise Etiyopya'nın yabancı milletler ile iletişim kurması için İtalya'dan yardım alabileceği yazmaktadır. Fakat İtalyan diplomatlar bu maddenin bilerek değiştirildiği ve II. Menelik'in bilerek antlaşmanın değiştirilmiş bir kopyasını imzaladığını savunmaktadır.[10]
İtalyan Hükûmeti, Etiyopya'nın antlaşmanın İtalyanca haline uyması için askeri bir çözüm uygulamaya karar verdi. Bunun sonucunda İtalya ve Etiyopya, 1.İtalyan-Etiyopya Savaşı'nda karşı karşıya gelmiştir. 1895'in sonunda doğru, İtalyan güçleri çoktan Etiyopya'nın içlerine doğru ilerlemişti. 7 Aralık 1895'te Makonnen, Welle Betul ve Mengesha Yuhhannes'in komutasında olan büyük bir Etiyopya ordusu küçük bir İtalyan birliğini Amba Alagi Muharebesi'nde yok etmiştir. Bu olay sonucunda İtalyan'lar Tigray Bölgesi'ne geri çekilmiş, iki tarafın orduları burada çarpışmıştır. Savaş 3 ay sürmüş, Şubat ayının sonlarına doğru iki tarafın kaynakları da tükenmeye başlamıştırş. İtalyan ordusunun generali olan Oreste Baratieri, eğer bölgedeki yerel halkın kaynakları tükenirse, II. Menelik'in ordusunun yok olmaya başlayacağını biliyordu. Fakat, İtalyan hükûmeti Baratieri'nin harekete geçmesi konusunda ısrar etmişti.
29 Şubat gününün akşamında, General Baldiserra raporunda, tugayların 5 günden kısa bir sürede bitap edeceğini, ordunun Asmara'ya kadar geri çekilmesini önermiştir. Meslektaşları ise, geri çekilmenin zaten düşük olan morali iyice düşüreceğini savunmuştur.[11] General Baratieri, karar vermeyi birkaç saat ertelemiş, son dakika istihbaratı beklemek zorunda olduğunu iddia etmiştir. Ertesi günün sabahında saat 9:00'da Baratieri bir saldırının gerçekleştirileceğini duyurmuştur.[12] Gece yarısından hemen sonra askerler harekete geçmiştir.
Muharebe sonrası
değiştirİtalyanlar Eritre'ye kaçarken, arkalarında tüm ağır silahlarını ve 11,000 tüfek bırakmışlardır.[13] Paul B. Henze'ye göre "Baratieri'nin ordusu Menelik İtalyanlar'ın kaçarken bıraktığı tüfekleri ele geçirdiğinde yok olmuştu."
Tuğgeneral Albertone da olmak üzere İtalyan esirleri, zor şartlara rağmen iyi muamele görmüşlerdir. (200 kişi yaralarından dolayı vefat etmiştir.)[14]
Fakat, Etiyopya'nın ele geçirdiği 800 Eritre askerinin sağ elleri ve sol ayakları ampute edilmiştir.[15] Birçok Eritre askeri bu cezadan sağ kurtulamamış, ölene kadar acı çekmiştir.
Komutan Baratieri görevden alınmış ve askerlerini savaş alanında terk etmek ve affedilemez savaş planı yüzünden cezalandırılmıştır.
Muhaberenin kesin sonucu sebebiyle, İtalya Addis Abba Antlaşması'nı imzalayarak Etiyopya'yı bağımsız bir ülke olarak tanımıştır. Bu olaydan 40 sene sonra, İtalyanlar Benito Mussolini'nin önderliğinde II. İtalya-Habeşistan Savaşı'nı başlatmış- ve Etiyopya'yı 1936'da bozguna uğratmıştır. İtalya burayı 5 yıl kontrol altında tuttuktan sonra İngilizler İtalyanlar'ı bölgeden çıkartmıştır.
Günümüzdeki Adowa kutlamaları
değiştirResmi Tatil
değiştirAdowa Zaferi, Etiyopya'daki tüm bölgelerde Resmî tatil ilan edilmiştir. Tüm okullar, bankalar, postaneler ve devlet daireleri bu günde kapalıdır.[16]
Halk Kutlamaları
değiştirAdowa Zaferi, Etiyopya'nın başkenti olan Addis Ababa'da Menelik Meydanı'nda, devlet görevlilerinin ve halkın katılımı ile kutlanır. Burada, Etiyopya Orkestrası çeşitli vatan şarkıları çalar.[17]
Halk, geleneksel Etiyopya kıyafetlerini giyer, Etiyopya bayrağı ve çeşitli vatani plakartlar taşır ve Shotel denen geleneksel Etiyopya kılıç ve kalkanlarını giyerler. Buna ek olarak; Etiyopya'nın Bahir Dar, Debre Markos gibi büyük şehirlerinde bu zafer seremoniler ile kutlanır.
Film
değiştir- Adwa - 1999 Etiyopya yapımı begesel (Haile Gerima)
Kaynakça
değiştir- ^ "Soviet Appeasement, Collective Security, and the Italo-Ethiopian war of 1935 and 1936". Archived from the original on 3 October 2019.
- ^ Thomas Wilson, Edward (1974). Russia and Black Africa Before World War II. New York. p. 57-58.
- ^ a b McLachlan, Sean (2011). Armies of the Adowa Campaign 1896. Osprey Publishing. p. 42.
- ^ Mclachlan, Sean. Armies of the Adowa Campaign 1896. p. 20. ISBN 978-1-84908-457-4.
- ^ Abdussamad H. Ahmad and Richard Pankhurst (1998). Adwa Victory Centenary Conference, 26 February – 2 March 1996. Addis Ababa University. pp. 158–62.
- ^ Caulk, Richard (2002). "Between the Jaws of Hyenas": A Diplomatic History of Ethiopia (1876-1896). Harrassowitz Verlag, Wiesbaden. pp. 563, 566–567.,
- ^ Caulk, Richard (2002). "Between the Jaws of Hyenas": A Diplomatic History of Ethiopia (1876-1896). Harrassowitz Verlag, Wiesbaden. pp. 563, 566–567.
- ^ Kifle, Elias (3 Mart 2009). "The Battle of Adwa as a "Historic" Event". Ethiopian Review (İngilizce). 26 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ "Ethiopian International Film Festival (EIFF) (Addis Ababa, Ethiopia)". African Studies Companion Online. 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ Gambino, Vincenzo; Tesauro, Piero; Toscani, Marco (Temmuz 2006). "Italian Society of Hair Restoration 11th Annual Congress • Bari, Italy May 29–31, 2006". International Society of Hair Restoration Surgery. 16 (4): 125-126. doi:10.33589/16.4.0125. ISSN 2641-6719.
- ^ Caulk, R. A. (Temmuz 1976). "Menelik - The Life and Times of Menelik II: Ethiopia 1844–1913. By Harold G. Marcus. Oxford: Clarendon Press, 1975. Pp. 298. £5.25". The Journal of African History. 17 (3): 464-465. doi:10.1017/s0021853700000669. ISSN 0021-8537.
- ^ Lewis, David Levering (1987). The race to Fashoda : European colonialism and African resistance in the scramble for Africa. 1st ed. New York: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 1-55584-058-2. OCLC 14930930.
- ^ Tafla, Bairu (2 Eylül 2013). "Richard Pankhurst: The Ethiopians". Aethiopica. 3: 208-210. doi:10.15460/aethiopica.3.1.584. ISSN 2194-4024.
- ^ Marcus, Harold G.; Prouty, Chris (1988). "Empress Taytu and Menilek II: Ethiopia 1883-1910". The International Journal of African Historical Studies. 21 (3): 571. doi:10.2307/219491. ISSN 0361-7882.
- ^ McLachlan, Sean (2011). Armies of the Adowa Campaign 1896 : the Italian disaster in Ethiopia. Oxford: Osprey Pub Co. ISBN 978-1-84908-457-4. OCLC 694832881.
- ^ "Ethiopia Celebrates Victory of Adowa". web.archive.org. 8 Mayıs 2019. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2022.
- ^ "Adwa victory colorfully celebrated in Addis Ababa". Borkena Ethiopian News (İngilizce). 2 Mart 2018. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2022.