Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, İzmir'in Konak ilçesinde bulunan tarihi 1867'ye kadar uzanan ve ilk olarak 1868-1869 öğretim yılında hizmete sunulan bir okuldur. İlk açıldığında ismi İzmir Islahhanesi olan okul ayrıca İzmir'in ilk ıslahhanesidir. Açılma sebebi ise kimsesiz ve fakir çocukların barındırılıp, sanat öğretilerek memlekete faydalı bireyler haline getirilmesiydi.

Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

İzmir'in Konak ilçesinde bulunan Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, dönemin İzmir Sahil Sıhhiye Karantina Tahaffuzhaneleri'nin bulunduğu arsaya inşa edilmiştir. Çıkan yangında, binanın çoğu yeri büyük zarar görmüştür ancak Camii Odası denilen oda yangından zarar görmemiştir. 31 Mart 1997 tarihinde çıkan bir yangın sonucunda binası büyük hasar görmüş, ancak yeniden onarılarak öğrenime açılmıştır.

Okulu yenilemek için İstanbul'dan özel bir ekip getirilmiştir. İncelemeler sonucunda da okulun tekrar yapılması kararı alınmıştır. Yapı malzemelerinin hepsi İstanbul'dan getirilmiştir. Okulun yapımı bittiğinde tekrar eğitim ve öğretime başlanmıştır.

Tarihçe

Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, 1867'de Mithat Paşa tarafından kurulmuştur. Mimarına ait bir bilgi bulunmamaktadır. Dönemin fabrikalarına nitelikli elemanlar kazandırılması amacıyla Islahhaneler Nizamiyesi yayınlanmasıyla birlikte, Mithat Paşa öncelikle Niş'te ve Rusçuk'ta ıslahhaneler kurmuştur. Daha sonrasında İzmir'in Konak ilçesinde de açılan İzmir Islahhanesi aynı zamanda İzmir'in ilk ıslahhanesi olarak da tarihe adını yazdırmıştır. Kurulduğu yıldan, Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar birçok isim değişikliğine uğrayan okul, kronolojik olarak şu şekilde adlandırılmıştır; İzmir Islahhanesi, İzmir Mekteb-i Sanayi, tekrar İzmir Islahhanesi, İzmir Hamidiye Mekteb-i Sanayi, Osmanlı Sanayi Mektebi, İzmir Sanatlar Mektebi, sonrasında ise kuruluşunda büyük katkısı olan Mithat Paşa'ya ithafen onun adının bulunduğu isimler verilmiştir.

• İlk öğretim yılında 150'ye yakın öğrencisi bulunmaktaydı. Ders olarak da alfabe, kıraat, imla, hesap, çorap ve fanilacılık, marangozluk gösterilirdi. Yıllar geçtikçe öğrenci sayısı daha da çoğaldı.
• Öğretim kadrosunda da meşhur isimleri barındırdı. Halit Ziya Uşaklıgil Fransızca, Şükrü Saraçoğlu ise Matematik öğretmenliği yapmıştı.
• İlk ikramiyeli piyango 1 Aralık, 1886 yılında düzenlenmiştir ve gelirinin bir kısmı bu okula harcanmıştır.
• Okulun, zamanında birçok gelir kaynağı vardı. Bunlar; Kadife Kebir Çiftliği, Cezayir Hanı, Balçova Kaplıcaları, Deniz Hamamı, Karantina Hamamı, Galinoz Çiftliği ve İzmir'in çeşitli yerlerinde bulunan mağazalardı.

Okul, I. Dünya Savaşı'nda Yunan İşgali'nden etkilenmiştir. Bu dönemde eğitime ara verilmiştir. Hatta Rasim isimli bir öğrencisini de şehit vermiştir. Ayrıca okul iki doğal afet geçirmiştir. Birincisi, 1930 yılında aşırı yağış nedeniyle Karantina deresinin taşmasıyla okula sel basmıştır. Dönemin vekillik mimarlarından Şiner, yeni bir inşaat projesi yapmak üzere İzmir'e gönderilmiştir. Okul bir buçuk ay kapalı kalmıştır, hem öğrencilerin hem öğretmenlerin hem de çalışanların yardımıyla okul temizlenip tekrar öğretime geri dönmüştür. Öğrencilerin kullandığı birçok makine de kullanılamaz hale gelmiştir, ancak yerine daha iyileri alınmıştır. İkinci afet ise, 31 Mart 1997 günü akşamında çıkan yangındır. Yine birçok tahribat gerçekleşmiştir. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Fakültesi'nin katkılarıyla tekrar restore edilip öğretime geri dönmüştür.

Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, bu okulu çok sevmiştir ve 3 kez ziyarette bulunmuştur. İlki 13 Şubat 1923, sonrasında 1924 ve 1925 yıllarında bu ziyaretleri gerçekleştirmiştir ve okula bir de altın madalya hediye etmiştir. Ziyaret izlenimlerini de okulun defterine yazmıştır.

Okul, eğitim öğretim hayatına başladıktan sonra iki kez Mustafa Kemal Atatürk tarafından ziyaret edilmiştir. Atatürk okulu çok beğenmiş ve okula Devlet tarafından yardım edilmesini istemiştir. Bunun karşısında Atatürk'e zamanın okul müdürü tarafından sadece bir tane olmak üzere altın para bastırılmıştır. Altın para hala okulun içerisinde bulunmaktadır. Okul kurtuluş savaşından sonrasında da Türkiye'nin dört bir yanına sıra, masa gibi okul araç ve gereçleri göndermiştir. Okul kurulduğundan beri atölyelerinden sürekli başka okullara araç ve gereç yapılmıştır. Okulun büyümesindeki en büyük sebep ise okula ait mal varlığının olmasıdır. Okul birçok kaplıca, hamam, dükkân ve hanlara sahipti.

Okulun ismi birçok kez değiştirilmiş, en son "Mithatpaşa Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi" olarak kalmıştır.

İçerik

Okulun konumu, İzmir'in Konak ilçesi, Mithatpaşa Caddesi üzerindedir. İlk inşa edildiği zamanlarda deniz ile arasında sadece 20 metre civarında bir uzaklık var iken, günümüzde denizin doldurulmasıyla birlikte bu sayı epey artmıştır. Konumu itibarı ile oldukça ulaşılabilir mevkide olan okul, şehir merkezine 1,5 km uzaklıktadır. Okulun batısında Üçkuyular, doğusunda Konak ilçesi, kuzeyde İzmir Körfezi ve arka tarafında ise güneye doğru yükselen eğimli arazi vardır. Günümüzde iki yanı yüksek duvarlarla ve apartman bloklarıyla kaplı çevresiyle eski silüetini kaybetmiştir. Bunlar çoğunlukla konut amaçlı yapılaşmalardır. Kuzeybatısında ise Hamidiye Camii bulunur. Doğuya doğru gidildikçe Ege Ordu Komutanı Yalısı ve yine tarihi bir yapı olan Askeri Hastane binası yer alır. Okula giriş ise iki kapıdan oluşmaktadır. Biri direkt olarak Mithatpaşa Caddesi üzerinde olan Kuzey girişi, diğeri ise nispeten ikinci giriş olarak kullanılan batı girişidir.

Biçimsel nitelikler

Ana binanın cephesi, dönemin mimarı üslubuna uygun yapılmıştır. Binanın genel tasarımı simetrik düzende tasarlanmıştır. İki katlı olan binanın, her iki katında da bu simetriye uygun olacak şekilde pencereler sıralanmıştır. Gerek pencerelerin, gerek kapı ve kapı açıklıklarının üstlerinde üçgen biçimli yayvan sivri kemerler vardır. Bu kemerler kesme taş kolonlara oturtulmuştur ve kemerlerin içleri ahşap çerçeveli camlarla süslenmiştir. Ana girişi yerden yüksek olduğundan dolayı mermer basamaklardan oluşan merdiven ve kenarlarda süslemeli demir parmaklıklı pencere açıklıkları vardır. Taş kaplamalar, bina cephesi boyunca çeşitli motiflerle işlenmiştir. Ayrıca bu motifleri hem dış cephede, kapılarda hem de bina içerisinde, kolon tabanlarında ve tavanlarında, demir parmaklıklarda görmek mümkündür.

Mekansal deneyim

Yapı, günümüze kadar birçok etkene maruz kalıp, tamir ve değişiklik geçirse de dönemin mekan anlayışını günümüze kadar getirmiştir. Yapının dış cephesi ne kadar etkileyici ise, iç dizaynı da bir o kadar etkileyici. Ancak geçirdiği restorasyonlar sonrasında bazı kısımlarda eski etkisini kaybetmiş. Şeref merdivenin bulunduğu alanda, pirinç kaplı yarı saydam mermer bir plaka bulunur. Bu sonradan eklenen, ama caddeden avluya doğru olan görsel yönelimin ve bütünlüğün bozulmasına yol açmıştır. Bu da mekansal kaliteyi düşüren bir unsurdur. Orta avlunun çatısı, yine bu restorasyonla birlikte camla örtülmüştür. İlk bakıldığında, binanın tarihi ve kullanılan orijinal materyallerle pek uyuşmasa da, günümüz konfor koşullarının gerektirdiği korunaklı bir önlem olmuştur. Binanın belli bölümlerindeki materyal seçimleri, düzensizlikler ve havalandırma sorunları bunların sonradan eklenmiş olduğunu göstermektedir. Zemin katta, akustiği önlemek gibi işlevi de olan tavan şekilleri yangından sonra da korunmuş ancak birinci katta bu doku korunamamış ve yerine standart düz tavan yapılmıştır. Birinci katta, yapının ilk kullanıldığı yıllarda, mekanlar daha az bölünmüş ve büyük birimlerden oluşurdu. Günümüzde ise sınıfların ve ihtiyaçların değişmesiyle birlikte bu mekanlar bölünmüştür. Ancak tüm bu unsurlar dışında, yeniden yapılmış olmasına rağmen kolonlardaki yüzeysel görüntü ve demir kapılardaki işlemeler orijinalini aratmamaktadır.

Yapı ve materyal özellikleri

Yapıda, her iki katta da duvarlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, sistemlerine göre; birleşik konstrüksiyonlu, yığma taş, ahşap karkas ara duvarlar olarak incelebilir. Birleşik konstrüksiyonlular; ahşap karkas sistem yapıldıktan sonra, hem sistemin dolgusunun hem de arkasında ahşap karkasın dolgusuyla bağlantılı ve yığma duvar örgüsüyle bir bütün olarak yapılmıştır. Binanın hem iç duvarlarında hem dış duvarlarında görülen bu yapım tekniği; binanın dış kabuğu, kapalı birimler ve revaklar arasındaki yüz ve orta avlunun çevresiyle, iç içe üç çerçeve oluşturulmuştur. Binanın çoğu yerinde moloz taş, tuğla ve harç malzemelerle örgü yapılmıştır. Harcın bileşenleri ise kireç, kıtık, dere kumu ve topraktır. Taban kaplaması, zeminde gri beyaz damalı, mermer karolardan oluşmuştur. Tavanda ise Bağdadi tekniği kullanılmıştır. Merdiven basamakları, beyaz mermer bloklardan yapılmış ve aynı zamanda taşıyıcı ögelerdir. Binanın genelinde ise yapısal elemanlar, taş sütunlardan oluşan mermer kaplamalı kolonlardan ve ahşap kirişlerinde bulunduğu elemanlardan oluşmaktadır.

Galeri

• 
  Atatürk'ün okul hakkındaki izlenimleri 1923
• 
  Atatürk'ün okul hakkındaki izlenimleri 1924 ve 1925
• 
  1 Aralık 1886 gününde çekilen ve geliri okula harcanan piyango
• 
  Yunan işgali sırasında şehit düşen okulun öğrencisi Rasim Efendi
• 
  Okulun ana giriş kapısı
• 
  Okulun batısından Mithatpaşa Cad. ve Hamidiye Camii
• 
  Birinci kat kolon ve işlemeleri
• 
  Okulun doğusundan Mithatpaşa Cad.
• 
  Orijinal taş kolonlar
• 
  Orta avlu (havuz sonradan eklenmiştir)
• 
  Şeref merdiveni ve sonradan eklenen pirinç kaplı yarı saydam mermer plaka

Kaynakça

Özel

Genel

• Mithatpaşa Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Arşivi 1868-1945 Erişim tarihi: 7 Haziran 2016
• İzmir Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesi Yangın Sonrası Restorasyonu Yazarlar: Başak İpekoğlu / Mine Hamamcıoğlu; Yayın tarihi: Eylül 2002 Erişim tarihi: 7 Haziran 2016
• İzmir Sanayi Mektebi (Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesi) (1868-1923) Yazar: Gülnaz (Koyuncu) Yakın; Yayın tarihi: Mayıs 1997 Erişim tarihi: 7 Haziran 2016
• http://mithatpasaeml.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/01/163971/icerikler/tarihce_533917.html?CHK=410735cdd04d9af2219f94c68ce8285f 25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016

Dış bağlantılar

• Resmî site