Şehzade Bayezid (I. Süleyman'ın oğlu)

Şehzade Bayezid
الأمير بايزيد
Şehzade Bayezid; الأمير بايزيد;
	Nahcivan Seferi sırasında Şehzade Bayezid'i Kanuni'nin huzurunda gösteren bir minyatür.
Kütahya Sancağı Beyi
Hüküm süresi	1553 - 6 Eylül 1558
Karaman Sancağı Beyi
Hüküm süresi	1546 - 1553
Doğum	1525 veya 1526; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	25 Eylül 1561; Kazvin, Safevi Devleti
Defin	Melik-i Acem Türbesi, Sivas, Osmanlı İmparatorluğu
Çocuk(lar)ı	Şehzade Orhan; Şehzade Osman; Şehzade Abdullah; Şehzade Mahmud; Şehzade Mehmed; Mihrimah Sultan; Ayşe Sultan; Hatice Sultan; Hanzade Sultan
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	I. Süleyman
Annesi	Hürrem Sultan
Dini	İslam

Şehzade Bayezid (Osmanlıca: شهزادة بايزيد; d. 1525 veya 1526,^[1] İstanbul - 25 Eylül 1561, Kazvin), I. Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olma üçüncü şehzadesidir. Kütahya, Konya ve Karaman sancak beyliklerinde bulunmuştur.

Babası henüz sağ iken kardeşi Şehzade Selim ile giriştiği taht mücadelesinde yenilmiş; sığındığı Safevi Şahı'nın sarayında babasının adamları tarafından oğulları ile birlikte boğularak öldürülmüştür. Oğulları ve kendisinin naaşı Sivas'ta bulunan Melik-i Acem Türbesi'nde yer almaktadır.

Hayatı

1525^[2]^[3] veya 1526 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman, annesi Hürrem Sultan'dır. 11 Kasım 1539'da erkek kardeşi Şehzade Cihangir ile birlikte sünnet edildi. 1543'teki Macaristan seferine katıldı. 1546'da Karaman Sancak Beyliği ile görevlendirildi. 1548'de İkinci İran seferine çıkan babasını abisi Şehzade Mustafa'yla birlikte Akşehir'de karşıladı.^[4]

Kanuni, 1553'te Nahcıvan Seferi'ne (3. İran Seferi) çıkarken Bayezid'i taht muhafazası için Edirne'ye gönderdi. Ordu sefere giderken Konya'da Şehzade Mustafa'nın boğdurulması ve ardından Şehzade Cihangir'in de hastalanarak Halep'te hayatını kaybetmesi üzerine Bayezid, tahtın iki varisinden birisi olarak kaldı. Diğer varis, ağabeyi Şehzade Selim idi.

Düzmece Mustafa Olayı

Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinden sonra ortaya çıkan Düzmece Mustafa olayında Şehzade Bayezid'in, isyancı kuvvetleri durdurmada ağır davrandığı, hatta bu isyanı onun tertiplediği iddiası ortaya atıldı. Kanuni'nin ona olan güveni sarsıldı, ancak yine de kendisini affedip Kütahya'ya gönderdi. Bayezid bunun üzerine babasına yazdığı mektupta “ben kulunuzu muradına irgürdünüz” diyerek teşekkür etmiş ve kendisini tahtın varisi olarak görmüştür.^{[kaynak belirtilmeli]}

Hürrem Sultan'ın desteği

Hürrem Sultan, kendi oğullarından birisinin, daha çok karakter bakımından Kanuni'ye benzeyen Bayezid'in tahta geçmesini istiyordu.^{[kaynak belirtilmeli]} Hatta Düzmece Mustafa olayında Bayezid'in affedilmesinin Hürrem Sultan'a borçlu olduğu söylenmektedir. Ancak Hürrem Sultan'ın 1558'de ölümünden sonra, Bayezid koruyucusuz kalmış ve kendine askerler toplamaya girişmiştir. Bayezid'in Selim aleyhine harekete geçmesinde, Lala Mustafa Paşa'nın rolü olduğu düşünülür.^[5]

Şehzade Selim ile taht mücadelesi

Şehzade Bayezid ve Cihangir'in 1539'daki sünnet düğünleri (Süleymannâme)

Oğullarının taraftar toplamaya başlamaları üzerine Kanuni onları birbirlerinden uzaklaştırmış, 1558'de Selim'i Konya'ya, Bayezid'i ise Amasya'ya göndermiştir. Bayezid bunu kendisine bir hakaret saydı ve Kütahya'da kalmaya çalıştı. Ancak babasının ısrarları sonucu Amasya'ya gitmek zorunda kaldı; 21 Aralık 1558'de Amasya'ya vardı.^[6] Kanuni onu çeşitli vaatlerle oyalamaya çalışırken, o bir mektubunda babası için “padişah olan yalan söyler mi” dedi ve taraftar toplamaya devam etti.

Kanuni, aynı şekilde Selim'in de asker toplamasını söylemiş ve Sokollu Mehmed Paşa'yı ona yardıma göndermiştir. Bu arada Bayezid'in sancağından çıkması isyan olarak değerlendirildi ve Şeyhulislam Ebusuud ve başka din adamları tarafından öldürülmesinin vacip olduğuna dair fetvalar verildi.

Bu esnada Amasya'dan Ankara'ya gelmiş olan Bayezid, 30 Mayıs 1559'da Konya önlerinde Selim'in ordusuyla çarpıştı, Konya Şehzâdeler Muharebesi denilen bu çarpışmada Selim'in düzenli ordusu karşısında üstünlük sağlayamayıp yenildi. Bunun üzerine Amasya'ya dönmüş ve müftü Muhyiddin Cürcani'yi babasına, affedilmesini dilemesi için gönderdi.

Safeviler'e sığınması

Kanuni, Bayezid'in af talebini reddedip yakalanmasını emredince Bayezid oğullarını alarak 7 Temmuz'da Amasya'dan çıktı.^[6] Ağustos ortalarında Safeviler'e sığınmak zorunda kaldı.

Şehzade Bayezid'ın kabrinin bulunduğu Abdülvehhâb Gâzî Camii, Yukarı Tekke, Sivas

İran'da Şah Tahmasb tarafından Kazvin'de büyük bir törenle karşılanan Bayezid, onun aracılığıyla babasından affını diledi.^{[kaynak belirtilmeli]} Tahmasb, Selim ve Kanuni arasında Bayezid'in teslimi konusunda yazışma ve pazarlıklar yapıldı. Tahmasb'ın isteklerinden bir kısmını kabul etmek zorunda kalan Kanuni, ona 200.000 altın ödeyeceğini ve Kars Kalesi'ni bırakacağını vadetmiştir. Ayrıca Selim de padişah olduğunda, Safeviler ile dost kalacağına dair bir ahidnâme vermiştir.^[7]

Ölümü

Anlaşma sağlanınca Kazvin'e giden Osmanlı elçileri 25 Eylül 1561 tarihinde önce Bayezid'i ardından da oğullarını boğarak öldürdüler. Bayezid ve oğullarının cenazeleri Sivas'a getirilerek surların dışında bulunan "Melik-i Acem türbesi"'ne defnedilmiştir. Bu türbe Abdülvehhâb Gâzî Camii içerisindedir.^[8]

Şehzade Bayezid'in ölümünden sonra Bursa'ya nakledilen hanımı bir kale içinde bekletilmiş ve yanında bulunan üç yaşındaki oğlu da öldürülmüştür.

Ailesi

Çocukları

Şehzade Orhan (d. 1543 Kütahya - ö. Kazvin, 25 Eylül 1561, idam).
Şehzade Osman (d. 1545 Kütahya - ö. Kazvin, 25 Eylül 1561, idam).
Mihrimah Sultan (d. 1547 Kütahya - ö. İstanbul, 1593), 1562 ile Damad Muzaffer Paşa evlendi.
Şehzade Abdullah (d. 1548 Kütahya - ö. Kazvin, 25 Eylül 1561, idam).
Hatice Sultan (ö. Kütahya, 1550).
Şehzade Mahmud (d. 1552, Kütahya - ö. Kazvin, 25 Eylül 1561, idam).
Şehzade Mehmed (d. 1558 Amasya - ö. Bursa, 3 Ekim 1561, idam).
Ayşe Sultan (d. 1553, Kütahya - ö. Tokat, 1572), 1568 ile Damad Hoca Ali Paşa Eretnaoğlu evlendi ve bir oğlan doğum sırasında öldü.
Hanzade Sultan (ö. Kütahya, 1556).

Ölümünden sonra

Bayezid olayından sonra, yeniçerilerin Anadolu'ya muhafız olarak yayılması ve şehzadelerden yalnızca en büyüğüne sancak verilmesi gibi idari değişikliklere gidilmiştir.

Ona sadrazamlık vaadinde bulunan Selim'in tahta çıkmasını isteyen ve Bayezid'i babasına karşı isyana teşvik eden Lala Mustafa Paşa, ancak III. Murat zamanında yaklaşık 3 ay sadrazamlık yapabildi.

Şairliği

Bayezid'in "Şahi" mahlasıyla yazdığı şiirleri, Türkçe ve Farsça şiirlerinden oluşan bir divanı vardır. Şiirlerinde saltanat arzusu, aşk, günahlarından bağışlanması için yakarış konularını işler. Babasından affını dilemek için yazdığı şiirleri ve babasının yine şiir olarak verdiği karşılıklar ünlüdür. Divanının iki el yazma kopyası Millet Kütüphanesi Ali Emirî koleksiyonunda bulunur.^[6] Divanı Filiz Kılıç tarafından yeni Türk alfabesine çevrilmiştir,^[9] fakat bu aktarım hatalı olduğu iddiasıyla eleştirilmiştir.^[10]

Popüler kültürdeki yeri

2003 yapımı Hürrem Sultan dizisinde Engin Altan Düzyatan tarafından canlandırılmıştır.
2011 yapımı Muhteşem Yüzyıl dizisinde Aras Bulut İynemli tarafından canlandırılmıştır.

Galeri

Şehzade Bayezid'in babası I. Süleyman
Şehzade Bayezid'in annesi Hürrem Sultan
Şehzade Bayezid'in ablası Mihrimah Sultan
Şehzade Bayezid'in ağabeyi II. Selim

Kaynakça

^ Şerafettin Turan, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 5, sayfa: 230
^ Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. s. 18.
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. s. 401. ISBN 975-16-0012-X.
^ "Kanuni Sultan Süleyman Ve Diyarbakır". host.nigde.edu.tr. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Fahri Unan, Kanuni Devri Şehzade Mücadeleleri ve Bunun Osmanlı Siyasi ve Sosyal Tarihi Bakımından Önemi, Erişim tarihi:04.01.2012". 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
^ ^a ^b ^c Çiçekler, Mustafa (19 Aralık 2011). "ŞEHZÂDE BAYEZİD VE FARSÇA DİVANÇESİ". Şarkiyat Mecmuası (8): 0. ISSN 1307-5020.
^ Şevik, İsa (2008). Şah Tahmasb (1524-1576) ile Osmanlı Sarayı arasında teati edilen mektupları içeren "Münşe,at-ı atik"in edisyon kritiği ve değerlendirilmesi (Thesis tez). DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023.
^ "Kanuni'nin oğlu Bayezid'in Sivas'ta sonlanan acı hikayesi". Milliyet. 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
^ Şâhî Divanı, (Haz: Filiz KILIÇ), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
^ Azad Ağaoğlu, "Şahi Divanı mı, Vâhî Divanı mı?", Toplumsal Tarih derg., SAYI:93 CİLT:16 EYLÜL 2001

Dış bağlantılar

Sakaoğlu, Necdet "Bayezid" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.302 ISBN 975-08-0072-9
İslam Ansiklopedisi, "Bayezid" maddesi sf:230
Turan, Şerafettin (2011) Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, İstanbul: Kapı Yayınları. ISBN 9786054322718

[1] Şerafettin Turan, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 5, sayfa: 230

[2] Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi. s. 18.

[3] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. s. 401. ISBN 975-16-0012-X.

[Notlar-4] "Kanuni Sultan Süleyman Ve Diyarbakır". host.nigde.edu.tr. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[UNAN-5] "Fahri Unan, Kanuni Devri Şehzade Mücadeleleri ve Bunun Osmanlı Siyasi ve Sosyal Tarihi Bakımından Önemi, Erişim tarihi:04.01.2012". 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.

[Cicekler-6] Çiçekler, Mustafa (19 Aralık 2011). "ŞEHZÂDE BAYEZİD VE FARSÇA DİVANÇESİ". Şarkiyat Mecmuası (8): 0. ISSN 1307-5020.

[7] Şevik, İsa (2008). Şah Tahmasb (1524-1576) ile Osmanlı Sarayı arasında teati edilen mektupları içeren "Münşe,at-ı atik"in edisyon kritiği ve değerlendirilmesi (Thesis tez). DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023.

[8] "Kanuni'nin oğlu Bayezid'in Sivas'ta sonlanan acı hikayesi". Milliyet. 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.

[9] Şâhî Divanı, (Haz: Filiz KILIÇ), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.

[10] Azad Ağaoğlu, "Şahi Divanı mı, Vâhî Divanı mı?", Toplumsal Tarih derg., SAYI:93 CİLT:16 EYLÜL 2001

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]