Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri

ABD başkanlık seçimleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin başkan ve başkan yardımcısını seçmek amacıyla her 4 yılda bir (1792 yılından başlayarak) Kasım ayının ilk pazartesi gününü izleyen salı gününde yapılır. Bu formüle göre seçimlerin günü yıllara göre 2 Kasım ile 8 Kasım günleri arasında değişir. ABD'nin en son başkanlık seçimi 5 Kasım 2024 tarihinde yapılmıştır.

2012 seçimlerinde adayların kazandığı seçiciler kurulu üyelerinin her eyalette partilere göre dağılımı

ABD başkanlık seçimlerinde seçmenler aslında doğrudan doğruya başkan ve başkan yardımcısını seçmezler. Her eyaletten seçmenler, eyaletlerini seçiciler kurulu adı verilen bir kurultayda temsil edecek üyeleri seçerler. Seçimlerden sonra bu seçiciler kurulu toplanarak başkan ve başkan yardımcısı seçimini gerçekleştirir. Her eyaletin seçiciler kurulundaki üye sayısı o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisi üyelerinin toplamına eşittir. ABD'nin başkenti olan Washington ise seçiciler kuruluna en az üye gönderen eyalete eşit sayıda üye gönderme hakkına sahiptir. Porto Riko, Guam, Amerikan Samoası gibi ABD'ye bağımlı toprakların sakinleri ABD başkanlık seçimlerinde oy kullanamazlar ve dolayısıyla da seçiciler kuruluna üye gönderemezler.

Başkanlık seçiminin sonuçları seçimden sonraki Ocak ayında ABD Kongresi tarafından onaylanır. Seçimlerin sonucu konusunda bir anlaşmazlık çıkması halinde bu anlaşmazlığı ABD Kongresi çözümler. Seçimi kazanan başkan ve başkan yardımcısı seçimden sonraki ilk 20 Ocak günü öğle saatinde görevi devralır.

Adayların belirlenmesi

2016 seçimlerinde Süper Salı günündeki ön seçimlerde oy kullanan eyaletler

ABD başkanlık seçimlerine katılan her siyasi parti başkan adayını kendi içinde belirler. ABD Anayasasında bu aday belirleme sürecini düzenleyen hiçbir hüküm bulunmamaktadır. Ancak yıllar boyunca partiler tarafından bu süreci düzenleyen bazı gelenekler ortaya çıkmıştır. ABD'nin iki büyük partisi olan Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Parti başkan adaylarını ön seçimler yoluyla belirler. Bu ön seçimler eyaletlere göre Primary veya Caucus yöntemiyle yapılır. Primary yöntemi partinin taraftarı olan her ABD yurttaşına açık olan seçimlerdir. Caucus yöntemi ise ancak partinin kayıtlı üyelerine açıktır.

Ön seçimler bütün eyaletlerde aynı gün içinde yapılmaz. Ön seçimler başkanlık seçiminin yapılacağı yılın Ocak ayında tek tek bazı eyaletlerde başlar ve Haziran ayına kadar eyaletten eyalete devam eder. Geleneksel olarak ön seçimlerin yapıldığı ilk eyaletler Iowa ve New Hampshire eyaletleridir. Bu eyaletleri sırasıyla diğer eyaletler izler. Bazı günlerde sadece 1 veya 2 eyalet ön seçim yaptıkları gibi diğer günlerde birçok eyalet aynı gün içinde oy kullanabilmektedir. Şubat veya Mart ayına rastgelen özel bir salı gününde birçok eyaletin ön seçimleri aynı güne rast gelmektedir. O gün Süper Salı adıyla anılır.

2008 yılı Cumhuriyetçi Parti kurultayı

Ön seçimler uzun bir süreç boyunca gerçekleştiği için adaylık yarışı boyunca adayların durumu değişebilmekte, bazen beklenmedik sürprizler ortaya çıkabilmektedir. Genellikle ilk 2-3 ay içinde her partiden bir adayın diğer adayların önüne geçerek üstünlük sağladığı gözlenir. Ancak 2008 başkanlık seçimleri gibi bazı seçimlerde partinin adayının en son ön seçimlere kadar belli olmadığı görülmüştür. ABD başkanlık sistemi başkanlara ikinci bir kez seçilebilme imkânı vermektedir. Partiler kendi içlerinden seçilmiş başkanları ikinci bir kez aday gösterme zorunda olmamalarına rağmen geleneksel olarak bir dönem hizmet vermiş olan başkanlar partileri tarafından kolayca ikinci bir defa aday gösterilirler.

Ön seçimler bittikten sonra Ağustos ayının sonunda ve Eylül ayı başında her parti bir kurultay yapar. Bu kurultayda her parti resmen adayını belirler. Günümüzde adaylar ön seçimler sonucu belirlendiği için bu kurultaylar daha ziyade formaliteden ibarettir. Kurultaylar ABD'nin en büyük medya organları tarafından ABD halkına canlı olarak yansıtılırlar. 3-4 gün süren kurultaylar süresinde her partinin ileri gelenleri (özellikle partinin üyesi olan eski ABD başkanları) konuşmalar yaparlar. Başkan yardımcısı adayları seçimle belirlenmez. Başkan adayı, başkan yardımcısı adayını tamamen kendisi belirler. Bu işlem genellikle parti kurultayından hemen önce gerçekleşir. Kurultay, son gününde başkan adayının bir konuşma yapmasıyla son bulur. Kurultayın bitmesiyle 2 ay kadar sürecek başkanlık seçimi kampanyası başlamış olur.

Seçiciler kurulu

Ana madde: Seçiciler kurulu

2004 başkanlık seçimindeki seçiciler kurulu üyelerinin partilere göre dağılımı

ABD başkanlık seçimlerinin sonucu ülke çapında adayların aldığı oy oranına göre değil de kazanılan seçiciler kurulu üyesi sayısına göre belirlenir. Seçiciler kurulu, başkanlık seçimlerinden hemen sonra toplanan bir kurultaydır. Bu kurultaya her başkan adayının kazandığı temsilciler katılırlar ve yapılan oylama sonucu ABD'nin başkanı belirlenir. ABD başkanlık seçimleri bu seçiciler kurulu üyelerinin belirlenmesi esası üzerine kurulmuş bir sistemdir.

Seçime katılan her ABD yurttaşının oyu aslında desteklediği adayı seçmek için değil, adayı temsil edecek olan seçiciler kurulu üyesini belirlemek için kullanılır. Her eyalet kendi payına düşen sayıda seçiciler kurulu üyesi belirleyecektir. Her eyaletin seçiciler kurulundaki üye sayısı o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisindeki temsilci sayısının toplamına eşittir. Bu kurala tek istisna ABD'nin başkenti olan Washington kentidir. Washington, DC özel bir statüye sahiptir ve senatör veya Temsilciler Meclisi üyeleri yoktur. Ancak kentte yaşayan seçmenlerin başkanlık seçimine katılabilmeleri için bu kente seçiciler kuruluna en az üye gönderen eyaletle eşit sayıda üye gönderme hakkı verilmiştir. Porto Riko, Guam, Amerikan Samoası gibi ABD'ye bağlı toprakların sakinleri ABD başkanlık seçimlerinde oy kullanamazlar ve dolayısıyla da seçiciler kuruluna üye gönderemezler. Eyaletler seçiciler kurulu üyelerini belirlemekte geniş bir serbestiye sahiptirler. Örneğin bazı eyaletlerde en yüksek oyu kazanan aday o eyaletin bütün seçiciler kurulu üyelerini kazanmaktadır. Bazı eyaletlerde ise seçiciler kurulunu belirlerken nisbi temsil sistemi kullanılır.

Bu sisteme göre bazen ABD çapında diğer adaya göre daha az oy alan adayın başkanlığı kazanabilmesi mümkün olmaktadır. Örneğin 2000 ABD başkanlık seçimlerinde Demokratik Parti adayı Al Gore, Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush'a göre 500.000'den fazla oy almasına rağmen, George W. Bush kazandığı seçiciler kurulu üye sayısı ile 271-266 şeklinde bir üstünlük sağlayarak seçimi kazanmıştı.

Başkanlık seçiminin sonuçları seçimden sonraki Ocak ayında ABD Kongresi tarafından onaylanır. Seçimlerin sonucu konusunda bir anlaşmazlık çıkması halinde bu anlaşmazlığı ABD Kongresi çözümler. Seçimi kazanan başkan ve başkan yardımcısı seçimden sonraki ilk 20 Ocak günü öğle saatinde görevi devralır.

Seçim kampanyası

Mavi ve Kırmızı eyaletler (1996, 2000, 2004 ve 2008 başkanlık seçimleri)

  4 seçimin hepsini Cumhuriyetçilerin kazandığı eyaletler

  4 seçimden 3'ünü Cumhuriyetçilerin kazandığı eyaletler

  Her iki partinin 4 seçimden ikisini kazandığı eyaletler

  4 seçimden 3'ünü Demokratların kazandığı eyaletler

  4 seçimin hepsini Demokratların kazandığı eyaletler

Seçiciler kurulu sisteminin en önemli sonuçlarından biri adayların ve ABD medyasının eyaletleri üç değişik kategoride değerlendirmelerine yol açmasıdır:

Mavi eyaletler

Bu eyaletler Demokratların sağlam bir çoğunluğa sahip olduğu eyaletlerdir. Genellikle ABD'nin kıyı bölgelerindeki eyaletlerin (New England eyaletleri, New York, Maryland, Kaliforniya, Washington, Oregon) yer aldığı bu grup, nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu, şehirleşmiş bölgelerden oluşur.

Kırmızı eyaletler

Cumhuriyetçilerin sağlam bir çoğunluğa sahip olduğu eyaletlerdir. Bu eyaletler daha çok ABD'nin güney ve iç batı kısımlarında yer alır. Güney Karolina, Arkansas, Tennessee, Utah, Arizona gibi eyaletleri içeren bu grup genellikle nüfus yoğunluğu düşük olan bölgelerden oluşur.

Salıncak eyaletler

Mavi ve kırmızı eyaletlerden geriye kalan eyaletlerdir. Bu eyaletlerin başkanlık seçimlerindeki oyları salıncak gibi gidip geldiği için bu adla adlandırılmaktadırlar. ABD'nin kuzeyindeki göller bölgesi civarında yer alan Ohio, Iowa, Indiana, Michigan gibi Ortabatı eyaletleri bu gruba örnektir. Florida eyaleti güneyde yer almasına rağmen yüksek bir iç göç nedeniyle salıncak eyalet karakteri kazanmıştır.

2004 başkanlık seçimleri sırasında adayların eyaletlere gösterdiği rağbet (eyaleti ziyaret etme ve kampanya harcamaları bakımından)

Başkanlık seçimlerindeki sonuçlar seçiciler kurulu sistemi uyarınca her eyalet içindeki çoğunluğa dayandığı için, seçimin sonucu daha önceden belli olan bu mavi ve kırmızı eyaletler seçim kampanyası sırasında adaylar tarafından rağbet görmemektedir. Adaylar çabalarını salıncak eyaletler üzerinde yoğunlaştırmayı tercih etmektedirler. Salıncak eyaletlerin çoğunluğunu kazanan aday başkan seçilmektedir.