İnebahtı Deniz Muharebesi

İnebahtı Deniz Muharebesi
	1570-1573 Osmanlı-Venedik Savaşı
Tarih	7 Ekim 1571
Bölge	İnebahtı, Osmanlı Devleti (Bugünkü Naupaktos, Yunanistan), Adriyatik Denizi
Sonuç	Haçlı zaferi
Taraflar
Haçlı Donanması:; • İspanyol İmparatorluğu; • Napoli Krallığı; • Sicilya Krallığı; • Sardinya Krallığı Venedik Cumhuriyeti; Ceneviz Cumhuriyeti; Savoy Dükalığı; Papalık Devleti; Toskana Büyük Dükalığı; Malta Şövalyeleri; Yunan isyancılar	Osmanlı İmparatorluğu; • Cezâyir-i Garp
Komutanlar ve liderler
Merkez:; Juan de Austria; Sebastiano Venier; Marcantonio Colonna; Sol:; Agostino Barbarigo (ölü); Sağ:; Giovanni Andrea Doria; Yedek:; Álvaro de Bazán	Merkez:; Müezzinzade Ali Paşa (ölü); Sağ:; Mehmet Paşa (ölü); Sol:; Uluç Ali Reis
Güçler
65.000 (toplam):; 30.000 denizci ve kürekçi; 35.000 asker; 206 kadırga; 6 kalyon	67,000 (Toplam):; 37,000 denizci ve kürekçi; 30,000 asker; 222 kadırga; 56 Galyot
Kayıplar
7.500-10.000 ölü; 15.000 yaralı; 13 kadırga batırıldı	20.000 - 25.000 ölü; 117 kadırga ele geçirildi; 20 galyot ele geçirildi; 50 kadırga ve galyot battı veya yok edildi

İnebahtı Deniz Muharebesi (İspanyolca: Batalla de Lepanto), 7 Ekim 1571'de Papa V. Pius tarafından düzenlenen Katolik devletler koalisyonu olan Kutsal İttifak'ın bir filosunun Patras Körfezi'nde Osmanlı İmparatorluğu filosunu büyük bir yenilgiye uğrattığı bir deniz çatışmasıdır. Osmanlı kuvvetleri, İnebahtı'ndaki (Grekçe: Ναύπακτος) deniz üssünden batıya doğru yelken açmışlardı ki, Sicilya'nın Messina kentinden doğuya doğru yelken açan Kutsal Birlik filosuyla karşılaştılar.

Kutsal Birlik filosu, Venedik Cumhuriyeti'nden 109 kadırga ve altı kalyon, İspanyol İmparatorluğu'ndan 49 kadırga, Ceneviz Cumhuriyeti'nden 27 kadırga, Papalık Devletleri'nden yedi kadırga, Aziz Stephen Tarikatı ve Toskana Büyük Dükalığı'ndan beş kadırga, Savoy Dükalığı'ndan üç kadırga, Malta Şövalyeleri'nden üç kadırga ve bazı özel gemilerden oluşuyordu. İspanya Kralı II. Felipe'nin üvey kardeşi Avusturyalı Juan, Papa V. Pius tarafından filonun genel komutanı olarak atandı ve Papalık kaptanı Marcantonio Colonna ve Venedikli Sebastiano Venier ile birlikte merkez bölüğü yönetti; kanatlara Venedikli Agostino Barbarigo ve Cenevizli Gianandrea Doria komuta etti. Osmanlı donanması 222 kadırga ve 56 kalyondan oluşuyordu ve Müezzinzade Ali Paşa, Mehmed Paşa ve Kılıç Ali Paşa tarafından yönetiliyordu.

Deniz savaşları tarihinde İnebahtı, Batı dünyasında neredeyse tamamen kürekli gemiler, yani antik trireme savaş gemilerinin doğrudan torunları olan kadırga ve kalyonlar arasında yapılan son büyük çatışmaya işaret eder. Savaş özünde bir "yüzen platformlar üzerinde piyade savaşı" idi. Klasik antik çağdan bu yana Batı tarihinde 450'den fazla savaş gemisinin katıldığı en büyük deniz savaşıydı. Takip eden on yıllar boyunca, kalyonun ve savaş hattı taktiğinin artan önemi kadırgayı çağının en büyük savaş gemisi olmaktan çıkaracak ve "Yelken Çağı"nın başlangıcına işaret edecektir.

Kutsal Birlik'in zaferi, Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu tarihinde büyük önem taşımaktadır; Osmanlı donanması neredeyse tamamen imha edildi ve Avrupa'daki Osmanlı savaşları bir yüzyıl daha devam edecek olsa da, Osmanlı'nın Akdeniz'deki askeri yayılmasının dönüm noktasını oluşturdu.^[2] Hem taktiksel paralellikler hem de Avrupa'nın emperyal yayılmaya karşı savunulmasındaki kritik önemi nedeniyle uzun zamandır Salamis Deniz Muharebesi ile karşılaştırılmaktadır.^[3] Ayrıca, Protestan Reformu'nun ardından Avrupa'nın kendi din savaşlarıyla parçalandığı bir dönemde büyük bir sembolik öneme sahipti. Papa V. Pius, zaferi Meryem Ana'ya adadı ve İspanya Kralı II. Felipe de bu zaferi "En Katolik Kral" ve Müslüman istilasına karşı Hristiyan âleminin savunucusu olarak konumunu güçlendirmek için kullandı.

Tarihçi Paul K. Davis şöyle yazmaktadır:

İnebahtı, askeri bir zaferden öte, ahlaki bir zaferdi. Osmanlı Türkleri on yıllardır Avrupa'yı dehşete düşürmüştü ve Kanuni Sultan Süleyman'ın zaferleri, Hristiyan Avrupa'da ciddi endişelere yol açmıştı. İnebahtı yenilgisi, II. Selim yönetimindeki Osmanlı kudretinin hızla gerilemesinin bir örneğiydi ve Hıristiyanlar Osmanlıların bu gerilemesine sevindiler. Osmanlı gücünün gizemi bu savaşla önemli ölçüde zedelenmiş ve Hristiyan Avrupa'nın yüreğine su serpilmişti.^[4]

Muharebe Öncesi

O dönemde Kıbrıs, oldukça hareketli Mısır - İstanbul deniz ticaret yolu üzerinde önemli bir engeldi. Ada Venediklilerin elinde bulunuyor, adada yuvalanan, Venedik desteğindeki Hristiyan korsanlar sık sık ticaret ve hac gemilerini vuruyorlardı. Kıbrıs'ın vaktiyle Müslüman bir ülke olduğu gerekçesiyle fetva alınıp savaş açıldı. Kıbrıs'ın önemli merkezleri Lefkoşa ve Mağusa, zorlu mücadelelerden sonra zaptedildi. Fethi tamamlandıktan sonra Kıbrıs, beylerbeyliği haline getirildi (1570-1571).

Osmanlı Devleti'nin Kıbrıs adasını alması, Avrupa'da büyük tepkilere yol açtı. Bunun sonucu olarak Papa V. Pius, İspanya kralı ve Venedik dukası, Osmanlılara karşı birleştiler. Bu birleşmeyi imza ile de onayladılar. (15 Mayıs 1571) Kutsal İttifak adı verilen bu antlaşmayı, Osmanlılar öğrendiler. Dîvan'da, bu tarihlerde, bazı görüş ayrılıkları yüzünden anlaşmazlık vardı. Bu durum, alınacak tedbirleri durduruyor, Donanmayı Hümayun amiralliğinin, Preveze'den yazdığı yardım isteklerini cevapsız bırakıyordu. Sonunda Dîvan, Avrupa karşısına güçlü bir donanma ile çıkma konusunda karara vardı. Ancak Dîvandaki anlaşmazlık yüzünden, Osmanlı donanmasının başına, bir kara ordusu kumandanı olan Müezzinzade Ali Paşa getirildi. İstanbul'a gelen ikinci bir haber, Osmanlı sularına gelmekte olan Haçlı donanması ile ilgiliydi. Sokollu, bu donanmayı durdurmak görevini de gene bir kara ordusu kumandanı olan Pertev Mehmed Paşa'ya verdi.

Muharebe

Osmanlı donanmasında bir vezir, dört paşa, 15 beylerbeyi vardı. Ayrıca Uluç Ali Paşa, Cafer Paşa, Barbaroszâde Hasan Paşa, Barbaroszâde Mehmed Paşa ve Salihpaşazâde Mehmed Bey gibi Osmanlı denizcileri de bulunuyordu.

Osmanlılara karşı meydana getirilen Haçlı donanmasının başına, V. Karl'ın evlilik dışı oğlu, Hollanda genel valisi Don Juan de Austria (Avusturyalı Johann) getirildi. Venedik donanmasının başında Vaniero, Cenevizlilerinkinde Giovanni Andrea Doria, Papalık donanmasında da dük Marco Antonio Colonna vardı. Ayrıca Avrupa'nın prens, asilzâde, amiral ve generalleri Haçlı donanmasında görev almıştı.

Müezzinzade Ali Paşa ile Pertev Mehmed Paşa'nın yanlış tutumları, Osmanlı denizcilerinin karşı koymalarına sebep oldu, ancak, yapılan tartışmalar sonunda Kaptan-ı Deryanın görüşü uygulandı.

Saat 11 sıralarında Osmanlı donanması da manevralarını tamamlamış, harp nizamını almış bulunuyordu. Müttefik donanması ise henüz istediği durumu alamamıştı. Her biri 30 toplu olan galiaslardan dört tanesi cephedeki yerini almış, sağ cenah Harisinde bulunacak olan iki galias ise mevkiini almaya çalışıyordu.

Müttefik ihtiyat filosu ise henüz Skrofa burnunun gerisinde bulunuyordu. Her iki filonun teşkil ettiği hattı harp yaklaşık olarak dört mil genişliğinde idi. Bu genişlik nedeniyle de filolara bir merkezden komuta etmek pek mümkün olamıyordu. Savaş, evvela Osmanlı sağ cenahıyla müttefik sol cenahı arasında başladı. Biraz sonra da merkez filoları muharebeye tutuştular. Osmanlı sol cenahıyla müttefik sağ cenahı savaşa bir hayli geç başladılar. Öğleye doğru Osmanlı sağ cenahıyla merkez filosu galiasların top menzili içine girdiler. Atılan güllelerden Osmanlı kadırgaları kayıplar vermeye başladılar.

Şuluk Mehmet Bey ile Ağrıboz Beyi Mehmet Paşa'nın bulunduğu Osmanlı sağ cenahı müttefiklerin sol cenahına hücum etti. Her iki taraf gemilerinin birbirine rampa etmesiyle muharebe başladı. Başlangıçta savaş Venediklilerin aleyhine cereyan ediyordu. Bunu gören diğer Venedik kalyonları derhal sol cenahlarının yardımına koştular. Yeni gelen takviye kuvvetleri karşısında Osmanlılar galibiyet ümitlerini yitirdiler. Venediklilerin sayıca üstünlüğü karşısında Osmanlıların bütün gayretleri bir sonuç vermedi. Osmanlı kadırgalarındaki Hristiyan forsaların ayaklanması, bu cenahta Osmanlıların yenilgisini çabuklaştırdı. Şuluk Mehmet Bey, Venediklilerin eline esir düştü. Ağrıboz Beyi Mehmet Paşa ise öldü. Kıyıya yakın olan ve baştan kara eden on kadar kadırgadan başka bu cenahta geri kalan gemiler ya battı veya düşman tarafından zapt edildiler.

Merkez kesimine gelince, başta Başkomutan Pertev Paşa baştardasıyla Papalık amirali Kolonna'nın kaptanesine, Kaptan-ı Derya Ali Paşa da Don Juan'ın riyalesine hücum ve rampa ettiler. Diğer Osmanlı kadırgalarıyla müttefiklerin kalyonları da yekdiğerlerine rampa ederek şiddetli bir savaş başladı. Savaşın en kızgın bir anında Don Juan, çektiği bir işaretle 30 gemiden kurulu ihtiyat filosunu yardıma çağırdı. Oldukça uzun süren kanlı ve şiddetli savaşlar sonunda İspanyol ve Papalık askerleri Ali Paşa'nın baştardasına girdiler, gemiyi zapt ettiler. Savaşlar sırasında bir kurşunla yaralanmış olan Ali Paşa'nın başını keserek Don Juan'a götürdüler ve baş direğe astılar.

Pertev Paşa ila Sebastian Venier gemileri arasında cereyan eden savaş da, müttefik ihtiyat filosunun yardıma yetişmesi üzerine Osmanlıların aleyhine döndü. Pertev Paşa'nın gemileri de düşmanın eline geçti. Haşan Paşazade Mahmut Bey kadırgasıyla çekilmekte iken denizde yüzmekte olduğunu gördüğü Pertev Paşa ile bir kısım erleri kurtarmayı başardı. Bu suretle merkez kesimindeki savaşlar sonunda Osmanlı kadırgalarının çoğu düşman tarafından zapt edildi.

Osmanlı sol cenah filosunun komutanı Uluç Ali Paşa, daha küçük yaştan beri deniz savaşlarında yetişmiş olduğu ve Venedik ve İspanyol harp usullerini ve gemilerinin kudreti hakkında bilgi sahibi olduğu için cepheden yapılacak hücumların sakıncasını biliyordu. Kâptan-ı Derya Ali Paşa’yı bu bakımdan ikaz ettikten sonra kendi filosunda bulunan komuta gemilerindeki komutan forslarının indirilmesini emretti. Sonra düşman donanmasına yandan veya geriden hücum etmek amacıyla 90 derece iskeleye dönerek kıble yönünde ilerleyip düşmanın merkez filosundan açıldı.

Uluç Ali Paşa'nın karşısında bulunan müttefik sağ cenah filosu komutanı Jean Andrea Doria, Uluç Ali Paşa'nın maksadını anladı. O da kendi yanının kuşatılmasına engel olmak üzere güneye doğru seyre başladı. Halbuki bu manevrayı yapacağı yerde Osmanlı merkez filosuna saldırsaydı savaşın sonu daha çabuk alınabilirdi.

Ana filolardan bir hayli açıkta savaşa tutuşmak üzere Uluç Ali Paşa düşmanın gerisini almak üzere fırsat bulamayacağını anlayınca, düşmanın sağ cenah filosu ile savaşa tutuşmadan birden dönerek düşmanın merkez filosu üzerine saldırdı. Merkez filosunun güney kısmında bulunan Malta, Papalık, Venedik ve Savva'ya ait yedi kalitenin üzerine atıldı. Bunlar üzerinde kesin bir sonuç almayı başardı. Bir saat devam eden bu üstün deniz savaşı, düşmanın yetişen takviye kuvvetleri ve özellikle ihtiyat filosunun muharebeye katılması üzerine Uluç Ali Paşa kendi kuvvetinin üç misline varan düşman sağ cenahı, merkez ve ihtiyat filolarıyla da bir saatten fazla kanlı bir savaş verdi. Her iki taraf da ağır kayıplara uğradılar. Daha fazla bir iş yapmanın imkânsızlığını gören Uluç Ali Paşa, kendi etrafını saran düşman gemileri içinden kendisine katılan 40 kadar gemisiyle sıyrılmaya muvaffak oldu. Itaki adasıyla Aya Movro (Levkas) arasındaki boğazdan geçerek açık denize çıktı.

Santa Cruz markisiyle Andrea Doria kendisini bir müddet takip ettilerse de yetişmeye muvaffak olamadılar. Bilahare Uluç Ali Paşa Modon'a gitmeye muvaffak oldu. Uluç Ali Paşa'nın bu savaşı sırasında da beş on Osmanlı kadırgası İnebahtı Körfezine çekilmeye muvaffak olabildiler. Saat 12 sıralarında başlayan savaş saat 17'de son buldu.

142 gemi yok oldu, 20 bin Osmanlı askeri öldü. Ölenler arasında, Müezzinzade Ali Paşa başta olmak üzere birçok Osmanlı paşası ve beylerbeyi de vardı. Bu arada, yalnız Uluç Ali Paşa'nın kumandasındaki Osmanlı donanmasının sağ cenahı başarı gösterdi. 42 Osmanlı gemisinden kurulu olan bu cenah, gemilerini kaybetmedi, Haçlı sağ cenahını bozarak, savaş alanından ayrıldı. Uluç Ali Paşa, bu başarısından sonra Kaptan-ı Deryalığa getirildi ve "Kılıç Ali Paşa" diye anıldı.

Sokollu Mehmed Paşa yeni bir donanma hazırlamasını istedi. Bunun için çok sayıda malzemeye ihtiyaç olduğunu, kısa süre içinde böyle bir donanmanın hazırlanmasının zor olacağını söyleyen Uluç Ali Paşa'ya, Sokullu; "Bütün donanmanın demirlerini gümüşten, halatlarını ibrişimden, yelkenlerini atlastan yapabiliriz. Hangi geminin malzemesi yetişmezse gel benden al" demiştir ki, Osmanlı Devletinin o dönemdeki gücünü göstermesi açısından önemlidir. Sokullu Mehmed Paşa, gönderilen Venedik elçisine de, İnebahtı Deniz Muharebesiyle ilgili olarak "Biz Kıbrıs'ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz İnebahtı'da bizi yenmekle, sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kolun yerine yenisi gelmez, fakat kesilen sakalın yerine daha gür çıkar." diye cevap vermiştir. Nitekim Tersane Baş Mimarı Mustafa Ağa idaresinde altı ay içerisinde 150 Kadırga inşa edilerek Osmanlı donanması yine eski haline getirilmiştir.^[5]

Sonuç

Bu deniz savaşını Osmanlı donanmasının kaybetmesine başlıca sebep, Uluç Ali Paşa ile birkaç reis hariç, yeniçeri ağalığından bu makamlara gelmiş olan Pertev ve Müezzinzade Ali Paşa gibi cesur ve cengâver olmakla beraber denizcilik yönünden ehliyetli olmayan komutanların emirlerinde bulunması idi. Bundan başka Mart ayından yani yaklaşık olarak yedi aydan beri sürekli olarak denizde bulunan gemilerin tamire muhtaç ve personelin yorgun ve bir kısmının terhis edilmiş veya izinli olarak donanmadan ayrılması sonucu denizci olmayan sipahilerle takviye edilmiş olmaları gibi sebepler de bu yenilgide etkili olmuşlardı. Buna karşılık müttefik donanmasındaki bütün komutanların tecrübeli birer denizci olmaları, filoların iyi sevk ve idare edilmeleri, personelin sayıca ve teçhizat yönlerinden üstün oluşu, özellikle top miktarı fazla olan galias tipi gemilerin sağladığı ateş kudreti gibi hususlar, bu deniz savaşını müttefikler lehine sonuçlandırmıştır.^[6]

Ayrıca bakınız

Preveze Deniz Muharebesi

Kaynakça

^ Geoffrey Parker, The Military Revolution, pp. 87–88
^ Beaton, Roderick (2021). The Greeks: A Global History. 1st (İngilizce). New York: Basic Books. s. 368. ISBN 9781541618299.
^ See e.g. William Stevens, History of Sea Power (1920), s. 83; Frederick A. de Armas, Cervantes, Raphael and the Classics (1998), s. 87.
^ Davis 1999.
^ Koçu, Reşat Ekrem, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 1966
^ Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 3.cilt 3.kısım eki - KIBRIS SEFERİ (1570-1571) (PDF). Genelkurmay Harp Tarhi Bşk. yayınları. 1971. ss. 145-157. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Kasım 2020.

[1] Geoffrey Parker, The Military Revolution, pp. 87–88

[2] Beaton, Roderick (2021). The Greeks: A Global History. 1st (İngilizce). New York: Basic Books. s. 368. ISBN 9781541618299.

[3] See e.g. William Stevens, History of Sea Power (1920), s. 83; Frederick A. de Armas, Cervantes, Raphael and the Classics (1998), s. 87.

[FOOTNOTEDavis1999-4] Davis 1999.

[5] Koçu, Reşat Ekrem, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 1966

[6] Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 3.cilt 3.kısım eki - KIBRIS SEFERİ (1570-1571) (PDF). Genelkurmay Harp Tarhi Bşk. yayınları. 1971. ss. 145-157. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Kasım 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]