İşlem (bilgisayar)

Bilgisayar bilimlerinde işlem (process) terimi, belleğe yüklenmiş ve işlemcide (CPU) yürütülmekte olan bir program olarak tanımlanmaktadır. Uygulamalar diskte çalışmaz halde bulunurken ise program olarak tanımlanır. Bir program (yürütülebilir dosya ".exe") kendi başına pasif komut yığınıdır ve işlem ise bu komutların aktif olarak yürütülmesidir.

Eski bilgisayar sistemleri sadece bir programın hafızaya yüklenip işlemcide yürütülmesine izin vermekteydi ve bütün sistem kaynaklarının erişimi bu yürütülmekte olan programın kontrolü altındaydı. Günümüzdeki bilgisayar sistemleri ise birçok programın aynı anda belleğe yüklenilmesine ve ardı ardına işlemcide yürütülmesine olanak sağlamaktadır. Bu evrim çeşitli programların bir grup altında toplanmasıyla ve daha güçlü kontrol sistemlerin kullanılmasıyla gerçekleşmiştir. Modern sistemler işlem koleksiyonlarından meydana gelmektedir ve her bir işlem koleksiyonu değişik görevlere sahiptir. Örneğin işletim sistemini oluşturan işlem koleksiyonları sistem kodlarını yürütür, kullanıcı programlarına ait işlem koleksiyonları kullanıcı kodlarını yürütür ve işlemci işlemler arasında çok yönlü çalışarak birden çok işlemi aynı anda yürütülebilmesine olanak sağlar.

upright=2.27İşlemin başlatılmasından bitişine kadar olan sürecin diyagram üstünde gösterimi

İşlem evreleri

Yeni. Yeni bir işlem başlatıldı.
Çalışmakta. Komutlar yürütülmekte.
Beklemede. işlem herhangi bir olayın tamamlanmasını beklemekte.
Hazırda. işlem, işlemciye tahsis edilmeyi beklemekte.
Sonlandırılmış. işlem sonlandırılmıştır.

Bu evreler işletim sistemlerine göre değişmektedirler.

İşlem kontrol blokları

Her bir işlem, işletim sistemlerinde işlem kontrol blokları tarafından temsil edilir.

İşlem kontrol blokları birçok bilgiyi kapsamaktadır:

İşlem evresi. Yeni, beklemede, vs..
Program sayacı. Sayaç, bu işlem için bir sonraki yürütülecek olan komutun adresini belirtir. (Program Counter)
İşlemci yazmaçları.
İşlemci zaman çizelgesi bilgileri.
Bellek yönetim bilgileri.
Giriş çıkış durum bilgileri. Bu işlem için ayrılmış olan I/O aygıtların ve açık olan dosyaların listesini barındırmaktadır.