Vikipedi

1802 Vrancea depremi

Romanya depremlerinin erken günleri

1802 Vrancea depremi 26 Ekim [E.U. 14 Ekim] 1802 tarihinde Aziz Paraskeva Günü'nde, bugünkü Romanya'nın Vrancea Dağları'nda (daha sonra Moldavya) meydana gelen deprem.[4] Moment magnitüd ölçeğinde tahmini 7,9 büyüklüğü ile Romanya'da şimdiye kadar kaydedilen en güçlü depremdir ve Avrupa tarihindeki en güçlü depremlerden biridir. Doğu Avrupa ve Balkanlar'da, Saint Petersburg'dan Ege Denizi'ne iki milyon kilometrekareden fazla bir alanda hissedildi.[5]

1802 Vrancea depremi
Romanya üzerinde 1802 Vrancea depremi
1802 Vrancea depremi
Yerel tarih26 Ekim 1802
Yerel saat12.55[1]
Süre2 dakika 30 saniye[2]
Büyüklük7.9 Mw
Derinlik150 km (93 mi)
Maks. şiddetX (Yoğun)[3]
Artçı şok6
Etkilenen ülkeler/bölgeler
KayıplarYüzlerce bina yıkıldı

Bükreş'te depremin Mercalli şiddet ölçeğinde tahmini VIII-IX büyüklüğü vardı.[6] Kilisenin çan kulelerini devirdi [7] ve Cotroceni Manastırı'nın yıkılmasına neden oldu. Başta devrilmiş sobalardan çok sayıda yangın çıktı. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı (bugünkü Bulgaristan) Rusçuk, Varna ve Vidin şehirleri neredeyse tamamen yok oldu.[8] Depremin gücü Moskova kadar kuzeyde bulunan şehirlerdeki duvarların yıkılmasına neden oldu.

Ana depremi, en büyüğü 5.5 büyüklüğünde bir dizi artçı şok takip etti.[9]

Hasar ve kayıplar

değiştir
 
 
26 Ekim 1802 ve 23 Ocak 1838 depremlerinden önce ve sonra Colțea Kulesi. L'Illustration (1842)'de yayınlanan çizim M. Doussault tarafından yapılmıştır.

Ana şok Bükreş'i öğlen ve 13.00 arasında vurdu.[10] Deprem yaklaşık 10 dakika boyunca hissedildi ve o kadar şiddetliydi ki şehirdeki tüm bacalar yıkıldı.[5] Aziz Nicholas Kilisesi, Cotroceni Manastırı ve 54 metre yüksekliğindeki Colțea Kulesi de dahil olmak üzere çok sayıda tarihî eser yok oldu.[11][12] Yunan tarihçi Dionysius Fotino, Prens Konstantin Ypsilantis'in ailesiyle birlikte sarayının ciddi şekilde hasar görmesi nedeniyle Văcărești Manastırı'na taşındığını bildirir.[4] Bununla birlikte, binalarda gerçekleşen büyük hasara rağmen, sadece dört ölüm bildirildi: Yahudi bir kadın ve bebeği, Colțea Kulesi enkazında ölen seyyar bir tüccar ve bir başka kurban daha.[13] Evler birbirinden uzak inşa edildiği ve büyük bahçeler ve avlularla çevrili olduğu için ölü sayısı çok düşük olmuş olabilir, bu yapı tekniği ile binaların titreşimleri yayılmamış olabilir. Ayrıca, çoğunlukla sac ve keresteden oluşan yapı malzemeleri hafifti.[14]

Yaş'ta, ilk mahkemelerin duvarları yıkıldı ve birçok kilise ve manastır kulesi yıkıldı. Suceava'da ise, Ermeni Kilisesi çan kulesi çatlamış, Paşcani'de Aziz Başmelekler Kilisesi'nin duvarlarında çatlaklar ortaya çıktı. Depremde hasar gören diğer dini yapılar içinde Bârlad'daki Aziz'in Göğe Kabulü Kilisesi ve Bacău'daki Casim Manastırı bulunmaktadır.

Brașov ve kentin Kara Kilisesi de dahil olmak üzere çevresi ciddi şekilde etkilendi.[15] Yerel tarihçilere göre, Bod köyünde 50'den fazla ev ve birkaç kilise hasar gördü veya yıkıldı. Feldioara'da depremden kaynaklanan bir çatlaktan kaynayan su havaya birkaç metre yükseldi.[16] Kentin Katolik kilisesi de dahil olmak üzere Sibiu'da birçok bina yıkıldı.[17]

Efendim! Efendim! İnsanlarını günahlarım için boşa harcamayın, sadece beni cezalandırın!

Konstantin İpsilantis Radovan kilisesine giriyor (Bükreş yolunda iken)

Konstantinopolis ve çevre iller de büyük zarar gördü. Başlangıçta Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'in tamamen yok olduğu düşünülüyordu.[18] Petrovaradin'den bir mektupta Galata bölgesi, Topkapı Sarayı, Ayasofya ve Edirne çarşısında özel bir yıkımın olduğu yazılıdır.[19] Ana şok ve artçıl şoklar 30 dakikaya kadar sürdü.[20]

1.30'da, şimdiki Ukrayna'da da şiddetli sarsıntılar hissedildi. Art arda gelen altı artçıl deprem üç dakika sürdü ve o kadar güçlü ki Kiev ve Lviv'de duvarlar sarsıldı ve şehir çanları çalmaya başladı.[21][22] Beyefendiler Dergisi Moskova'daki hasarı şu sözlerle bildirdi: "duvarlar kırıldı, pencereler parçalandı ve tonozlar yıkıldı".[23] Kişinev'den bir akademisyen olan Anatolie Drumea, bir dadı'nın Lomonosov Üniversitesi kütüphanesinin avlusunda içinde küçük bebeği olan bir bebek arabası ile 1.53'te yürüdüğünü yazdı. "Heykeller düşmeye başladı" ve taş banklar devrildi. Çocuk gelecekteki Rus şair Alexander Pushkin'di.[24]

Şiddet

değiştir
Konum Şiddet
  Bükreş IX
  Yaş
  Kişinev		 VIII–IX
  Krayova
  Rusçuk, Silistre		 VIII
  Diemrich, Mühlbach, Schäßburg
  Vidin, Varna
  Çernivtsi
  Soroca		 VII
  Kiev VI
  Constantinople V–VI
  Moskova IV–V

Bükreş'in yeniden inşası

değiştir
 
Depremden sonra Bükreş'in derhal yeniden inşa emrini veren Prens Konstantin İpsilantis.

Depremden sonra Konstantin Ypsilantis, Bükreş'in derhal yeniden inşasını emretti. Masonların ve ustaların felaketten faydalanmasını önlemek için işleri için maksimum ücret belirledi. Bükreş birkaç yıl içinde yeniden inşa edildi, ancak bazı binalar ve yapılar hiçbir zaman deprem öncesi durumuna geri getirilmedi.[4]

Sonraki yıllarda birkaç deprem meydana geldi, ancak nispeten az hasara neden oldular. Birincisi, 15 Haziran 1803'te Bükreş'in su sistemini etkiledi ve birçok pompayı kullanılamaz hale getirdi. 1804 ve 1812'de üç büyük deprem daha oldu.[25]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Constantin, A. P.; Pantea, A.; Stoica, R. (25 Mayıs 2010). Vrancea (Romania) subcrustal earthquakes: historical sources and macroseismic intensity assessment (PDF). Bükreş: National Institute for Earth Physics. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  2. ^ "Cel mai puternic cutremur înregistrat vreodată pe teritoriul României". Atlas Geografic (Rumence). 21 Mayıs 2015. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Cutremurul vrâncean major din 26 octombrie 1802". Cutremur.net (Rumence). 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014. 
  4. ^ a b c "Bucureștiul și Marele Cutremur de la 1802". Historia.ro (Rumence). 29 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  5. ^ a b Deep Earthquakes. Cambridge: Cambridge University Press. 7 Ocak 2010. s. 17. ISBN 978-0521123969. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  6. ^ The partial collapse of Coltzea Tower during the Vrancea earthquake of 14/26 October 1802: the historical warning of long-period ground motions site effects in Bucharest. Bükreş: The International Conference Earthquake Loss Estimation and Risk Reduction. 24-26 Ekim 2002. 
  7. ^ The Illustrated History of Natural Disasters. Dordrecht: Springer. 2010. ISBN 9789048133246. 
  8. ^ Etude comparative sur quelques tremblements de terre de Roumanie, du type du celui du 10 novembre 1940 (Fransızca). Bükreş: Cartea Romaneasca. May–June 1941. 
  9. ^ "Depth and magnitude estimation of the two strongest earthquakes occurred on the Romanian territory in 19th century" (PDF). Second European Conference on Earthquake Engineering and Seismology. İstanbul. 25-29 Ağustos 2014. 14 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  10. ^ Istoria Bucureştilor din cele mai vechi timpuri până astăzi. Bükreş. 1966. 
  11. ^ Harmonization of Seismic Hazard in Vrancea Zone: with Special Emphasis on Seismic Risk Reduction. Chișinău: Springer Science & Business Media. 20 Mayıs 2008. ss. 101-102. ISBN 978-1-4020-9242-8. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  12. ^ Coltzea Tower, earthquakes and Bucharest. INCERC. 1999. 
  13. ^ The European Magazine: And London Review, volume 42. 1802. 12 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  14. ^ "The earthquake of 1802". Radio România Internațional. 11 Mayıs 2009. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  15. ^ Din cronica cutremurelor în Ţara Bârsei (secolele XV-XX) (Rumence). Kriterion. 1987. ss. 54-58, 231-233. 
  16. ^ A steam voyage down the Danube. With sketches of Hungary, Wallachia, Servia, Turkey, &c. Londra: R. Bentley. 1836. 
  17. ^ A Kárpátmedencék földrengései (455-1918) (Macarca). Budapeşte. 1952. 
  18. ^ Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc [New dictionary of natural history, applied arts, agriculture, rural and home economics, medicine, etc.] (Fransızca). Paris: Chez Deterville. 1816. 
  19. ^ "The European Magazine, and London Review". 1802. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  20. ^ "Cutremurele din România (partea I)". Astrele (Rumence). 21 Ocak 2014. 24 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  21. ^ Nova acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae (Latince). Petropolis: Typis Academiae Scientiarum. 1783. 
  22. ^ The Gentleman's Magazine, volume 92. 1802. s. 1151. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  23. ^ "Abstract of Foreign Occurrences". The Gentleman's Magazine. 1802. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  24. ^ "Poetul rus Aleksandr Puşkin, martor al devastatorului cutremur care a avut loc în 1802, în Vrancea". Adevărul. 26 Nisan 2014. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2015. 
  25. ^ "Blestemele lui Dumnezeu asupra Capitalei: istoria cutremurelor care i-au îngrozit pe bucureșteni. Cum s-a refăcut orașul!". Adevărul (Rumence). 4 Mart 2012. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=1802_Vrancea_depremi&oldid=33401805" sayfasından alınmıştır