Şulaveri-Şomu kültürü
Şulaveri-Şomu kültürü, günümüz Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan topraklarında ve Kuzey İran'ın bazı bölgelerinde bulunan Geç Neolitik / Eneolitik bir kültürdür.[1] Bu kültürün en eski kalıntıları Gürcistan'da tespit edilmiştir ve M.Ö. 6. binyıl başlarına uzanmaktadır. Şulaveri-Şomu kültürü, bilinen en eski Neolitik kültürlerden biri olarak kabul edilir.[1][2]
| Coğrafi aralık | Güney Kafkasya, Ermeni Yaylası |
|---|---|
| Çağ | Cilalı Taş Devri |
| Önemli sitler | Şaumiani, Şomu-tepe |
| Öncül | Trialetyan Kültürü |
| Ardıl | Karaz Kültürü, Trialetyan Kültürü |
Ana Sit
değiştir'Şulaveri-Şomu' adı, 1925'ten beri Gürcistan Cumhuriyeti'ndeki Şulaveri kasabasından ve Azerbaycan'ın Agstafa Bölgesinde Şomu Tepelerin'den gelmektedir. Bu iki yer arasındaki mesafe sadece 70 km'dir.
Şulaveri-Şomu kültürü Batı Azerbaycan'daki Şomutepe, Babadervis sahalarındaki kazılar sırasında I. Narimanov (1958-1964'te) ve Doğu Gürcistan'daki Şulaveris Gora'da A.I. Dzhavakhisvili ve T.N Chubinishvili (1966-1976'da) tarafından keşfedilmiştir.[3] Bu sitelerden yapılan keşifler, aynı kültürel özelliklerin Küçük Kafkasya dağlarının kuzey eteklerinde yayıldığını ortaya koymuştur.[4]
Öncesi
değiştirŞulaveri-Şomu kültürü, MÖ 6-5. Binyılı kapsar. Alanlarda bulunan maddi kültür örneklerine göre nüfusun ana faaliyetlerinin tarım ve üreme olduğunu göstermektedir.[4] Şulaveri kültürü, MÖ 4000–2200 civarında bu alanda gelişen Karazkültüründen önce gelir. Daha sonra, Orta Tunç Çağı döneminde (MÖ 3000-1500 civarı), Trialeti kültürü ortaya çıktı.[5] Doğu Gürcistan'ın Sioni kültürü muhtemelen Şulaveri'den Kura-Aras kültür kompleksine geçişi temsil ediyor.[6] Kerpiç yuvarlak, oval ve yarı oval mimari yapı bu kültür için tipiktir. Binalar kullanım amaçlarına göre farklı boyutlardadır. Çapları 2 ila 5 m arasında değişmektedir. Bazıları yaşam alanı olarak kullanılırken, daha küçük binalar depolama alanı olarak (1–2 m çapında) kullanılmıştır.[3] Azerbaycan'daki Şomutepe ve Gürcistan'daki Şulaveri'de yapılan kazılar sırasında araştırmalarda söz konusu olmuştur. Özellikle son yıllarda Göytepe'deki arkeolojik araştırmalar sonucunda, Şulaveri-Şomutepe kültürünün MÖ 7. binyılın ve 6. binyılın ikinci yarısına ait olduğu tespit edilmiştir. Şulaveri-Şomutepe alanları ilk olarak Eneolitik çağa atfedilse de, şimdi Hramis Didi-Gora ve Arucho I'de olduğu gibi metal nesnelerin keşfedildiği üst katmanlar dışında Neolitik çağın maddi ve kültürel bir örneği olarak kabul edilmektedir.[3][7]
Maddi Kültür
değiştirŞulaveri-Şomu kültürü, yuvarlak kerpiç mimarileri, evcil hayvanların yetiştirilmesi ve tahıl yetiştirilmesi ile ayırt edilir.[3] Obsidyenden yapılmış oyulmuş süslemeler, bıçaklar, yanıklar ve sıyırıcılar, kemik ve boynuzdan yapılmış aletler,[3] nadir bulunan metal eşya örnekleri, buğday, tırtıl, arpa ve üzüm gibi bitki kalıntıları ile Kazılar sırasında hayvan kemikleri (domuzlar, keçiler, köpekler ve sığırlar) bulunmuştur.[4] Alanlarda bulunan, çoğunlukla oturmuş kadınların antropomorfik figürinleri, doğurganlık kültüyle ilgili dini amaçlar için kullanılan öğeleri temsil etmektedir.[3] Şulaveri-Şomu bölgelerinde ortaya çıkan havanlar esas olarak bazalt (% 50), metamorfik kayaçlar (% 34) ve kumtaşlarından (% 11) yapılmıştır.[3] Toprak kil üretiminde bölgesel kil kullanılmıştır. Bazalt ve grog, daha sonra bitkisel materyaller çömlekçilikte temper olarak kullanılmıştır.[4] Şulaveri-Şomu'da seramik üretim seviyeleri:[3]
| I. Aşama | Çıkıntı tabanı olan kaba tencereler |
| II. Aşama | İnce bezemeli çanak çömlek |
| III. Aşama | Düz tabanlı kaba renkli ve süslü seramikler |
| IV. Aşama | Boyalı tencere |
| V. Aşama | İnce kırmızı cilalı seramik |
En eski üzüm
değiştirDünyadaki üzümlere ilişkin en eski kanıtlar, Gürcistan'ın güneydoğusundaki Marneuli Belediyesi'ndeki Shulaveri gora alanının yakınındaki genel "Shulaveri bölgesi" nde bulunmuştur. Özellikle, en son kanıtlar aynı bölgedeki Imiri köyü yakınlarındaki Gadachrili gora'dan gelmektedir.[8]
Coğrafi bağlantılar
değiştirShulaverian malzeme kültürünün karakteristik özelliklerinin çoğunun (dairesel kerpiç mimarisi, plastik tasarımla süslenmiş çömlekçilik, antropomorfik kadın figürinleri, uzun prizmatik bıçakların üretimine vurgu yapan obsidyen endüstrisinin) Yakın Doğu Neolitik (Hassuna) kökenine sahip olduğuna inanılmaktadır.[9] Kemiğe dayalı enstrümanların teknolojisi ve tipolojisi Orta Doğu Neolitik malzeme kültürüne benzer. Shomutepe'de bulunan 2 küçük içi boş olan bir el değirmeni, Khramisi Didi-Gora'da tespit edilene benzer. Makrolitik araçlar ile hardal kullanımı arasındaki benzerlikler Shulaveri-Shomu kültürünü Halaf kültürüne daha da yakınlaştırır. Suriye'deki Shulaveri-Shomu sahalarında ve Tell Sabi Abyad'ın Geç Neolitik tabakalarında bulunan havaneli ve harçlar da birbirine benzemektedir.[3]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b Encyclopedic Dictionary of Archeology - Barbara Ann Kipfer, s.512
- ^ "Gürcistan’da 8000 yıllık köy bulundu"
- ^ a b c d e f g h i From Neolithic to Chalcolithic in the Southern Caucasus: Economy and Macrolithic Implements from Şulaveri-Şomu Sites of Kwemo-Kartli (Georgia) (2008). "From Neolithic to Chalcolithic in the Southern Caucasus: Economy and Macrolithic Implements from Şulaveri-Şomu Sites of Kwemo-Kartli (Georgia)". Paléorient. 34 (2): 85–135. doi:10.3406/paleo.2008.5258 24 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d Bertille, Lyonnet; Farhad, Guliyev; Laurence, Bouquet; Gaëlle, Bruley-Chabot; Anaïck, Samzun; Laure, Pecqueur; Elsa, Jovenet; Emmanuel, Baudouin; Michel, Fontugne (2016). "Mentesh Tepe, an early settlement of the Shomu-Shulaveri Culture in Azerbaijan 10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Quaternary International. 395: 170–183. Bibcode:2016QuInt.395..170L. 10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. doi:10.1016/j.quaint.2015.02.038. ISSN 1040-6182
- ^ Kushnareva, K. Kh. 1997. The Southern Caucasus in Prehistory: Stages of Cultural and Socioeconomic Development from the Eighth to the Second Millennium B.C. University Museum Monograph 99. Philadelphia: The University of Pennsylvania Museum.
- ^ Kiguradze, T. and Menabde, M. 2004. The Neolithic of Georgia. In: Sagona, A. (ed.), A View from the Highlands: Archaeological Studies in Honour of Charles Burney. Ancient Near Eastern Studies Supplement 12. Leuven: Peeters. s. 345-398.
- ^ Ancient civilisations of East and West. Moscow: Progress Publishers. 1988. s. 89. ISBN 5010018233
- ^ Peter Boisseau, How wine-making spread through the ancient world: U of T archaeologist 10 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 17 Haziran 2015 - news.utoronto.ca
- ^ Kiguradze, T. (2001). "Caucasian Neolithic". In Ember, Melvin; Peregrine, Peter Neal (eds.). Encyclopedia of Prehistory. 4 : Europe. New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow: Kluwer Academic / Plenum Publishers. s. 55–76. ISBN 0306462559