Üçüncü İtalyan Bağımsızlık Savaşı
Üçüncü İtalyan Bağımsızlık Savaşı (İtalyanca: Terza guerra d'indipendenza italiana), İtalya Krallığı ile Avusturya İmparatorluğu arasında Haziran ve Ağustos 1866 tarihleri arasında yaşanan bir savaştı. Çatışma, Avusturya-Prusya Savaşı ile paralellik göstermiş ve Avusturya'nın Venetia bölgesini (bugünkü Veneto, Friuli ve Quadrilatero'nun son kalıntısı olan Mantova şehri) Fransa'ya bırakmasıyla sonuçlanmış ve daha sonra bir plebisit sonrasında İtalya tarafından ilhak edilmiştir. İtalya'nın bu zengin ve kalabalık bölgeyi alması, İtalya'nın birleşmesinde önemli bir adımı oluşturmuştur.
| Üçüncü İtalyan Bağımsızlık Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İtalya'nın birleşmesi ve Avusturya-Prusya Savaşı | |||||||||
 Avusturyalı Uhlanlar Custoza Muharebesi sırasında İtalyan Bersaglieri'ye hücum ederken. Juliusz Kossak'ın yağlıboya çalışması. | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
Destekleyenler: Prusya |
 Avusturya  Liechtenstein[1] | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
II. Johann | |||||||||
| Güçler | |||||||||
|
Mincio Ordusu
Toplam: 120,000 kişi Po Ordusu
Toplam: 80,000 asker Garibaldi'nin kuvvetleri
Toplam: 20,000 asker Toplam: 220,000 asker |
Güney Ordusu
Lihtenştayn Ordusu Toplam: 80 asker Toplam: 130,000-190,000 asker | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
|
11,197[2]
|
9,727[3]
| ||||||||
Arka Plan
değiştir
Savoy kralı II. Victor Emmanuel 17 Mart 1861'de İtalya Kralı ilan edilmişti ama Venedik'i ya da çok küçültülmüş Papalık Devletlerini kontrol etmiyordu. Ülkenin yabancı egemenliği altındaki kısmı için daha sonra İtalyanca bir terim olan Irredente, kelime anlamıyla "kurtarılmamış anlamına (unredeemed)" gelen, yeni krallığın iç politikasında sürekli bir gerilim kaynağı ve dış politikasının temel taşlarından biriydi.
Roma'yı ele geçirmek için ilk girişim 1862 yılında Giuseppe Garibaldi tarafından düzenlendi. Kralın tarafsızlığına güvenerek Cenova'dan Palermo'ya yelken açtı. 1.200 gönüllü toplayarak Katanya'dan yelken açtı ve yarımadanın kuzeyinden Roma'ya doğru ilerlemek amacıyla Aspromonte Dağı'na ulaşmak için 24 Ağustos'ta Calabria'daki Melito ile beraber karaya çıktı. Ancak Piyemonteli general Enrico Cialdini, gönüllü ordusunu durdurmak için Albay Pallavicino komutasında bir tümen gönderdi. Garibaldi Aspromonte Muharebesi'nde yaralandı ve adamlarıyla birlikte esir alındı.
Avusturya ve Prusya arasında Alman sorunu nedeniyle artan anlaşmazlık 1866'da açık savaşa dönüştü ve bu da İtalya'ya Venedik'i ele geçirme fırsatı sundu. 8 Nisan 1866'da İtalyan hükümeti, Fransa İmparatoru III. Napolyon'un arabuluculuğuyla Prusya ile askeri bir ittifak imzaladı.
General Alfonso Ferrero La Marmora komutasındaki İtalyan orduları güney cephesinde Avusturyalılarla çarpışacaktı. İtalyanlar aynı zamanda deniz üstünlüklerinden yararlanarak Dalmaçya kıyılarını tehdit etmeyi ve Trieste'yi ele geçirmeyi planlıyorlardı.
Savaşın patlak vermesinin ardından İtalyan ordusu:
- Yeni İtalya Krallığı'nın en büyük bileşenleri olan Sardinya Krallığı ve İki Sicilya Krallığı ordularının koordinasyonsuzluğu, eski düşmanların artık birlikte görev yapmaları nedeniyle komuta zinciri arasında anlaşmazlıklar yaşanması,
- Güney İtalya'daki sert direniş, İki Sicilya Krallığı'nın İtalya tarafından ilhak edilmesi,
- İtalyan donanması Regia Marina içinde giderek güçlenen bir husumet.
gibi çeşitli nedenlerden dolayı zor durumda kalmıştır.
Savaş
değiştirİtalyan İşgali
değiştirPrusya, 16 Haziran 1866'da Avusturya ile müttefik olan birkaç Alman devletine saldırarak çatışmaları başlattı. Üç gün sonra İtalya, Avusturya'ya savaş ilan etti ve 23 Haziran'da askeri harekâta başladı.
İtalyan kuvvetleri iki orduya bölünmüştü. Biri La Marmora komutasında, Mincio Nehri'nin batısındaki Lombardiya'da konuşlanmıştı ve Avusturyalıların Quadrilatero kalesine yönelmişti. Enrico Cialdini komutasındaki ikinci ordu ise Romagna'da, Po Nehri'nin güneyinde konuşlanmıştı ve Mantova ve Rovigo'ya yönelmişti.
La Marmora önce Mantova ve Peschiera del Garda istikametinde ilerlemiş, ancak 24 Haziran'daki Custoza Muharebesi'nde yenilmiş ve düzensiz bir şekilde Mincio nehri boyunca geri çekilmiştir. Cialdini ise savaşın ilk bölümünde saldırgan bir tutum sergilememiş, sadece birkaç güç gösterisi yapmış ve Po'nun güneyindeki Avusturya kalesi Borgoforte'yi kuşatmayı başaramamıştır.
Custoza'daki yenilginin ardından İtalyanlar, Avusturya'nın karşı saldırısına hazırlanmak için yeniden organize oldular. Avusturyalılar bu fırsatı Valtellina ve Val Camonica'ya (Vezza d'Oglio Savaşı) baskın yapmak için kullandılar.
Yeni İtalyan taarruzu
değiştir
Ancak savaşın gidişatı, Prusya'nın Bohemya'da, özellikle de 3 Temmuz'daki dönüm noktası niteliğindeki Königgrätz (ya da Sadowa) Muharebesi'nde kazandığı zaferlerle İtalya'nın lehine döndü. Avusturyalılar üç kolordularından birini İtalya'dan Viyana'ya nakletmek zorunda kaldılar. Bölgede kalan Avusturya kuvvetleri savunmalarını Trentino ve Isonzo çevresinde yoğunlaştırdı.
5 Temmuz'da İtalyan hükümeti, III. Napolyon'un, Avusturya'nın Prusya'dan olumlu koşullar elde etmesini ve özellikle Venedik'i korumasını sağlayacak bir çözüm için aracılık girişiminde bulunduğu haberini aldı. Bu durum İtalya için utanç vericiydi, çünkü kuvvetleri o güne kadarki tek savaşta geri püskürtülmüştü. Avusturyalılar, Prusyalılara direnmek için Viyana'ya daha fazla asker sevk ederken, La Marmora'dan kuvvetlerinin sayısal üstünlüğünden yararlanarak bir zafer kazanması ve pazarlık masasında İtalya'nın durumunu iyileştirmesi isteniyordu.
14 Temmuz'da Ferrara'da düzenlenen savaş meclisinde İtalya'nın yeni saldırı planları karara bağlandı:
- Cialdini 150.000 kişilik ana orduyu Venedik'e doğru yönlendirecek, La Marmora ise yaklaşık 70.000 kişiyle Quadrilatero'da Avusturya kuvvetlerini meşgul edecekti.
- Amiral Carlo di Persano komutasındaki İtalyan Donanması, Trieste'yi ele geçirmek amacıyla Ancona'dan yelken açacaktı.
- Garibaldi'nin gönüllü birlikleri (İtalyanca: Cacciatori delle Alpi), düzenli piyadelerden oluşan bir tümenle takviye edilerek, başkent Trento'yu ele geçirmek amacıyla Trentino'ya ilerleyecekti.
Cialdini 8 Temmuz'da Po'yu geçti ve 22 Temmuz'da Avusturya Ordusu ile karşılaşmadan Udine'ye ilerledi. Öte yandan Garibaldi'nin gönüllü birlikleri Trentino'nun işgali sırasında Brescia'dan Trento'ya doğru ilerlemiş ve 21 Temmuz'da Bezzecca Muharebesi'ni kazanmıştı. Ancak her iki başarı da İtalyan Donanması'nın 20 Temmuz'da Lissa Muharebesi'nde aldığı beklenmedik yenilginin gölgesinde kalmıştır.
26 Temmuz'da, bersaglieri ve süvarilerden oluşan karma bir İtalyan kuvveti, Torre Nehri'nin geçişini koruyan bir Avusturya kuvvetini mağlup etti ve Versa Muharebesi'nde bugünkü Romans d'Isonzo'ya ulaştı. Bu, İtalyanların Friuli'deki en büyük ilerleyişi oldu. Ancak, Avusturya-Prusya çatışmalarının sona ermesiyle birlikte Avusturyalılar, İtalya'ya takviye göndermeye hazır görünüyordu. Başka bir yenilgiyi göze almak istemeyen ve sayıca kendilerinden çok fazla olan Avusturyalı takviye kuvvetleriyle yüzleşmek istemeyen İtalyanlar barış masasına oturmak zorunda kaldılar. 9 Ağustos'ta Garibaldi'ye Başkomutanlık tarafından gönderilen bir telgrafta Trentino'yu boşaltması emredildi. Verdiği cevap sadece "Obbedisco" ("İtaat edeceğim") oldu ve kısa süre sonra İtalya'da meşhur oldu. Düşmanlığın durdurulması 12 Ağustos'ta imzalanan Cormons Mütarekesi'nde kabul edildi ve bunu 3 Ekim 1866'da Viyana Antlaşması izledi.
Sonuç
değiştir
Temmuz 1866'da Prusya'nın Avusturya'ya karşı kazandığı zaferin ardından Nikolsburg Mütarekesi iki ülke arasındaki düşmanlıkları sona erdirdi. Avusturyalılar Isonzo Nehri'ne çekildi ve Venedik'i İtalyanların eline bıraktı. Fransa ve Prusya, İtalya'ya Avusturya ile tek başına bir ateşkes imzalaması için baskı yaptı. Düşmanlıkların durdurulması 12 Ağustos'ta imzalanan Cormons Mütarekesi ve ardından 3 Ekim 1866'da Viyana Antlaşması ile kabul edildi.
Prag Barışı'nın şartları arasında Lombardiya Demir Tacı'nın İtalyan kralına verilmesi ve Avusturya'nın bugünkü Veneto, Friuli'nin bir kısmı ve Mantova şehrinden mürekkep Veneto'yu terk etmesi yer alıyordu. İmparator Franz Joseph, Avusturya-Prusya Savaşı'na müdahale etmeme karşılığında Venedik'i Fransa'ya bırakmayı zaten kabul etmişti, ancak Prusya ile Avusturya arasında aracılık yapan III. Napolyon, daha önce İtalya'nın Savoy ve Nice'in Fransa tarafından ilhakını kabul etmesi karşılığında gizli bir antlaşmada kararlaştırıldığı gibi, 19 Ekim'de Venedik'i İtalya'ya bıraktı.
Prag Barışı'nı, bölgenin İtalya'ya bırakıldığını teyit eden Avusturya-İtalya Viyana Antlaşması takip etti. Ancak barış antlaşmasında Venedik ve Mantova'nın ilhakının ancak bir referandum sonucunda halkın İtalya Krallığı'na ilhak konusundaki iradesini ortaya koymasından sonra yürürlüğe gireceği belirtiliyordu. Halk oylaması 21 ve 22 Ekim tarihlerinde yapıldı ve katılımcıların %99.9'unun İtalya'ya katılmayı desteklemesiyle ezici bir başarı elde edildi.
Bu arada Sicilya'da da Yedi Buçuk Gün İsyanı adı verilen bir ayaklanma meydana geldi.
Risorgimento, "Dördüncü İtalyan Bağımsızlık Savaşı" olarak da bilinen Roma'nın ele geçirilmesi ve I. Dünya Savaşı'nın sonunda Trentino, Friuli ve Trieste'nin ilhak edilmesiyle tamamlandı.
Ayrıca Bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ lie:zeit-editorial (11 Mayıs 2016). "Özel Sergi: "1866: Liechtenstein Savaşta - 150 Yıl Önce"". lie:zeit (İngilizce). 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2017.
- ^ Clodfelter 2017, ss. 184.
- ^ Clodfelter 2017, s. 183.