Onuncu Yıl Marşı
Onuncu Yıl Marşı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 10. yılı kutlamaları için 1933 yılında yazılmış bir marştır.
Güftesi Faruk Nafiz Çamlıbel ve Behçet Kemal Çağlar tarafından yazılmış, bestesini Cemal Reşit Rey yapmıştır. Türkiye'de İstiklal Marşı’ndan sonra ulusal duygulara en fazla hitap eden ve kitlelere en çok mal olmuş marştır.[1] Mustafa Kemal Paşa'nın "Onuncu Yıl Söylevi” ile birlikte Cumhuriyet’in 10. yıl kutlamalarında simgeleşen iki önemli olgudan birisidir.
Arkaplan
değiştirTürkiye’de 11 Haziran 1933'te TBMM'de yapılan tartışmalar sonucu cumhuriyetin ilanının onuncu yıldönümünün kutlanmasına ilişkin bir kanun çıkarılmış ve bayram, 29 - 31 Ekim 1933 tarihleri arasında üç gün süren törenlerle çok görkemli ve özel bir şekilde kutlanmıştır.[2] Bu kutlamalar sırasında törenlerde, gösterilerde ve resmi kutlamalarda çalınmak, cumhuriyetin kazanımları ve heyecanını paylaşmak üzere özel bir marşa gereksinim duyulmuştur.
Güftesinin yazılması
değiştirTürkiye Cumhuriyeti'nin 10. yıl kutlamalarını organize etmek üzere kurulmuş olan ve Başvekalete bağlı bulunan yüksek komisyon, bayrama coşku ve anlam katmak üzere bir marş hazırlanmasına karar verdi ve söz konusu marşın özelliklerini şöyle belirledi: Hazırlanacak marş, "yeni Türkiye’nin on yılda yükselme yolunda aldığı büyük mesafeleri anlatmalı; Türk inkılabının ana vasıflarını, her şeyden üstün tuttuğu yaşama ve ilerleme aşkının şiirin heyecanı ve musikinin ahengi içinde ifade etmelidir."[3]
Komisyon, marşın özelliklerini belirledikten sonra birkaç şairden bu özelliklerde bir marş hazırlamasını istedi. Faruk Nafiz ve Behçet Kemal Beyler'in yazdığı şiirlerin maksada uygun tarafları kendilerinin çalışması ile birleştirildi. Böylece meydana getirilen ve Türkiye'de verilen bağımsızlık mücadelesini, yeni kurulan Türk devletinin on yılda neler yaptığını, gelecek hedeflerini anlatan şiir, Onuncu Yıl Marşı'nın sözleri olarak kabul edildi.
Güfteyi okuyan Gazi Mustafa Kemal'in bir dizeye müdahalesi oldu. İlk dörtlüğün son mısrasındaki dizeyi "Demir ağlarla ördük Anayurdu dört baştan" dizesiyle değiştirdi. Bu dizeyi Devlet Demiryolları'nın kurucusu Behiç Bey'i onurlandırmak için yapan Atatürk'ün, Behiç Bey'i arayarak “Emeğinizi yeteri kadar yansıtmadığı için 10.Yıl Marşı’nda bir dize değiştirdim, size haber vermek istedim" dediği anlatılır.[4]
Bestesinin yazılması
değiştirBehçet Kemal Çağlar ve Faruk Nafiz Çamlıbel tarafından yazılan sözlerin bestelenmesi için bir beste yarışması düzenlenmesi düşünüldü ancak sonra, memlekette marş besteleyebilecek çok az sayıda kişi olduğu için yarışma yapmak yerine marş, Cemal Reşit Rey'e sipariş verildi. Bir akşam Çankaya Köşkü'nde Muhafız Bando Alayı tarafından seslendirilen eser, Mustafa Kemal Atatürk tarafından beğenildi ve onuncu yıl marşının müziği olarak belirlendi.[5] Eser daha sonra Ankara Türk Ocağı'nın salonunda Gazi Mustafa Kemal'in de bulunduğu törende Cemal Reşit Rey'in yönetimi ile bandolar eşliğinde prova edildi.
Ülke çapında yaygınlaştırılması
değiştirOnuncu yıl Marşı yazıldıktan sonra, vatandaşlar tarafından öğrenilmesi onuncu yıl dönümü kutlama şenliklerinde bir ağızdan okunabilmesi için notaları ve partisyonları ve marş plakları ülke içinde ve dışında bütün alakalı yerlere yollandı.[6] Ülke çapında okullarda, Halkevlerinde çalışmalar yapıldı. İllerde kurulan kutlama komiteleri, vatandaşları ilan edilen gün ve saatlerde Halkevi'ne giderek marş söylemeye davet ettiler.[7][8] Öğretmeni bulunmayan köylerde köylülere marşı öğretmek için öğretmenler görevlendirildi.[7][8]
Gazeteler de sayfalarında marşa yer vermek suretiyle çalışmaları destekledi. Gazetelerde onuncu yıl marşı ile birlikte şu sözler yer almıştır:[9]
“Onuncu Yıl Marşı baştan başa millî gururumuzu, inkılap heyecanlarımızı, yükselme ve ilerleme hızımızı anlatan güzel mısralardan örülmüştür ve sadece üç bayram gününde okunmakla kalmayıp gelecek nesillere de aktarılacaktır. Bu marşı bilmeyene öğretmek bir inkılap borcudur.”
Üç gün süren Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sırasında Ankara ve İstanbul radyoları tarafından ortak olarak gerçekleştirilen radyo yayınlarında marş, on beş kez seslendirilmiştir.[10]
Versiyonları
değiştirKenan Doğulu, 1997 yılında çıkardığı Kenan Doğulu 3.5 adlı teklisinde marşı Ozan Doğulu'nun düzenlemesiyle ve 90 kişilik koro eşliğinde seslendirmiştir.[11]
Marşın sözleri
değiştir
Çıktık açık alınla on yılda her savaştan;
On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan;
Başta bütün dünyanın saydığı başkumandan,
Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan.
Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi;
Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri!
Bir hızla kötülüğü, geriliği boğarız,
Karanlığın üstüne güneş gibi doğarız.
Türk'üz, bütün başlardan üstün olan başlarız;
Tarihten önce vardık, tarihten sonra varız.
Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi;
Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri!
Çizerek kanımızla öz yurdun haritasını,
Dindirdik memleketin yıllar süren yasını;
Bütünledik her yönden istiklâl kavgasını...
Bütün dünya öğrendi Türklüğü saymasını!
Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi;
Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri!
Örnektir milletlere açtığımız yeni iz;
İmtiyazsız, sınıfsız, kaynaşmış bir kitleyiz:
Uyduk görüşte bilgi, gidişte ülküye biz.
Tersine dönse dünya yolumuzdan dönmeyiz.
Türk'üz: Cumhuriyet'in göğsümüz tunç siperi;
Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri!
 İstanbul Şehir Bandosu - Türkiye Cumhuriyeti Onuncu Yıl Marşı (Taş Plak Arşivi) |
Kaynakça
değiştir- ^ Çuhadar, C. Hakan (2009). "Türkiye'de ulusalcılığın değişmeyen simgesi: Onuncu yıl marşı" (PDF). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9 (2): 199-208. ISSN 1303-0876.
- ^ Çolak, Mustafa. "-Alman Arşiv Belgelerine Göre Cumhuriyetin Onuncu Yıl Kutlamaları". 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
- ^ "10. Yıl Marşı". Atatürk Ansiklopedisi. 15 Şubat 2021. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
- ^ "İnsanliğini unutanlara direnen büyükelçi: Behiç Erkin". Şalom gazetesi. 9 Ocak 2008.
- ^ Iisteataturk.com. "https://isteataturk.com/g/icerik/Onuncu-Yil-Marsi/554". İşte Atatürk. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ Narin, Resül (26 Mart 2023). "Türkiye'de Cumhuriyet'in Onuncu Yıldönümü Kutlamaları: Adapazarı Örneği". Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 8 (1): 725-759. doi:10.24186/vakanuvis.1243412. ISSN 2149-9535.
- ^ a b Çanak, Erdem (9 Mayıs 2018). "İçel'de Cumhuriyet'in Onuncu Yıl Kutlamaları ve Kutlamalar Sırasında Yaşanan Müessif Bir Hadise: Çomuzade Davası". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 34 (97): 199-240. ISSN 1011-727X.
- ^ a b Günver, Güneş (2003). "Aydın'da Cumhuriyetin onuncu yılı kutlamaları". Atatürkçü Bakış Dergisi. 26 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023.
- ^ "Cumhuriyet'in Onuncu Yıl Kutlamaları" (PDF). Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi. Şubat 2007. 11 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Karakoç, Kani İrfan (2012). "Ulus-devletleşme süreci ve Türk edebiyatının inşası" (PDF). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Kenan Doğulu'dan 10. Yıl Marşı". Hürriyet. 24 Ağustos 1997. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023.
Dış bağlantılar
değiştir- Onuncu Yıl Marşı26 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı26 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. resmi internet sitesinden
- Onuncu Yıl Marşı - Kenan Doğulu7 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
YouTube14 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. resmi internet sitesinden