Vikipedi

Şarap

üzümden yapılan fermente içecek

Şarap veya mey, fermente meyvelerden yapılan alkollü bir içecektir. Maya, meyvelerdeki şekeri tüketir ve onu etanol ve karbondioksite dönüştürerek ısı açığa çıkarır. Şarap erik, kiraz, nar, yaban mersini, frenk üzümü ve mürver gibi çeşitli meyvelerden yapılabilse de çoğunlukla üzümden yapılır ve "şarap" terimi genellikle bir niteleyici olmadan kullanıldığında üzüm şarabını ifade eder. Şarap, çoğunlukla %9 ila %15 arası alkol ihtiva etmektedir. Başka meyvelerden de üretilebilen şaraplar o meyvenin adı ile anılmaktadır.[1]

Kadehte kırmızı ve beyaz şarap
Kırmızı Şarap
Besin değeri
Enerji 360 kJ (80 kcal)
Karbonhidrat2,6 g
 - Şeker0,6 g
Yağ0,0 g
Protein0,1 g
Alkol10,6 g
10,6 g alkol hacim cinsinden %13'tür.
100 g şarap yaklaşık 100 ml'ye denk gelir
Şeker ve alkol oranı markaya göre fark eder.
Oranlar yetişkinler için alınması önerilen oranlardır.

Şarap binlerce yıldır üretilmektedir. Şarabın en eski örnekleri, bugünkü Gürcistan (MÖ 6000), İran (MÖ 5000), İtalya ve Kafkasya (MÖ 4000) bölgesindendir. Yeni Dünya şarabının Amerika'nın yerli halkları tarafından yapılan alkollü içeceklerle bir miktar bağlantısı vardır, ancak esas olarak Yeni İspanya'daki daha sonraki İspanyol gelenekleriyle bağlantılıdır. Daha sonra, Eski Dünya şarabı bağcılık tekniklerini daha da geliştirdikçe, Avrupa en büyük şarap üreten üç bölgeyi kapsayacaktı. Bugün en büyük şarap üretim bölgelerine sahip beş ülke İtalya, İspanya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin'dedir.[2]

Şarap uzun zamandır dinde önemli bir rol oynamıştır. Kırmızı şarap, eski Mısırlılar tarafından kanla ilişkilendirildi ve hem Yunan Dionysos kültü hem de Romalılar tarafından Bacchanalia'da kullanıldı; Yahudilik aynı zamanda onu Kiduş'a, Hıristiyanlık da Efkaristiya'ya dahil eder. Mısır, Yunan, Roma ve İsrail şarap kültürleri hâlâ bu antik köklerle bağlantılıdır. Benzer şekilde İtalya, İspanya ve Fransa'daki en büyük şarap bölgeleri kutsal şarapla bağlantılı miraslara sahiptir; aynı şekilde Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bağcılık gelenekleri, Katolik rahiplerin ve keşişlerin ilk kez New Mexico ve Kaliforniya'da şarap üretmesiyle Yeni İspanya'da başlamıştır.[3]

Etimoloji

değiştir
 
Avrupa ve çevre bölgelerde konuşulan dillerde şarap kelimesi ile bu kelimenin etimolojisini gösteren harita

Türkçede yer alan şarap sözcüğü, Arapça şrb kökünden gelen ve "her türlü içecek, içki" manasında kullanılmış شراب (şarāb) sözcüğünden ödünçlemedir. Bu kelime Arapça "içti" anlamındaki شَرَبَ (şaraba) fiilinin faˁāl vezninde türevidir. Herhangi bir Türkî dilde en eski kaydedilmiş kullanımı 1069 yılına tarihlenen Kutadgu Bilig'de yer alır, ancak burada genel içki anlamında kullanılmıştır. Şarap anlamında ilk kullanım 1303'e tarihlenen Codex Cumanicus eserinde tespit edilmiştir. Aynı kökten maşrapa, meşrep, meşrubat, şerbet (sorbe) ve şurup kelimeleri de evrilmiştir.[4]

Mey, kökensel açıdan Farsça "mayalanmış içki, şarap" anlamındaki مى (may) sözcüğünden alıntıdır ve bu sözcük Orta Farsça aynı anlama gelen may sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Proto Hint-Avrupa dilinde var olduğu düşünülen ve "bal veya baldan yapılan içki" anlamındaki *médʰu biçiminden evrilmiştir. Aynı kökten Grekçe methý ile İngilizce mead sözcükleri türemiştir.[5]

Pek çok Hint-Avrupa dilinde şarabı kastetmek için kullanılan sözcük, bir proto dil olan Proto Hint-Avrupa dilinde yer aldığı varsayılan *win-o- kelimesinden türemiştir. Bu kullanım modern İngilizcede yer alan wine sözcüğünün yanı sıra Latince vinum, Grekçe: οἶνος oinos, Hititçe wiyana, Ermenice գինի gini ve Likçe oino gibi diğer çağdaş ve tarihî dillerde de tespit edilmiştir.[6][7][8] Güney Kafkas dillerine mensup Gürcücede de ღვინო (Gürcüce telaffuz: [ɣvinɔ]) şekliyle vardır ve bu kelimenin kökeni Proto Güney Kafkasya dilinde yer alan *ɣwino- köküne bağlanmıştır.[9] Bu proto dile genellikle ya Proto Hint-Avrupa dilinden,[9][10][11][12][13][14] ya da Proto Ermeniceden (*ɣʷeinyo-) ödünçlenerek girdiği düşünülür,[9][15][16][17][18] ancak bazı akademisyenlere göre Proto Kartveli dilinde yerli olarak bulunan ve "bükmek" anlamındaki *ɣun- kökünden evrilmiştir.[19]

Macarca'daki bor sözcüğünün dile 10. yüzyıldan önce bir Türk dili vasıtasıyla alıntılandığı düşünülmektedir. Bu kullanım Kumanca ve Kıpçakça gibi çağdaşı dillerde de tespit edilmiştir. Sözcüğün son kökeni ise Orta Farsça "kırmızımsı-kahverengi" anlamına gelmiş bōr kelimesine dayanır.[20]

Tarihçe

değiştir
 
Ermenistan'daki Areni-1 mağarası dünyanın bilinen en eski şaraphanesidir.[21]

Şarap üretimi binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. Günümüzde Gürcistan'ın yer aldığı bölge genellikle şarap üretiminin doğum yeri olarak kabul edilir.[22][23] Bu bölgedeki arkeolojik ve arkeobotanik çalışmaları, üzüm şarabı ve bağcılığın başlangıcına ilişkin kanıtları MÖ 6000–5800 yılları arasına tarihlemiştir.[24]

Gürcistan'dan sonra şarabın ilk Güney Kafkasya'da veya Doğu Anadolu ile Kuzey İran arasındaki bölgelerde üretilmeye başlandığı düşünülmektedir.[25][26] İran'daki arkeolojik kanıtlar üretimin MÖ 5000'de,[27] Sicilya'da ise MÖ 4000 dolaylarında başladığını ortaya koymaktadır.[28]

En eski şaraphane ise günümüzde Ermenistan‘daki Areni-1 Mağara Kompleksi'ndeki şaraphanedir.[29]

Çin'de MÖ 7000'ye tarihlenen çömleklerdeki tartarik asit kalıntıları göz önünde bulundurulduğunda bu bölgede şarap üretimine dair Gürcistan'dan daha eski kanıtlar vardır, ancak bu içeceklerde üzüm yerine başka meyvelerin kullanılmış olması olasıdır. Bu içeceğin meyve ve pirincin karıştırılarak üretildiği düşünülmektedir.[30]

Şarap kültürünün batıya yayılmasında Doğu Akdeniz'de yer almış tarihî Fenikelilerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir.[31] Fenike şehri Biblos'dan Mısır'daki Eski Krallık'a ve diğer Akdeniz bölgelerine şarap ihraç edilmiştir. MÖ 750'ye tarihlenen ve Robert Ballard'ın keşfetmiş olduğu iki Fenike gemi enkazında, gemilerin taşımış oldukları şaraplar bozulmadan ele geçirilmiştir.[32] Fenikeliler bu şarapları bir zeytinyağı tabakası ile çamdan ve reçineden yapılma bir mühür yardımıyla oksidasyondan korumuştur.[kaynak belirtilmeli]

Antik Yunanistan'dan Homeros ve Alkman pek çok kez şaraba atıfta bulunmuşlardır. Antik Romalılar, askerî birliklere şarabın yerel olarak sağlanabilmesi için garnizon kentlerinin yakınındaki bölgelere şarap bağları ekmiştir. Bu bölgelerden bazıları günümüzdeki en önemli şarap üretim bölgelerini oluşturmaktadır.[33] Romalılar ayrıca boş şarap şişelerinin içerisinde kükürtlü mum yakmanın şarabı taze tuttuğunu ve sirkeleşmesinin önüne geçtiğini keşfetmişlerdir.[34] Orta Çağ Avrupası'nda Katolik Kilisesi şarap üretimini Missa Ayini sırasında kullanıldığı için desteklemiştir. Bu nedenden ötürü Hristiyan keşişler şarap üretimi gerçekleştirmiştir.[35]

İlerleyen dönemlerde dinî amaçlar için kullanılan şarap rafine edilmiş ve tadı geliştirilmiştir. Bu, Fransız şarabı, İtalyan şarabı, Amerika Birleşik Devletleri şarabı, Alman şarabı, Portekiz şarabı, İsveç şarabı, Arjantin şarabı, Şili şarabı ve İspanyol şarabı gibi modern şarapçılık geleneklerinin oluşmasına, bu gelenekler ise coğrafi keşifler sonucunda Yeni Dünya'daki Yeni Dünya şarabı geleneğinin başlamasına yol açmıştır. Yeni Dünya'daki en eski şarapçılık Vikinglerin Vinland Sagalarında geçen Vinland'da gerçekleşmiştir.[36] Daha sonraki dönemlerde ise New Mexico ile Kaliforniya'da üretilmeye başlanan şarap bu bölgelerde köklü bir geçmişe sahiptir.[37][38]

Türleri ve sınıflandırma

değiştir

Renklerine göre

değiştir
Ana maddeler: Kırmızı şarap, Beyaz şarap ve Roze

Üzüm şarabı, kırmızı (kırmızı şarap), beyaz (beyaz şarap) veya pembe (roze/blush) rengine sahip olabilir. Şaraba rengini veren antosiyanin pigmentleri üzümün kabuğunda yer aldığından ötürü kırmızı şarap üretiminde üzüm, kabukları ile birlikte fermente edilir. Bu nedenden ötürü beyaz şarap yeşil üzümün yanı sıra kabukları ayrılmış kırmızı üzüm şırasından da üretilebilir. Roze, beyaz ve kırmızı şarabın kupajı ile veya üzüm kabuklarının sadece kısa bir süreliğine sıvıda tutulmasıyla elde edilebilir. Üzüm kabuklarının şırada bekletilmesi işlemine maserasyon denir.[39]

Şarabın renklenmesinde tanenler de önemli rol oynar. Bitki, tohum, ağaç kabukları, odun, yaprak ve meyve kabuklarında doğal halde bulunan bir polifenol olan tanen, şaraba ya üzümün kabuğundan ya da fermente edildiği meşe fıçıdan geçebilir. Tanenlerin yol açtığı burukluk tadına şarap terminolojisinde omurga denir.[39]

Tatlılığına göre

değiştir
Ana madde: Şarabın tatlılığı

Şarabın tatlılığı, şaraptaki şeker miktarı, göreceli alkol, asit ve tanen seviyesi de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin etkileşimiyle öznel olarak belirlenir. Şekerler ve alkol şarabın tatlılığını artırır; asitler (ekşilik) ve acı tanenler ise tatlılığı azaltır. Bu sınıflandırmaya göre; sek, dömi-sek, yarı-tatlı ve tatlı olmak üzere dört ana grup vardır. Bu şekerler, çoğu zaman fermantasyon sonundaki artık şekerler olmakla birlikte, bazı şarap üreticileri mayalanması bitmiş şaraplara taze üzüm suyu katarak tatlılığını artırır. Bu ekleme özellikle Alman şaraplarında görülür.[40]

Avrupa Birliği'ne göre şarabın tatlılığı[41][42]
Sek Dömisek Yarı tatlı Tatlı
Şeker miktarı ≤ 4 g/l ≤ 12 g/l ≤ 45 g/l 45 g/l >
Asitlik uygunsa ≤ 9 g/l ≤ 18 g/l

Tatlı şarap, tatlıların yanında içilen özel bir şarap türüdür. Neyin tatlı şarabı olduğuna dair farklı bölgelerde farklı tanımlar vardır. Bu tarz üretilmiş şaraplar, brendi gibi kaynaklardan eklenmiş ek alkol ve şeker içerir.[kaynak belirtilmeli]

Köpüklü şarap

değiştir
Ana madde: Köpüklü şarap

Bu şaraplar şarabın ikinci kez mayalanması ve bu işlem sırasında ortaya çıkan karbondioksit gazının şişenin içinde kalması sağlanarak üretilir ve bunun sonucunda yüksek miktarda karbondioksit içerirler. Elde edilen şarap mantar ve tel düzeneği sayesinde şişe içinde kalır ve şişe açıldığında veya patlatıldığında köpük oluşması sağlanır. Köpüklü şaraplar büyük oranda beyaz şaraptan üretilir, ancak genellikle yeşil ve kırmızı üzüm varyatelerinin kupajıyla hazırlanmaktadır.

Bazı ülkelerde köpüklü şaraplar şampanya olarak adlandırılır. Ancak şampanya sadece Fransa'nın Champagne bölgesinde özel şartlar altında üretilen bir köpüklü şarap çeşididir. Champagne ismi uluslararası anlaşmalarla korunmaktadır. İtalyan Prosecco ile Alman Sekt, diğer popüler köpüklü şarap türleridir.

Diğer

değiştir

Üzüm dışı diğer meyvelerden imal edilen şaraplara meyve şarabı adı verilir ve pek çok meyveden şarap üretilebilir. Fakat dünyada şarapların büyük bir kısmı üzümden üretilmektedir. Meyve içermeyen, bal şarabı gibi baldan üretilen şarap çeşitleri de bulunmaktadır.

Şarap olarak adlandırılan, ancak hammaddesi şeker içermeyen ürünler olan içkilerde vardır. Bu içkiler arasında pirinç şarabı, sake ve arpa şarabı yer almaktadır. Arpa şarabı, arpanın maltlanması ile üretildiğinden ötürü tanım gereği bira ile daha yakındır. Pirinç şarabında ise nişasta mikroorganizmaların yardımıyla şekere dönüştürülmekte, fermentasyon sonucunda oluşan sıvı ise damıtılmaktadır.

Üretim

değiştir
Ana madde: Şarapçılık

Şarap yapmak için önce üzümler bağlarından toplanır, ardından ezilir sonra, maya (üzümde doğal olarak bulunur) üzüm suyundaki şeker ile birleşir ve aşamalı olarak bu şekeri tüketerek alkole dönüşür. Maya aynı zamanda havada buharlaşan karbondioksiti üretir. Mayanın işlemi tamamlandığında üzüm suyu şaraba dönüşür.

Üzüm çeşitleri

değiştir
 
Üzüm bağı

Şarap genellikle Pinot noir, Chardonnay, Cabernet Sauvignon, Gamay ve Merlot gibi Vitis vinifera Avrupa üzüm türünün bir veya daha çok çeşit'inden yapılır. Bu çeşitlerden biri baskın üzüm olarak kullanıldığında (genellikle kanunla minimum %75 ila %85 olarak tanımlanır), sonuç "harman" şarabı yerine "çeşit" (İngilizce: varietal) şarabı olur. Harmanlanmış şaraplar, çeşit şaraplarından daha kötü değildir, aksine farklı bir şarap yapım tarzıdır.[43]

Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot noir, Şiraz/Syrah, Zinfandel, Nebbiolo, Sangiovese, Tempranillo, Aglianico, Gamay, Grenache, Kuntra, Karalahna ve Barbera şarap yapılan başlıca kırmızı üzüm türleridir.

Chardonnay, Riesling, Sauvignon blanc, Pinot Gris/Pinot Grigio, Gewürtztraminer, Chenin Blanc, Misket, Pinot Blanc, Sémillon, Trebbiano, Vasilaki ve Viogner ise şarap yapılan başlıca beyaz üzüm türleridir.

Şarabın diğer kullanım yerleri

değiştir

Din

değiştir

Hristiyanlıkta Kudas Ayininde hiçbir katkı maddesi eklenmeden kullanılır.

Eczacılık

değiştir
Ana madde: Şarabın sağlığa etkileri

Tıbbi Şarap; içine çeşitli maddelerin çözünmesiyle içmek suretiyle yapılan ilaçtır. Alkol derecesi en az 11 olan kırmızı veya beyaz şaraplar tercih edilir.

Edebiyat

değiştir

Edebiyatta şarabın konu edildiği şiirlere Hamriyyât adı verilmektedir. Klasik Arap edebiyatının en meşhur hamriyyât şairi Ebû Nuvâs'tır.[44]

Kırmızı rengi dolayısıyla sevgilinin dudağı, âşığın kanlı gözyaşıdır. Kadehi andıran biçimiyle lale, kırmızı rengiyle gül de şaraptır ve tekkelerde saki adındaki şarap dağıtıcı aslında Allah'ın rahmetini dağıtır. Yani şarap, edebiyatta mecaz anlamda kullanılır. Şarabın diğer adı da 'mey' olarak adlandırılır.

Şarap üreten ülkeler

değiştir
Ana madde: Şarap üreten ülkeler listesi
 
Şarap üretim alanları

Dünyada 2018 yılı itibarıyla 7,4 milyon hektarlık alanda bağcılık yapılmakta olup 29,2 milyar litre şarap üretilmiştir.[45]

 
Kişi başına yıllık şarap tüketimi (2006):
  1 litreden daha az
  1 ile 7 litre
  7 ile 15 litre
  15 ile 30 litre
  30 litreden daha fazla
Ülkelere göre şarap üretimi 2018![45] Sıra !! Ülke !! Üretim
(milyar litre)
1   İtalya 5,48
2   Fransa 4,91
3   İspanya 4,44
4   ABD 2,39
5   Arjantin 1,45
6   Şili 1,29
7   Avustralya 1,29
8   Almanya 0,98
9   Güney Afrika 0,95
10   Çin 0,93

Şarap tadımı

değiştir
Ana madde: Şarap tadımı

Şarap tadımı, duyulara dayanarak şarapların değerlendirilmesi işlemidir. Sadece tat alma değil, görme, koklama ve ağız duyusuna da hitap eden, profesyonellere olduğu kadar amatörlere de seslenen bir uğraştır. Bu dalda profesyonel olarak çalışanlara 'sommelier' denir. Dilin tat alma hassasiyetini korumak amacıyla, profesyoneller kadar amatörler de aşırı derecede acılı, ekşili ve tuzlu yiyeceklerden kaçınmalıdırlar.

Şarabın tatlılığı, şaraptaki kalan şeker miktarı ile tanen, alkol ve asitlerin ortak değerlendirilmesi ile öznel olarak belirlenir; sek, dömi-sek, yarı-tatlı ve tatlı olmak üzere dört adet ana grup vardır. Tanenler, kırmızı ve roze şaraplara burukluk tadını veren kimyasal maddelerdir, şarabın tadına yarattıkları etki omurga olarak adlandırılır ve şaraplar hafif, orta veya güçlü tanenli olarak sınıflandırılabilirler. Şarabın asitlik seviyesi keskinlik olarak adlandırılır. Soğuk ve bulutlu bölgelerde yetişen üzümler daha asitli şaraplar üretmektedir. Malolaktik fermentasyon şarabın keskinliğini azaltabilir. Keskinlik, düşük, orta veya yüksek olarak betimlenir. Gövde, şarabın alkol miktarını belirtir ve şaraplar hafif, orta ve yoğun gövdeli olarak tanımlanır.[39]

 
Şarap yapımında kullanılan üzümler

Havalandırma sırasında, daha genç bir şarabın havaya maruz kalması genellikle içeceği "rahatlatır", bu ise şarabı daha pürüzsüz yapar ve aroma, doku ve lezzetle daha iyi bütünleşmesini sağlar. Daha eski şaraplar genellikle uzun süreli havalandırma ile solar (karakterlerini ve lezzet yoğunluğunu kaybederler).[46] Bu genel kurallara rağmen, havalandırmak tüm şaraplara mutlaka fayda sağlamaz. Ne kadar süreyle havalandırılması gerektiğini belirlemek için şişe açılır açılmaz şarabın tadına bakılabilir.[47] Şarap tadarken, organik moleküllerin karmaşık karışımından dolayı (ör. esterler ve terpenler) üzüm suyu ve şarap içerebilir. Deneyimli tadımcılar, belirli bir üzümün karakteristik aromaları ile şarap yapımındaki diğer faktörlerden kaynaklanan aromalarını ayırt edebilir. Şaraptaki tipik kasıtlı lezzet unsurları (şarap-çikolata, vanilya veya kahve) üzümün kendisinden ziyade meşe fıçılarda yıllandırılarak verilir.[48]

Dikey ve yatay tatma, aynı üzüm cinsinde ve aynı bağda bir dizi hasadı veya bir hasat zamanı birden çok bağın üzüm hasadından yapılan şarapları kapsar.

"Muz" aromaları (izoamil asetat), "tıbbi" veya "Band-Aid" (4-Etilfenol, "baharatlı" veya "dumanlı" (4-Etilguaiakol),[49] ve çürük yumurta (hidrojen sülfür) gibi bozulma aromaları maya metabolizmasının ürünüdür.[50]

Bazı çeşitler ayrıca, bağ toprağında kireçtaşının bulunması sonucu suda çözülebilir tuzlar nedeniyle mineral bir tat sergileyebilir. Şarap aroması, havaya salınan uçucu bileşiklerden gelir.[51] Bu bileşiklerin buharlaşması, şarap kadehi döndürülerek veya oda sıcaklığında servis edilerek hızlandırılabilir. Birçok içici, Chinon ve Beaujolais gibi zaten oldukça aromatik olan kırmızı şarapları soğutmayı tercih eder.[52]

Sağlık etkileri

değiştir

Beslenme değerleri: adı= Kırmızı masa şarabı, kJ=355, yağ=0.0 g, protein=0.1 g, karbonhidrat=2.6 g, şekerler=0.6 g, alkol=10.6 g, kaynak: _usda=1,noRDA=1, not=10.6 g alkol hacimce 13%.
100 g şarap miktarı yaklaşık olarak 100 ml.
Şeker ve alkol içeriği değişebilir.

Kısa-vadeli etkiler

değiştir

Şarap etil alkol, bira ve damıtılmış alkollü içkiler‘deki kimyasalı içerir. İnsan vücudundaki farklı alkol konsantrasyonlarının kişi üzerinde çeşitli etkileri vardır. Şarabın etkileri diğer faktörlerin yanı sıra tüketilen miktara, tüketimin süresine ve şaraptaki alkol miktarına bağlıdır.

%0.03-0.12'lik kan alkol konsantrasyonu (BAC) değerine ulaşmak için yeterince içme, ruh halinde genel bir iyileşmeye, artan özgüvene ve sosyalleşmeye, kaygının azalmasına, yüzün kızarmasına, muhakeme ve motor koordinasyon bozulmasına neden olur.

%0,09 ila %0,25'lik BAC uyuşukluk, sedasyon, denge sorunları ve bulanık görmeye neden olur.

%0,18'den %0,30'a kadar BAC, derin kafa karışıklığına, konuşma bozukluğuna (örn. geveleyerek konuşma), sendelemeye, baş dönmesine ve kusmaya neden olur.

%0,25 ila %0,40 arasında BAC, stupor, bilinç kaybı, anterograd amnezi, kusma, solunum depresyonu ve bilinçsizlik süresince kusmuk soluma nedeniyle ölüme neden olabilir.

%0,35 ila %0,80 arasında BAC koma, yaşamı tehdit eden solunum depresyonu ve muhtemelen ölümcül alkol zehirlenmesi'ne neden olur. Araç veya makinelerin alkollüyken çalıştırılması kaza riskini artırabilir ve birçok ülkede içme ve araç kullanmaya karşı yasalar vardır.

Şaraplar, rahatlama ve rahatlık gibi kısa sürede olumlu duyguları tetikler. Şarabın içeriği ve kalitesi, ruh halini ve duyguları etkileyebilir.[53]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Amerine, Maynard A. (26 Temmuz 1999). "Wine: Definition, History, Varieties, & Facts". Encyclopedia Britannica. 10 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  2. ^ Ronsheim, John R.; Johnson, Hugh; Robinson, Jancis (1990). "Vintage: The Story of Wine". The Antioch Review. 48 (1): 111. doi:10.2307/4612162. ISSN 0003-5769. 
  3. ^ Congressional Serial Set (İngilizce). U.S. Government Printing Office. 1903. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023. 
  4. ^ "şarap". Nişanyan Sözlük. 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  5. ^ "mey". Nişanyan Sözlük. 16 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  6. ^ Harper, Douglas. "wine". Online Etymology Dictionary. 
  7. ^ Whiter, Walter (1800). "Wine". Etymologicon Magnum, Or Universal Etymological Dictionary, on a New Plan. Francis Hodson. s. 145. Erişim tarihi: 25 Haziran 2008. 
  8. ^ Grekçe: οἶνος. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project.
  9. ^ a b c Klimov, Georgij (1998). Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages. Berlin: Walter de Gruyter. s. 227. ISBN 978-3-11-015658-4. Erişim tarihi: 26 Nisan 2015. 
  10. ^ Gamkrelidze, Ivanov: Indo-European and the Indo-Europeans: A reconstruction and historical analysis of a proto-language and a proto-culture (vols. I-II). Berlin / New York, 1994–1995, p.
  11. ^ The Sound of Indo-European: Phonetics, Phonemics, and Morphophonemics 3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 505+
  12. ^ Asya Pereltsvaig, Martin W. Lewis (2015). The Indo-European Controversy, Cambridge University Press, p. 193-195
  13. ^ Arbeitman, Yoël (2000), The Asia Minor Connexion: Studies on the Pre-Greek Languages in Memory of Charles Carter, Peeters Publishers.
  14. ^ Siewierska, Anna (1998), Constituent Order in the Languages of Europe, Berlin: Walter de Gruyter
  15. ^ Martirosyan, Hrach (2010). Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon. Leiden, Boston: Brill Academic Publishers. s. 214. 
  16. ^ Adjarian, Hrachia. Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (Ermenice). I. Erivan: Yerevan State University. s. 559. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  17. ^ Starostin, Sergei. "Kartvelian Etymology database". 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2014. 
  18. ^ Beekes, Robert S. P. (2010). Etymological Dictionary of Greek. Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, volume 10. II. with the assistance of Lucien van Beek. Leiden, Boston: Brill. s. 1059. 
  19. ^ Fähnrich, Heinz (2007). Kartwelisches Etymologisches Wörterbuch (Almanca). Leiden, Boston: Brill. s. 486. 
  20. ^ bor in Zaicz, Gábor (ed.). Etimológiai szótár: Magyar szavak és toldalékok eredete (‘Dictionary of Etymology: The origin of Hungarian words and affixes’). Budapest: Tinta Könyvkiadó, 2006, →ISBN.
  21. ^ "National Geographic: Earliest Known Winery Found in Armenian Cave". 12 Ocak 2011. 3 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  22. ^ "Georgia made 'world's oldest wine'". 13 Kasım 2017. 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020 – www.bbc.com vasıtasıyla. 
  23. ^ Schuster, Ruth (13 Kasım 2017). "Earliest Wine in World Found in 8,000-year-old Neolithic Georgia". 1 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020 – Haaretz vasıtasıyla. 
  24. ^ McGovern, Patrick; Jalabadze, Mindia; Batiuk, Stephen; Callahan, Michael P.; Smith, Karen E.; Hall, Gretchen R.; Kvavadze, Eliso; Maghradze, David; Rusishvili, Nana; Bouby, Laurent; Failla, Osvaldo; Cola, Gabriele; Mariani, Luigi; Boaretto, Elisabetta; Bacilieri, Roberto; This, Patrice; Wales, Nathan; Lordkipanidze, David (28 Kasım 2017). "Early Neolithic wine of Georgia in the South Caucasus". Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (48): E10309-E10318. doi:10.1073/pnas.1714728114. PMC 5715782 $2. PMID 29133421. 
  25. ^ Abigail Tucker. "The Beer Archaeologist". Smithsonian. 2 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  26. ^ "Grape Wine". 6 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  27. ^ Berkowitz, Mark (1996). "World's Earliest Wine". Archaeology. Archaeological Institute of America. 49 (5). 27 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  28. ^ Tondo, Lorenzo (30 Ağustos 2017). "Traces of 6,000-year-old wine discovered in Sicilian cave". The Guardian. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  29. ^ "National Geographic: Earliest Known Winery Found in Armenian Cave". 12 Ocak 2011. 12 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  30. ^ Patrick E. McGovern (30 Eylül 2003). "Fermented beverages of pre- and proto-historic China". Proceedings of the National Academy of Sciences. The National Academy of Sciences. 101 (51): 17593-17598. doi:10.1073/pnas.0407921102. PMC 539767 $2. PMID 15590771. 
  31. ^ McGovern, Patrick E. 2003. Ancient wine: the search for the origins of viniculture. Princeton University Press
  32. ^ "MIT technology helps map ancient Phoenician shipwrecks". MIT News | Massachusetts Institute of Technology (İngilizce). 29 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  33. ^ H. Johnson Vintage: The Story of Wine pg 82–89 Simon and Schuster 1989 0-671-68702-6
  34. ^ "Practical Winery & Vineyard Journal Jan/Feb 2009". www.practicalwinery.com. 1 Şubat 2009. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 October 2020. 
  35. ^ Phillips, Rod (12 Kasım 2002). A Short History of Wine. Harper Perennial. ss. 62-63. ISBN 978-0-06-093737-9. 
  36. ^ Team, About Our (19 Ekim 2017). "Vinland: The Mystical Legend of "The Land of Grapes"". WineCoolerDirect.com. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  37. ^ Birchell, D.B.; Steel, G. (2013). New Mexico Wine: An Enchanting History. American Palate Series (İtalyanca). American Palate. ISBN 978-1-60949-643-2. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
  38. ^ New Mexico. Office of Cultural Affairs (1995). Enchanted Lifeways: The History, Museums, Arts & Festivals of New Mexico. New Mexico Magazine. ISBN 978-0-937206-39-3. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
  39. ^ a b c Gözen, Selen (12 Şubat 2017). "Şarabın Anatomisi". Somelyer. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  40. ^ Friedrich Schmitthenner: Das Süsshalten von Wein durch Entkeimung und das Süssen von Wein mit sterilem Most im Lichte des Weingesetzes von 1909. Seitz-Werke, Kreuznach 1920
  41. ^ L_2002_118_0001_0054_EN_PDF 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - laying down certain rules for applying Council Regulation (EC) No 1493/1999 as regards the description, designation, presentation and protection of certain wine sector products - 2002-04-29
  42. ^ L_2006_384_0038_0043_EN_PDF 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - adapting several regulations concerning the common organisation of the market in wine by reason of the accession of Bulgaria and Romania to the European Union - 2006-12-19
  43. ^ "Don't Judge a Wine by the Grape on Its Label". The New York Times (İngilizce). 1 Şubat 2018. ISSN 0362-4331. 9 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2018. 
  44. ^ Esat Ayyıldız, "Ebû Nuvâs’ın Şarap (Hamriyyât) Şiirleri" 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/18 (Aralık 2020): 147-173.
  45. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  46. ^ "Fruity character and breathing times". The New Straits Times. 18 Eylül 2005. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2007. 
  47. ^ "Decanting wine". Williamson's Wines. 10 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018. As a general rule wine should be tasted as soon as it is opened to determine how long it might be aerated 
  48. ^ Breton, Félicien. "Types of wine". French Scout. 25 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2008. 
  49. ^ ETS Laboratories (15 Mart 2001). "Brettanomyces Monitoring by Analysis of 4-ethylphenol and 4-ethylguaiacol". 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2008. 
  50. ^ ETS Laboratories (15 Mayıs 2002). "Sulfides in Wine". 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  51. ^ Gómez-Míguez, M. José; Manuela Gómez-Mígueza; Isabel M. Vicarioa; Francisco J. Heredia (April 2007). "Assessment of colour and aroma in white wines vinifications: Effects of grape maturity and soil type". Journal of Food Engineering. 79 (3): 758-764. doi:10.1016/j.jfoodeng.2006.02.038. 
  52. ^ Johnson, Hugh; Jancis Robinson (13 Eylül 2001). The World Atlas of Wine. Mitchell Beazley. ss. 44-45. ISBN 978-1-84000-332-1. 
  53. ^ Danner, Lukas; Ristic, Renata; Johnson, Trent E; Meiselman, Herbert L; Hoek, Annet C (Nov 2016). "Context and wine quality effects on consumers' mood, emotions, liking and willingness to pay for Australian Shiraz wines". Food Research International. 89 (Pt 1): 254-265. doi:10.1016/j.foodres.2016.08.006. PMID 28460912. 

Dış bağlantılar

değiştir
  • Ed McCarthy ve Mary Ewing, Amatörler için Şarap, Dünya Yayıncılık, 4.Baskı, 2004, [ISBN 975-304-043-1].
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Şarap&oldid=34444480" sayfasından alınmıştır