Şenpazar
Şenpazar, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Kastamonu ilinin bir ilçesidir.
| Şenpazar | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kastamonu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ayberk Aydoğan[1] |
| • Belediye başkanı | Cem Çınar (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 215 km² |
| Rakım | 650 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 5.002 |
| • Kır | 2,788 |
| • Şehir | 1.614 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 37620 |
| İl alan kodu | 366 |
| İl plaka kodu | 37 |
Resmî site http://www.senpazar.gov.tr | |
Etimoloji
değiştirŞenpazar isminin bu bölgeye ilk yerleşen kişilerden biri olan Şeyh Şir Ali Bani'den geldiği tahmin edilmektedir. Candaroğulları Beyliği döneminde Orta Asya'dan bu bölgeye gelen Şeyh Şir Ali Bani'nin yerleştiği bölgeye Şeyh Şir Ali Bani’nin şehri veya şehir kuran manasına “Şehribani” adı verilmiştir. Daha sonra Şehribani isminin halk arasında “Şarabana” olarak telaffuz edildiği ve 1948-1950 yılları arasında İl Genel Meclisi tarafından “Şarbana” olarak belirlendiği bilinmektedir.[4][5]
İlk olarak “Şehribani” daha sonra ise halk arasında “Şarabani veya Şarbana” biçiminde söylenmeye başlanan ilçe adı daha sonra 1968 yılında günümüzde de kullanılan “Şenpazar” olarak resmîleşmiştir.
İdarî yapılanma
değiştirŞenpazar ilçesi idarî açıdan ilçe merkezininde içerisinde olduğu yedi mahalle ve 23 köyden oluşmaktadır.
İlçeye bağlı köyler
değiştirAlancık, Aşıklı, Aybasan, Başçavuş, Büyükmutlu, Celallı, Dağlı, Demirkaya, Dereköy, Dördül, Edeler, Fırıncık, Gürleyik, Gürpelit, Harmangeriş, Himmetköy, Kalaycı, Küçükmutlu, Salman, Seferköy, Tepecik, Uzunyol ve Yarımca
İlçeye bağlı mahalleler
değiştirMerkez, Çevrik, Dibekli, Güneytekke, Karaman, Korucak ve Kuztekke
Nüfus
değiştir2023 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre ilçe merkezinin nüfusu bir önceki yıla göre artış sağlayarak 1.837 olarak belirlenmiştir. Ayrıca köylerin nüfusu 3.007, toplam Şenpazar nüfusu da 4.844 olarak tespit edilmiştir.
2023 resmî kayıtlarına göre Türkiye'de Şenpazar nüfusuna kayıtlı 30.552 kişi yaşamaktadır. Buna göre ilçe nüfusuna kayıtlı 25.000 kişiden fazla bir nüfus ilçe dışında bulunmaktadır. Ayrıca nüfus kaydını başka il nüfuslarına aldıran binlerce Şenpazarlı yaşamaktadır.[6]
İlçede iş sahaları ve sanayi kuruluşları olmadığından, arazi de tarım için işlemesi zor bir yapıya sahip olduğundan ilçe sürekli dışarıya göç vermektedir. 1990 yılı nüfus sayımında 8.950 (2.887 Şehir - 6.063 Köy) olarak belirlenen ilçe nüfusu yıllar içerisinde belirtilen nedenler nedeniyle her geçen sene göç vererek bugünkü verilere ulaşmıştır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[7] | 8.950 | 2.887 | 6.063 |
| 2000[8] | 6.494 | 2.682 | 3.812 |
| 2007[9] | 5.538 | 1.565 | 3.973 |
| 2008[10] | 5.571 | 1.605 | 3.966 |
| 2009[11] | 5.669 | 1.944 | 3.725 |
| 2010[12] | 5.387 | 1.726 | 3.661 |
| 2011[13] | 5.148 | 1.624 | 3.524 |
| 2012[14] | 4.984 | 1.623 | 3.361 |
| 2013[15] | 5.081 | 1.636 | 3.445 |
| 2014[16] | 4.770 | 1.533 | 3.237 |
| 2015[17] | 5.176 | 2.258 | 2.918 |
| 2016[17] | 5.023 | 2.268 | 2.755 |
| 2017[17] | 4.995 | 2.402 | 2.593 |
| 2018[17] | 5.002 | 1.689 | 3.313 |
| 2019[17] | 4.523 | 1.628 | 2.895 |
| 2020[17] | 4.402 | 1.614 | 2.788 |
| 2021[17] | 4.304 | 1.609 | 2.695 |
| 2022[17] | 4.268 | 1.609 | 2.659 |
| 2023[17] | 4.844 | 1.837 | 3.007 |
Coğrafî yapı
değiştirKonum
değiştirŞenpazar, Kastamonu ilinin kuzeybatısında, Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz bölümünde yer almaktadır.
Kastamonu il merkezine 100 km mesafede olup, Karadeniz kıyısına uzaklığı 37 km dir. İlçe kuzeyde Cide, güneyde Azdavay, kuzeydoğuda Doğanyurt ilçeleri tarafından çevrilmiştir. İlçenin denizden yüksekliği 335 metredir.
Yeryüzü Şekilleri
değiştirİlçe, Karadeniz Bölgesinin jeolojik yapısına uygun olarak genç kıvrım dağları ile kaplıdır. Dağlık ve engebeli olan bu arazi üzerinde, akarsuların oluşturduğu vadiler bulunur. İlçe merkezi de böyle bir vadi üzerinde bulunmaktadır. Değişik yollarla beslenen Şenpazar Çayı ilçe merkezinden geçer.
Arazinin dağlık ve engebeli oluşu ile ilçe merkezinin Şenpazar Çayı yatağında bulunması dağlık bölgede kurulu köylerle ilçe merkezi arasında büyük bir yükseklik farkı oluşturmaktadır.
İklim ve bitki örtüsü
değiştirŞenpazar tipik Karadeniz iklimi etkisi altındadır. Bölgenin bol yağışlı olması doğal bitki örtüsü açısından zenginleşmeyi de beraberinde getirmiştir. İlçenin toplam yüzölçümünün %70'i ormanlar ile kaplıdır. Genel olarak Karadenize ait ağaç türlerinden olan karaçam, kayın, meşe, kestane, şimşir, ıhlamur, ceviz türü ağaçlarla kaplı ormanları vardır.
Tarih
değiştirŞenpazar'ın yerleşim yeri olarak ne zamandan beri kullanıldığına dair kesin bir bilgi olmamakla birlikte, halk arasında söylenegelen değişik rivayetler bulunmaktadır. İşte bu rivayetlerin bir kısmından ve çevrede bulunan kerpiç yapı ve mezarlık kalıntılarından hareketle Şenpazar’ın Bizans dönemine uzandığı fikri ağır basmaktadır. Buradan yola çıkarak tarihi süreç içerisinde Bizans, Selçuklu ve Osmanlılar tarafından yurt edinilen Şenpazar ile ilgili önemli bir tarihi kalıntı ele geçirilememiştir. Fakat değişmeyen ve halk arasında şüphe edilmeyen bir şey var ki o da ilk yerleşim alanının bu gün ilçeye bağlı olan “Kuztekke” olarak bilinen mahallenin olduğu yer olmasıdır. Çok eski dönemlerde bu gün Kuztekke olarak bilinen mahallede Tekkeşin adında Şeyhlerin bir araya geldiği bir tekke varmış. Bu sebeple bu tekkenin bulunduğu yere Tekke Mahallesi denilmiş. Burası sabah güneşini geç aldığından da “Kuz” eklenerek Kuztekke adı konulmuş. İlçemizin merkezi bu köyden gelmektedir.
Diğer bir rivayete göre ise, Candaroğulları zamanında Buhara’dan (Orta Asya) 1309 yıllarında Şir Ali Bani adında bir şeyh göç ederek Tekke adı verilen mahalleye yerleşmiştir. Bu köyün bu tarihten itibaren Şeyh Şir Ali Bani ve beraberindekiler tarafından kurulduğu ve nüfusunun da bunlardan türediği söylenmektedir. İşte Şir Ali Bani’nin mahallesini oluşturan yere Şeyh Şir Ali Bani’nin şehri veya şehir kuran manasına “Şehribani” adı verilmiştir. Daha sonra Şehribani isminin halk arasında “Şarabana” olarak telaffuz edildiği ve 1948-1950 yılları arasında İl Genel Meclisi tarafından “Şarbana” olarak belirlendiği bilinmektedir.
İlk olarak “Şehribani” daha sonra ise halk arasında “Şarabani veya Şarbana” biçiminde söylenmeye başlanan ilçe adı daha sonra 1968 yılında “Şenpazar” olarak resmîleşmiştir. 1954 yılında Cide ilçesine bağlı bir nahiye olmuş, 1974 yılında Belediye teşkilatı kurulmuş olup; 1987 yılının Mayıs ayında ise ilçe olmasına karar verilmiştir.
Şenpazar ilçesi Kastamonu il merkezine 100 km mesafededir. İlçenin Karadeniz’e uzaklığı 37 km olup deniz seviyesinden yüksekliği 335 metredir. Yeryüzü şekilleri genellikle engebeli bir arazi yapısına sahip olup yemyeşil ormanlarla kaplıdır. İlçenin ormanlarında çok zengin ağaç türleri mevcuttur. Ormanlarımızda yaban hayatın en güzel örnekleri yaşam sürmektedir. İlçede tipik Karadeniz iklimi hakim olmaktadır. İlkbahar ve sonbaharda bol yağmurlar yağdığından buna bağlı olarak tabiat yeşillere bezenmektedir.
İlçe merkezinden geçen Şenpazar Çayı bu ormanlara düşen yağışın bir kısmını Karadeniz’e taşımakta, ancak zaman zaman ilçe merkezini tehdit edebilmektedir. Bu akarsu üzerinde bulunan ve ilk kez 1997 senesinin Mayıs ayında ATLAS ekibince geçilebilen Şehriban Kanyonu hala daha gizemini korumakta, dik yamaçlarının bazı yerlerde birbirine bir metre kadar yaklaştığı söylenmektedir.
Kanyonu geçmeyi deneyen Atlas ekibi zorlu bir çalışmadan sonra bu kanyonu ilk geçenler unvanını almıştır. Bir daha da deneyen olmamıştır. Şenpazar çayının içinde bulunan ve Dağlı ile Dereköy Köyü sınırlarından başlayıp Cide Kumköy sınırlarına ulaşan Şehriban kanyonu geçilmezliğini koruyor. İlçemizin her yeri doğal bir park görünümündedir. Zaten bir kısım ormanları Küre Dağları Millî Parkı sınırları içinde kalmaktadır.
İlçenin içme suyunun da temin edildiği ve Gürleyik Çayının kaynağını oluşturan Değirmenbaşı Suyu ilçeden 6 km uzakta doğal kaynaktır. Suyun kaynağı ve çevresi doğal yapısıyla görülmeye değer yerlerdir.
Kış mevsiminde ilçe sakinleri hayvanlarıyla meşgul olmakta, ilçenin bazı köylerinde ise yerel el sanatı olan kaşık yapımı ve sepet örme görülmektedir.
Dağlı Kuylucu adıyla anılan çok geniş bir çukur alan Dağcılık ve Mağara turizmi için görülmeye ve gizemini çözmeye değer yerlerdir.
400 metre derinliğinde, normal olarak inilmesi mümkün olmayan duvarları kaya ve taş aralarında ağaçların bulunduğu Kuylucu’nun dibinden su kaynağı bulunduğu ve buradan çıkan suyun yine aynı çukurun dibinden yerin altına doğru süzüldüğü söylenmektedir.
İlçenin ormanlarında buna benzer doğal mağaralar mevcut olup daha incelenmediğinden kayıtlarda gözükmemektedir. Baragöz Yaylası ilçenin 5 km doğusunda ilçeyi kuş bakışı gören Hasantepesi üzerinde doğal mesire yeridir. Kızılcasu, Atalanı, Isırganlı, Karacakaya ormanları içerisinde değişik türde ağaç ve yabani hayvanların bulunduğu tabii park olarak gezilip görülmeye değer yerlerdir.
Spor
değiştirİlçede spor faaliyetleri futbol üzerinde yoğunlaşmaktadır. İlçenin futbol takımı Şenpazarspor amatör kümede mücadele etmektedir. Sadece bir antrenman sahası oluşu nedeni ile kendi sahasında oynaması gereken maçlarını, nizami sahası olmadığından dolayı deplasmanda oynamaktadır.
Futbolun dışında kalan diğer spor faaliyetleri ise amatör nitelik taşımaz. Futbolla beraber Halk Eğitimi Merkezi organizasyonu ile bahar aylarında Masa Tenisi, Voleybol, Basketbol dallarında karşılaşmalar, okulların sahalarından ve malzemelerinden yararlanılarak yapılmaktadır.
Kurumlar arasında Kaymakamlık Kupası düzenlenerek, birinci olan takımlar Kaymakamlıkça ödüllendirilmektedir.
Turistik yerler
değiştirŞenpazar ilçesi sahip olduğu doğal yapısı ile cenneti andıran ormanları, doğal su kaynakları ile eşine nadir rastlanan güzelliklere sahiptir.
- DEĞİRMENBAŞI SUYU: İlçeye altı kilometre uzaklıkta olup Gürleyik Köyü sınırları içerisindedir. Kaynağın çıktığı yer ormanlık bir arazi içerisinde olup görülmeye değerdir. İlçenin içme suyu bu kaynaktan sağlanmaktadır.
- FABRİKA DERESİ: İlçeye sekiz kilometre uzaklıkta olup Gürpelit Köyü sınırları içerisindedir.Bu su üzerinde alabalık tesisleri kurulmuştur
- YASLIKIZ, BUĞMA, BARAGÖZ, HARMANCIK EVLERİ: İlçeye bağlı Kuztekke mahallesinde tamamen ormanla kaplı yayla ve mesire yerleridir.
- KIZILCASU, AT ALANI, ISIRGANLL KARACAKAYA ORMANLARI: İçerisinde değişik türde ağaç ve yabani hayvanların bulunduğu tabii park durumundadır.
- ERENLER TÜRBESİ: Dağlı Köyü mevkiinde Arpa Çukuru tabir edilen yerde bulunmaktadır.
- ŞEYH SİR ALİ BANİ TÜRBESİ: Kuztekke Mahallesi Tekke mevkiinde bulunmaktadır.
- KIRK MERDİVEN: Salman Köyü sınırları içerisindedir. Taştan oyma merdivenlerden dönerek inilmektedir. Eski kalıntılar define arayıcıları tarafından karıştırılmıştır
- BEZEZ KALINTILARI: Alancık köyü sınırları İçerisinde, eskiden yerleşim yeri olduğu anlaşılan, toprak altında kalan kalıntılardır.
- DAĞLI KUYLUCU: Dağlı Köyü sınırları İçerisinde 150-200 metre derinliği olan büyük bir çukurluktur. Atlas Ekibi tarafından tespit edilmiş olup. Atlas Dergisinde yayınlanmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ "Kaymakam V. Ayberk AYDOĞAN". www.senpazar.gov.tr. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ "6/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ Şenpazar tarihi hakkında bilgiler
- ^ Şenpazar ilçesi hakkında bilgiler
- ^ "2023 Nüfus sayım sonuçları". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2014.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Şenpazar Nüfusu - Kastamonu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kastamonu Şenpazar Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
değiştir
- Şenpazar belediyesi resmi sitesi
- Şenpazar nüfus sayım sonuçları 2007-20167 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.