İslam: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: Yapıcı olmayan değişiklik VP:N Etiket: Elle geri alma |
Murat.sahin1072 adlı kullanıcının genişlettiği kısımlara güvenilir kaynaklar eklenerek madde düzenlendi. Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici nowiki içeriyor |
||
1. satır:
{{Koruma-yarı-süresiz}}
{{Diğer anlamı2|İslam}}
{{Bilgi kutusu
| anabaşlık = {{büyük|İslam}}<br>{{büyük|اَلْإِسْلَامُ}}
'''İslam'''{{efn|'''İslâmiyet''' olarak da bilinir; bazı kaynaklarda ise '''''Muhammedîlik''''' veya '''''Muhammedizm''''' olarak geçer ancak bu tanım Müslümanlar tarafından kabul edilmez.<ref>[http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ The Mohammedan dynasties] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140101161710/http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ |tarih=1 Ocak 2014 }} books.google.com. Erişim: 17 Temmuz 2011</ref><ref>[http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm Mohammed and Mohammedanism] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180405222343/http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm |tarih=5 Nisan 2018 }} Katolik Ansiklopedisi. Erişim: 17 Temmuz 2011</ref><ref>[http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp The History Of The Mohammedan Dynasties In Spain Vol II] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110807220807/http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp |tarih=7 Ağustos 2011 }} Archive.org: Erişim 17 Temmuz 2011</ref>}} ({{dil|ar|اَلْإِسْلَامُ|}}, <small>[[Arapçanın romanizasyonu|romanize]]:</small> {{ses|Ar-al islam.ogg|''el-’İslām''}}, {{IPA|ar|ɪsˈlaːm}}) veya '''Müslümanlık''',<ref>[http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=müslümanlık "Müslümanlık". TDK Güncel Türkçe Sözlük.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090105234119/http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=m%C3%BCsl%C3%BCmanl%C4%B1k |tarih=5 Ocak 2009 }} URL erişim tarihi: 12 Mayıs 2008.</ref> [[Monoteizm|tek tanrı]] [[İnanç|inancına]] dayalı en yaygın [[İbrahimî dinler]]den biridir.<ref name="oxford">"Islam: An Overview" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. 24 Nisan 2008 <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1087></ref> [[Allah]]'ın elçisi olduğuna inanılan [[Muhammed]] aracılığı ile [[7. yüzyıl]]da ortaya çıkmış ve yayılmıştır. Takipçilerine, "[[iman]] etmiş" veya "inanan"<ref>[http://www.dildernegi.org.tr/TR/Sozluk.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFEC9E8A7FA3AA308F&Sozcuk=m%C3%BCmin%20%20&Detay=1&ANAH=42087 mümin] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120119040627/http://www.dildernegi.org.tr/TR/Sozluk.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFEC9E8A7FA3AA308F&Sozcuk=m%C3%BCmin%20%20&Detay=1&ANAH=42087 |tarih=19 Ocak 2012 }} DilDernegi.org.tr. Erişim: 30 Eylül 2011</ref> anlamlarına gelen [[Mümin (İslam)|mümin]] veya "Allah'a teslimiyet gösteren" anlamına gelen [[Müslüman]]<ref>{{Oxford|Islam}}</ref><ref>{{Oxford|Muslim}}</ref> denir. Günümüzde Müslümanlar, [[dünya nüfusu]]nun %23,1'ini oluşturmaktadır, 1,8 milyardan fazla takipçisi ile yeryüzünün, [[Hristiyanlık]]tan sonra ikinci büyük dinidir. [[Muhammed]], İslam dinini yaymasının yanı sıra siyasi bir yapılanmaya gitmiş ve [[İslam Devleti]]'ni de kurmuştur. Daha sonraları [[halife]] ve [[hanedan]]larca yönetilen bu devlet zaman içerisinde bir imparatorluğa dönüşmüş ve bu devletin bölünmesiyle farklı bölgelerde yeni Müslüman devletler oluşmuştur.▼
| resim = [[Dosya:Namaz kabe R.ESLAMI.jpg|çerçevesiz|290px]]
| altyazı = İslam'ın kıblesi olan [[Kâbe]]'de toplu olarak kılınan [[namaz]] ([[Mekke]], [[Suudi Arabistan]])
----
| veri1 = ''Lâ ilâhe illallah, Muhammedün Resûlullah''<br>[[Arapça]]: {{büyük|لا اله الا الله محمد رسول الله }}<br>[[Türkçe]]: Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed Allah'ın elçisidir.<br>([[Kelime-i şehadet|Kelime-i tevhid]])
----
| etiket2 = Tip
| veri2 = [[Monoteizm|Monoteist]]
| etiket3 = Milliyet
| veri3 = Çok uluslu
| etiket4 = Sınıflandırma
| veri4 = [[İbrahimî dinler|İbrahimî din]]
| etiket5 = Aktif saha
| veri5 = Dünya çapında
| etiket6 = Kutsal metin
| veri6 = [[Kur’an]]
| etiket7 = Tanrı
| veri7 = [[Allah]]
| etiket8 = İbadetler
| veri8 = [[Namaz]], [[oruç]], [[zekat]], [[hac]]
| etiket9 = İbadethane
| veri9 = [[Cami]] veya [[Mescit]]
| etiket10 = Vaiz
| veri10 = [[İmam]]<br>[[Kur'an hâfızı|Hâfız]]<br>[[Müezzin]]
| etiket11 = Merkez
| veri11 = [[Mekke]], [[Suudi Arabistan]]
| etiket12 = Kutsal yerler
| veri12 =
* [[Kâbe]] ([[Mekke]])<br>
* [[Mescid-i Nebevî]] ([[Medine]])<br>
* [[Mescid-i Aksa]] ([[Kudüs]])<ref>https://islamansiklopedisi.org.tr/kudus</ref><br>
* [[Arafat Dağı]] ([[Mekke]])
| etiket13 = Kutsal gün
| veri13 = Cuma
| etiket14 = Kutsal vakitler
| veri14 = [[Ramazan]]<br>[[Kadir Gecesi]]<br>[[Ramazan Bayramı]]<br>[[Kurban Bayramı]]<br>[[Miraç|Miraç Kandili]]<br>[[Berat Kandili]]<br>[[Regaib Kandili]]<br>[[Mevlid Kandili]]<br>[[Üç aylar]]
| etiket15 = Kuruluş
| veri15 = [[Milattan sonra|MS]] 610<br>[[Mekke]], [[Hicaz]], [[Arabistan]]<br>{{küçük|(Günümüzde [[Suudi Arabistan]])}}
| etiket16 = Kurucu
| veri16 = [[Muhammed]] {{küçük|({{yaklaşık}} 570 - 632)}}
| etiket17 = Mezhepler
| veri17 = [[Sünnîlik]]<br>[[Şiîlik]]<br>[[Haricîler|Haricîlik]]
| etiket20 = Takipçi
| veri20 = {{yaklaşık}} 2 milyar<ref>https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country</ref>
}}[[Dosya:Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg|küçükresim|
▲'''İslam'''{{efn|'''İslâmiyet''' olarak da bilinir; bazı kaynaklarda ise '''''Muhammedîlik''''' veya '''''Muhammedizm''''' olarak geçer, ancak bu tanım Müslümanlar tarafından kabul edilmez.<ref>[http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ The Mohammedan dynasties] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140101161710/http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ |tarih=1 Ocak 2014 }} books.google.com. Erişim: 17 Temmuz 2011</ref><ref>[http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm Mohammed and Mohammedanism] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180405222343/http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm |tarih=5 Nisan 2018 }} Katolik Ansiklopedisi. Erişim: 17 Temmuz 2011</ref><ref>[http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp The History Of The Mohammedan Dynasties In Spain Vol II] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110807220807/http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp |tarih=7 Ağustos 2011 }} Archive.org: Erişim 17 Temmuz 2011</ref>}} ({{dil|ar|اَلْإِسْلَامُ|}} , <small>[[Arapçanın romanizasyonu|romanize]]:</small> {{ses|Ar-al islam.ogg|''el-’İslām''
İslam inancına göre
[[Müslüman|Müslümanlar]], İslam'ın [[Âdem|Adem]], [[İbrahim]], [[Musa]] ve [[İsa]] gibi peygamberler aracılığıyla daha önce de birçok kez vahyedilmiş olan ilkel bir inancın eksiksiz ve evrensel versiyonu olduğuna inanırlar.<ref>Dinler Kitabı ''(The Religions Book)'', Alfa Yayınları, 2019.</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=WNId86Eu4TEC&redir_esc=y|başlık=Bible and Qurʼān: Essays in Scriptural Intertextuality|tarih=2004|dil=en|yayıncı=BRILL|ad=John C.|soyadı=Reeves|isbn=978-90-04-12726-5}}</ref> Müslümanlar, dili [[Arapça]] olan [[Kur'an]]'ı Allah'ın değiştirilmemiş ve nihai [[Vahiy|vahyi]] olarak kabul ederler.<ref>Bennett, Clinton (2010). ''Interpreting the Qur'an: a guide for the uninitiated''. Continuum International Publishing Group. p. 101.</ref> Diğer [[İbrahimî dinler|İbrahimî dinlerde]] olduğu gibi, İslam'da da doğruların [[Cennet|cennette]] ödüllendirildiği ve haksızların [[Cehennem|cehennemde]] cezalandırıldığı inancı vardır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e588|başlık=Eschatology - Oxford Islamic Studies Online|erişimtarihi=2022-02-27|çalışma=www.oxfordislamicstudies.com}}</ref> [[Namaz]], [[oruç]] ve maddi duruma göre [[Zekât|zekat]] ve [[hac]], İslam dininin başlıca [[İbadet|ibadetleri]] arasında yer alırlar. İslam, Tanrı'nın ([[Allah]]) [[Tevhit|bir]] olduğunu, her şeye gücünün yettiğini, merhametli olduğunu, doğup doğurmadığını<ref group="not">İslam'a göre Tanrı ([[Allah]]), doğan bir varlık olmadığı gibi hiçbir şekilde bir çocuk da edinmemiştir. Bu özelliğiyle İslam, [[Hristiyanlık|Hristiyanlıkta]] bulunan <nowiki>''</nowiki>[[teslis]]<nowiki>''</nowiki> inancını şiddetli bir şekilde reddetmektedir. Teslis inancının [[İsa]]'dan sonra, havari [[Pavlus]] tarafından ortaya atıldığını düşünen bazı kişiler de vardır. Nitekim [[Kur'an]]'da, [[Nisa Suresi]]'nde de '''''Allah'ın bir olduğu ve üç olmadığı''''' belirtilmektedir. (Bknz: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/664/171-ayet-tefsiri)</ref> ve eşi ile benzerinin olmadığını öğretir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/ihlas-suresi-112/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 | başlık = KUR'AN-I KERİM {{!}} 605. Sayfa {{!}} İhlâs Sûresi | erişimtarihi = 2022-02-08 | çalışma = kuran.diyanet.gov.tr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170618223339/https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/ihlas-suresi-112/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 | arşivtarihi = 18 Haziran 2017}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=OZbyz_Hr-eIC&redir_esc=y|başlık=Encyclopedia of Islam|tarih=2009|dil=en|sayfa=34|yayıncı=Infobase Publishing|ad=Juan Eduardo|soyadı=Campo|isbn=978-1-4381-2696-8}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578|başlık=The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam|tarih=2014|dil=en-US|yayıncı=Oxford University Press|isbn=978-0-19-981257-8|doi=10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578}}</ref> [[Mekke]], [[Medine]] ve [[Kudüs]] şehirleri, İslam'ın en kutsal mekanlarına ev sahipliği yapmaktadır.<ref>Trofimov, Yaroslav . 2008. ''Mekke Kuşatması: İslam'ın En Kutsal Mabedinde 1979 Ayaklanması'' . Knopf . New York. <nowiki>ISBN 978-0-307-47290-8</nowiki> . P. 79. </ref>
Başlarda [[siyasî]] sonra da [[teoloji]]k-kavramsal farklılıklar kazanmış olan [[Şiilik]] ve ana akımı temsil eden [[Sünnilik]], başlıca İslam [[İslâm mezhepleri|mezheplerini]] oluşturur. İslam toplumlarında [[Kelam|kelâm]] ve [[fıkıh]] konuları ile ilgili çok sayıda [[mezhep]] bulunur. Günümüzde, geleneksel mezheplerin dışında modernist, [[Kur'ancılık|Kur'ancı]] veya tarihselci olarak adlandırılan çeşitli görüşler ve yaklaşımlar da mevcuttur.▼
Tarihsel bakış açısıyla İslam, MS [[7. yüzyıl|7. yüzyılın]] başlarında [[Arap Yarımadası]]'ndaki [[Mekke]] şehrinde ortaya çıktı<ref>Watt, William Montgomery (2003). ''İslam ve Toplumun Entegrasyonu'' . Psikoloji Basın . P. 5. ISBN'si <bdi>978-0-415-17587-6</bdi>.</ref> ve 8. yüzyılda, batıda [[İber Yarımadası]]'ndan doğuda [[İndus Nehri]]'ne kadar uzanıyordu. [[İslam'ın Altın Çağı]], geleneksel olarak [[Abbâsîler|Abbasi Halifeliği]] döneminde, [[8. yüzyıl|8. yüzyılın]] ortalarında başlayan ve [[13. yüzyıl|13. yüzyılın]] sonlarına kadar devam eden, Müslüman dünyasının çoğunun bilimsel, ekonomik ve kültürel yönden zirvede olduğu dönemi ifade eder.<ref>Saliba, George . 1994. ''Arap Astronomi Tarihi: İslam'ın Altın Çağında Gezegen Teorileri'' . New York: New York University Press . <nowiki>ISBN 0-8147-8023-7</nowiki> . 245, 250, 256-57. </ref> 16. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar ise [[İslam dünyası|İslam dünyasının]] [[Hilâfet|liderliğini]] [[Osmanlı İmparatorluğu]] üstlendi. [[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra İslam ülkeleri [[Sömürgecilik|sömürgeleştirildi]]. [[II. Dünya Savaşı]]'ndan sonra da bağımsızlıklarını kazandılar.<ref>Arnold, Thomas Walker . ''İslam'ın Vaazı: Müslüman İnancının Yayılmasının Tarihi.'' s. 125–258.</ref> İslam, [[Orta Çağ]]'daki [[Haçlı Seferleri]]'nden beri ve Batı'nın [[Sömürgecilik|sömürgeci]] egemenliğinden sonra hem ideolojik hem siyasal olarak [[Hristiyanlık|Hristiyan]] dünyasıyla çatışmaya girdi.<ref name=":0">Dinler Tarihi ''(The Religions Book)'', Alfa Yayınları, ''çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım'', 2019. ''(sayfa: 251)''</ref> Yakın zamandaki gerilimler, bazı [[Köktendincilik|köktenci]] Müslümanların [[Cihat|cihadı]] radikal bir biçimde yorumlayıp inançlarını çatışmayla savunmayı dini bir görev saymasına yol açtı ve bu yüzden [[21. yüzyıl|21. yüzyılın]] başında <nowiki>''</nowiki>[[İslamofobi]]<nowiki>''</nowiki> adı verilen bir ön yargı kavramı ortaya çıktı.<ref name=":0" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.haberturk.com/islamofobi-nedir-islamofobi-ne-zaman-ortaya-cikti-2403844 | başlık = İslamofobi nedir? | erişimtarihi = 2022-02-08 | tarih = 2019-03-15 | dil = tr | çalışma = www.haberturk.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220208075515/https://www.haberturk.com/islamofobi-nedir-islamofobi-ne-zaman-ortaya-cikti-2403844 | arşivtarihi = 8 Şubat 2022}}</ref>
▲[[Dosya:Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg|küçükresim|sağ|250px|[[Osman Hamdi Bey]]'in ''[[Kur'an Okuyan Kız]]'' tablosu.]]
▲Başlarda [[siyasî]], daha sonra da [[teoloji]]k
Dünya nüfusunun yaklaşık %25'ini kapsayan İslam dini,<ref name=":1">{{Web kaynağı|url=https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country|başlık=Muslim Population by Country 2022|erişimtarihi=2022-02-27|çalışma=worldpopulationreview.com}}</ref> en büyük dinlerden biri olarak varlığını sürdürüyor. Müslümanların %80-90'ı [[Sünnilik|Sünni]], %10-20'si de [[Şiilik|Şii]]'dir.<ref name=":2">Dinler Tarihi ''(The Religions Book)'', Alfa Yayınları, ''çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım'', 2019. ''(sayfa: 251)''</ref> Yaklaşık 50 ülkenin nüfusunun çoğunluğu Müslümandır.<ref name=":2" /> Bunların [[Suudi Arabistan]], [[Afganistan]], [[Pakistan]] ve [[İran]]'ı kapsayan bir avuç kadarı [[Şeriat|şeriatı]] temel alan İslam devleti olarak kabul edilir.<ref name=":2" /> Diğer ülkelerin çoğu, büyük bölümü [[Orta Doğu]]'da olmak üzere, İslam'ı resmi devlet dini kabul eder ([[Irak]], [[Cezayir]], [[Fas]], [[Mısır]]...).<ref name=":2" /> Bazılarının ise ağırlıklı olarak Müslüman bir nüfusu ama [[Laiklik|laik]] yönetimleri vardır ([[Arnavutluk]], [[Türkiye]], [[Senegal]], Bosna-Hersek...). [[Endonezya]], en büyük Müslüman nüfusa sahip ülkedir; Müslümanların yaklaşık %12'si (231 milyon) orada yaşıyor.<ref name=":1" /> Onu [[Pakistan]], [[Hindistan]] ve [[Bangladeş]] izler.<ref name=":2" /> Nüfusunun %100'üne yakını Müslüman olan [[Suudi Arabistan]], Müslüman nüfusun tüm nüfusa oranı bakımından dünya birincisidir.<ref name=":2" /> [[Hindistan]] ise, sayısal açıdan dünyanın en büyük Müslüman azınlık nüfusunun (138 milyon) yaşadığı ülkedir. Müslümanların yaklaşık %62'si [[Asya]]'da, %25'i [[Orta Doğu]] ve [[Kuzey Afrika]]'da yaşar, ama dünyanın neredeyse her ülkesinde Müslüman topluluklar vardır.<ref>Dinler Tarihi ''(The Religions Book)'', Alfa Yayınları, ''çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım'', 2019. ''(sayfa: 251)''</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-majority-countries | başlık = Muslim Majority Countries 2022 | erişimtarihi = 7 Şubat 2022 | çalışma = worldpopulationreview.com | arşivengelli = evet}}</ref>
İslam, dünyada en hızlı büyüyen dindir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/index.html | başlık = The fastest growing religion in the world is ... | erişimtarihi = 7 Şubat 2022 | çalışma = CNN | ad = Daniel Burke, CNN Religion | soyadı = Editor | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150402223949/https://www.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/index.html | arşivtarihi = 2 Nisan 2015}}</ref><ref>https://www.usnews.com/news/religion/articles/2008/04/07/no-god-but-god</ref> [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'li araştırma şirketi [[Pew Research Center|Pew]]'in 2017'de yapmış olduğu bir araştırmaya göre İslam dini, en fazla 2070 yılında [[Hristiyanlık|Hristiyanlığı]] geçip dünyanın en kalabalık dini olacak, yaklaşık 2.9 milyarlık nüfusa ulaşacak ve [[Kuzey Amerika]] ile [[Avrupa]] kıtalarında Müslüman nüfusu artacaktır.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39127472|başlık=İslam 2070'e kadar 'dünyanın en büyük dini olabilir'|erişimtarihi=7 Şubat 2022|dil=Türkçe|çalışma=BBC News Türkçe}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.pewforum.org/2017/04/05/the-changing-global-religious-landscape/ | başlık = The Changing Global Religious Landscape | erişimtarihi = 7 Şubat 2022 | tarih = 5 Nisan 2017 | dil = en-US | çalışma = Pew Research Center's Religion & Public Life Project | ad = 1615 L. St | soyadı = NW | ad2 = Suite 800 | ad3 = DC 20036 USA202-419-4300 {{!}} Main202-419-4349 {{!}} Fax202-419-4372 {{!}} Media | soyadı2 = Washington | soyadı3 = Inquiries | arşivengelli = evet}}</ref>{{İslam}}
== Etimoloji ==
İslam, [[Arapça]]da "س ل م'' (sin, lam, mim)" ''kökünden oluşup bu kökten türeyen "teslimiyet" anlamına gelmektedir.<ref name="oxford" /><ref name="galeİslam">Rahman, Fazlur. "Islam: An Overview [First Edition]." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 4560-4577. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>
<nowiki>''Müslüman''</nowiki> kelimesi, [[Arapça]] kökenli ''müslim'' kelimesinin [[Farsça]] [[dil bilgisi]] kurallarına göre çoğulu olan ''Müslimân''<nowiki/>'dan gelir.<ref>Mustafa Sinanoğlu, 'İman', ''Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi'', Cilt 22, s. 212</ref> Ancak [[Türkçe|Türkçede]] tekil olarak kullanılır ve çoğulu ''Müslümanlar''dır.
==İnanç esasları, inançlar==
Satır 21 ⟶ 70:
=== Sünnilikte (Ehl-i Sünnet) ===
#[[Allah]]'a iman
#
#[[Kutsal kitap]]lara iman etmek
#
#[[Kıyamet
#[[Kader|Kaza ve kader]]e iman
=== Şiilikte (Şîa) ===
[[Şiilik]], [[Muhammed]]'in ölümünden sonra devlet idaresinin [[Ali]]'ye ve onun soyundan gelenlere ait olduğuna inanan mezheptir.[[Dosya:Investiture of Ali Edinburgh codex.jpg|küçükresim|200px|[[Şiilik|Şii]] mezhebinde, [[Gâdir-î Hum]]'da yer alan [[Ali]]'nin seçilmesi (''[[İlhanlılar]] dönemi el yazması görseli'')]]Şiilikte inanç esasları, '''usul-i din''' olarak adlandırılır ve genellikle beş unsur ile tanımlanır:<ref name="oxfordAkide" />
* [[Tevhid (din)|Tevhid]] - Allah'ın varlığı ve birliğine inanmak,▼
''Adalet'' Şiilikte özel bir anlam içerir. Şiilikte eşyanın bazısının doğası hasebiyle içten iyi, bazısınınsa kötü olduğu inancı mevcuttur. Olayların arkasında her daim gizli bir hikmet yatmaktadır ve kul her ne kadar bu hikmete nail olmaya çalışmalıysa da bunu tamamen anlaması pek mümkün değildir. Kişilerin yaptıkları eylemlerde hür olduklarının, Allah'ın da adalet sıfatı sebebiyle kişilerin iyi eylemlerine iyi, kötü eylemlerine karşı kötü bir sonuç yaratmasının "zorunluluk" olduğu görüşündedirler. Yani Allah adalet sıfatından dolayı iyiliği her daim iyilik, kötülüğü ise kötülük ile sonlandırır. ▼
*[[İmamet]]/[[Hilâfet]] - Allah'ın [[ehl-i beyt]]ten olan belirli şahısları insanlığın önderi (imam, halife) olmak için önceden seçtiğine inanmak. Bu inanç dolayısıyla Sünnilikte bir çeşit kutsallık atfedilen Ali'den önceki halifeler ve Muaviye sonrası ehl-i beyt soyuna halifeliği teslim etmeyen kişiler makamı gasp eden ve ehl-i beyte zulüm ve haksızlık yapan kişiler olarak tanımlanırlar ve onlardan uzak durulur. ([[Teberra]]) Şii inancında Ali ve onun soyundan olan belirli kişilerin gerçek imamlar olduğuna, bunun dinî bir gereklilik olduğuna inanılır ki bu gerekli vasıflara uyan herkesin imam olabileceğini öne süren Sünni fikriyatından çok farklıdır ve iki mezhep arasındaki en büyük farktır.▼
*[[Mead]] - Kıyamet gününe inanmak.▼
▲# '''[[Adalet]]:'''
# '''[[Nübüvvet]]:''' [[İslam'da peygamberler ve elçiler|Peygamberler]]e iman etmek.
▲
Bunların dışında ''şart'' olarak sıralanmasa da, Şiilerde meleklere ve kutsal kitaplara inanılır.
=== Allah ===
{{Ana|Allah|Tevhid}}
İman esaslarının birincisi ve diğerlerinin temeli [[Allah]]'a, onun varlığına, yaratıcı olarak ibadet edilmeyi hak eden tek
<nowiki>''Allah''</nowiki> kelimesi, İslam öncesi çok tanrılı inanca sahip [[Araplar|Arap]] toplumunda ''tanrı'' anlamına gelen bir sıfat veya
İslam
[[Kelam]], İslam inanç felsefesini oluşturan bilim dalının adıdır. Tanrı benzetmesi hakkında
Allah inancı ve diğer inanç sorunları üzerinde kelamcılar ve imamlar tarafından yürütülen tartışmalar sonucunda birçok kelam ekol ve [[mezhep]]lerinin ortaya çıktığı görülür:<ref>[ http://www.zaman.com.tr/cuma_kelam-ekollerini-biliyor-musunuz_2225462.html {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150617192921/http://www.zaman.com.tr/cuma_kelam-ekollerini-biliyor-musunuz_2225462.html |tarih=17 Haziran 2015 }} Kelam ekollerini biliyor musunuz?]</ref>
Satır 107 ⟶ 145:
===Kutsal metinler===
[[Dosya:Noah's ark and the deluge.JPG|küçükresim|sol|150px|[[Nuh]]'un gemisi, Zübdetü't-Tevarih. [[Gılgamış Destanı]] Tevrat ve Kur'an'da yeniden yorumlanır.]]
Müslümanlar Allah'ın [[peygamber]]leri aracılığıyla içinde doğru yolu, iyiliği ve
==== Kur'an ====
[[Kuran]] İslam peygamberi [[Muhammed]]'e [[Allah]] tarafından [[melek]] [[Cebrail]] aracılığıyla gönderildiğine inanılan kutsal kitaptır.<ref name="oxfordKuran">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1945 "Quran". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1945> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.</ref><ref name="brillKuran">[http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0543 Welch, A.T.; Paret, R.; Pearson, J.D. "al- Ḳurʾān." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.]{{Ölü bağlantı}} <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0543 {{Ölü bağlantı}}> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.</ref> Müslümanlar "Hiç şüphe yok ki, Kur'ân'ı biz indirdik, elbette onu yine biz koruyacağız" ayetine dayanarak Kur'an'ın orijinal olduğuna değiştirilmediğine inanırlar.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ilimkosesi.com/hicr-suresi/ |başlık=Elmalılı Hamdi Yazır Türkçe Meâli; Hicr Suresi. |erişimtarihi=21 Mart 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180125134644/https://www.ilimkosesi.com/hicr-suresi/ |arşivtarihi=25 Ocak 2018 |ölüurl=evet}}</ref>
[[Kuran]]'ın 1924 Kahire yazımı islam dünyasında yaygın kabul gören, yani günümüzde bilinen hali kabaca sureleri fatiha dışında en uzundan en kısa sureye göre sıralayan ve Halife [[Osman|Osman bin Affan]] zamanında gerçekleştirildiğine inanılan bir düzenlemedir. Kur'anı islami literatürde geçen şekliyle, Muhammedin hayat hikayesine göre endeksleyen ve sıralayan çalışmalar da siyer ve hadislerde bahsedilen esbab-ı nüzul olarak ifade edilen rivayetler doğrultusunda gerçekleştirilen çalışmalardır. Tarihsel metinlerin incelenmesi bu metinler ile kahire yazımı arasında genel inancın aksine noktalama ve sesli harfler dışında da farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Dr. Daniel Brubaker en eski Kur'an metinleri üzerinde yapılan değişiklik, düzeltme ve eklemeleri konu aldığı sunumlu bir video serisini (Variant Quran) internet üzerinde yayınladı.<ref>https://www.danielbrubaker.com/daniel-brubaker-quran-and-islam/</ref>
İslam öncesi Araplar ağaçlar, kuyular ve dağlara ilişkin [[Arap mitolojisi|kıssa ve mitoloji]]ler kurgulamış, Safa, Merve, Ebû Kubeys, Arafat, Mina ve Müzdelifede bulunan kaya ve dağlara ilişkin kültler oluşturmuşlardı. Kur’an, bir kısım tapınmaları kaldırmasına rağmen kökleşmiş Arap mukaddesatıyla çatışmamış, aksine büyük oranda bu ritüelleri devam ettirmiştir.<ref>https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur'an'daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/link/5e20c19d458515ba208de0a1/download</ref> Kur'an'da dini emir ([[farz]]) ve yasaklar ([[haram]]), sosyal düzenlemeler, nasihatler, teşvik ve korkutmalar ile önceki peygamberlerin hikâyeleri içerik olarak önemli yer tutar. İslam inançları ve [[şeriat]]ın ana kaynağı Kur'an'dır.
Satır 250 ⟶ 288:
Şeriat ([[Arapça]]: '''شريعة'''), İslam hukuku anlamında olup, İslam dinindeki ibadetler, muameleler ve cezaları içerisine alan, dini hukuka ait tüm kavram ve kurallara verilen isimdir. [[Şeriat]] için Kur’an temel kaynaktır ve Kur'an'da geçen emir ve yasaklar temelinde kararlar alınır.<ref name="oxfordKuran" /> Şeriat'ın ikinci kaynağını [[hadis]]ler oluşturur. Bazı İslam hukuku ekolleri, Kur'an'da geçmemekle birlikte Kur'an'da geçen bir başka emir veya yasakla aynı illete (sebebe) dayanan konularda da Kur'an'daki emir veya yasağa [[kıyas]] yoluyla karar verirler. Klasik şeriat uygulamaları farz sayılan ibadetlerin terkini [[islam'da dinden çıkma|dinden çıkma]] sayıp onlar için ölüme varan şiddetli cezalar öngörmekte iken, [[insan hakları]] kavramının gelişmesi ile İslam ülkelerinde ibadetlerin mükafat veya cezasının uhrevi olarak değerlendirildiği, daha seküler veya kısmi şeriat uygulamaları ön plana çıkmaktadır.
'''
[[Dosya:Use of Sharia by country.svg|küçükresim|sağ| {{Lejant|#179C86|Yargıda şeriatı uygulamayan İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler}}{{Lejant|#F6DD4F|Şeriatı kısmen (kişisel durumlarda: evlilik, boşanma, miras ve velayet) uygulayan, bunun dışında uygulamayanlar}}{{Lejant|#706EA4|Şeriat kanunlarını bütünü ile kabul eden ülkeler}}{{Lejant|#FF9950|Şeriatı bölgesel farklar gözeterek uygulayan ülkeler}}|340x340pik]]
Satır 291 ⟶ 329:
'''[[İslam'da kadın|İslam'da ve Kur'an'da kadının yeri]]''' konusunda Müslümanlar arasında birbirinin tam aksi iki farklı eğilim görülür.<ref name=nazife/> Bunlardan birisi İslam'ın kadını en yüksek mertebeye oturttuğu, kadınlara bütün haklarını verdiği şeklinde iken; diğeri ise [[Kur'an]]'ı [[ataerkillik|ataerkil]] Arap toplumunun önyargılarını yansıtan, kadınları ikinci sınıf bir konuma hapseden bir metin olarak algılayanların tutumudur.<ref name=nazife>{{Web kaynağı | soyadı1 = Gürhan | ad1 = Nazife | başlık = '''Kadın bakış açısıyla Kuran'ı Yeniden Okuma Denemesi- Amina Wedud- kuran ve Kadın''' | url = https://www.academia.edu/6708946/KADIN_BAKI%C5%9E_A%C3%87ISIYLA_KURANI_YEN%C4%B0DEN_OKUMA_DENEMES%C4%B0_-AM%C4%B0NA_WEDUD-KURAN_VE_KADIN | yayıncı = e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Sayı 6, Kasım 2011 | erişimtarihi = 5 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20190302090811/https://www.academia.edu/6708946/KADIN_BAKI%C5%9E_A%C3%87ISIYLA_KURANI_YEN%C4%B0DEN_OKUMA_DENEMES%C4%B0_-AM%C4%B0NA_WEDUD-KURAN_VE_KADIN |arşivtarihi= 2 Mart 2019 | ölüurl =hayır}}</ref>
İslam toplumlarında kadının durumunu İslam dininin kurallarının yanı sıra sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirası belirlemiştir. Bu sebeple İslâm dünyasında kadının her yerde ve her dönemde aynı konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.<ref name=tdv>{{Web kaynağı | soyadı1 = Aydın | ad1 = Mehmet Akif | başlık = '''Kadın''' | url = http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=240086&idno2=c240053#1 | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, yıl 2001 | erişimtarihi = 5 Ağustos 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160822230301/http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=240086&idno2=c240053 | arşivtarihi = 22 Ağustos 2016}}</ref> Ayrıca [[şeriat|şeriat hukukunda]] erkeklerde olduğu gibi esire veya [[cariye]] kadınların [[tesettür|giyim kuralları]], dini ve toplumsal hakları ve sorumlulukları hür kadınlardan tamamen farklıdır.
Kur'an'da kadın giyimi ile ilgili emir kipi ile ifade edilen cümlelerde [[tesettür|kadın giyimi]] ile ilgili net bir çerçeve çizilmemesi, İslam'da kadın giyiminin yüzyıllar boyunca tartışılan, bir uçta sadece avret olarak tanımlanan edep yerlerinin<ref>https://www.etimolojiturkce.com/kelime/avret</ref> (cinsel organlarını) örtülmesini yeterli gören, diğer uçta kadının el ve yüzler dahil bütün bedeninin örtülmesini zorlayan<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nurmend.com/yayin/serh/47-tesettur-risalesi-ve-serhi#%C3%96ns%C3%B6z |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200804221916/https://www.nurmend.com/yayin/serh/47-tesettur-risalesi-ve-serhi#%C3%96ns%C3%B6z |arşivtarihi=4 Ağustos 2020 |ölüurl=hayır}}</ref> anlayışların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Aralarında bazı küçük farklılıklar olmakla birlikte, İslam mezhepleri kadın vücudunun örtülmesi gerektiğini ([[Tesettür]]) ifade etmişler, ancak zaruri durumlarda geçerli olmak üzere ve kendi yakınları ile sınırlı belirli bölgelerin açılabilmesine izin vermişlerdir. Bunun yanında, Hanefi ve Maliki mezheplerinde kadının el ve yüzünün "fitneye yer vermeyecek şekilde" açılabilmesine müsaade edilmiştir.<ref>http://www.iskenderpasa.com/27B6E20E-0454-41A4-8E76-98E99716C992.aspx {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20141023023018/http://www.iskenderpasa.com/27B6E20E-0454-41A4-8E76-98E99716C992.aspx |tarih=23 Ekim 2014 }} "Kadının mahkemede ifâde vermesi için erkek hakim veya alış-veriş için müşteri veya satıcı erkeklere görünmesinde beis yoktur."</ref>
Satır 326 ⟶ 364:
[[Dosya:Age of Caliphs-tr.png|küçükresim|622-750 yılları arasında [[İslam Devleti]]{{Lejant|#B22222|Muhammed döneminde ele geçirilen topraklar (622-632)}}{{Lejant|#fa8072|[[Dört Halife]] döneminde ilave edilenler (632-661)}}{{Lejant|#ffdead|[[Emeviler]] döneminde ilave edilenler (661-750)}}|314x314pik]]
İslamın anılagelen tarihi rivayet kültürü derlemelerine dayanan eserlerle oluşturulmuştur. Bu rivayetler İslam dışı kaynaklarca desteklenmemekte ve kendi içerisinde de çelişkiler taşımaktadır.<ref name="youtube.com">https://www.youtube.com/watch?v=koVaxbWBlr4&feature=share&fbclid=IwAR0G853lRQHyOof4dwTqKd6-vMfT-qvfk1K24gDaKjYneP_CUjw5pEbRpEQ</ref> Rivayet kültürüne dayalı eserlerin dışında tarih bilimi açısından İslamın erken tarihi, ne zaman ortaya çıktığı, hangi coğrafyada doğup dünyaya yayıldığı konusu günümüzde belirsizliğini korumakta, bu konuda Mekke'nin dışında [[Petra]] başta olmak üzere farklı coğrafyalara işaret eden tezler
'''Geleneksel görüşün argümanları:''' Kıble ile ilgili araştırma sonuçlarına, ilk Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları açıklaması getirilir.<ref>King, David A. The Petra Fallacy</ref><ref>NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009</ref><ref>BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009</ref> Bir diğer argüman Abdullah bin Zübeyr olayı ile ilgili 7. yy. yazarı John Bar Penkaye ve 8.yy. yazarı Teofanis’in Petra'dan bahsetmeyip Mekke'den bahsetmeleri, Penkaye'nin Kabe'den çölün uzak noktalarında ifadesini kullanmasıydı.<ref name="BrockOutline">S. Brock, ''A brief outline of Syriac Literature'', Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135</ref><ref>Hoyland, Robert G. ''Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam'';s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998).</ref><ref name="dx.doi.org">{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.31826/9781463239602|başlık=Seeing Islam as Others Saw It|tarih=31 Aralık 2019|yer=Piscataway, NJ, USA|yayıncı=Gorgias Press|ad=R.|soyadı=Hoyland|isbn=978-1-4632-3960-2}}</ref> Bir diğer argüman Kur'an'ın putperest uygulamalarına asıklıkla atıfta bulunmasına rağmen Petra'da ve diğer Bizans eyaletlerinde pagan uygulamaların çok daha önceleri yasaklanmış olmasıydı.<ref>Nicolai Sinai, The Qur’an: A historical-critical introduction (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017) 61.</ref> Arkeolojik kazılar sonucunda Mekke bölgesinde bir yazıt bulunmuştur.<ref name="ReferenceG">Robert G. Hoyland, "Epigraphy And The Linguistic Background To The Qur'an".</ref> Bu yazıtın 660'lı yıllarda Abdurrahman bin Halid tarafından yazıldığı tespit edilmiştir.<ref
[[Dosya:PtolemyWorldMap.jpg|küçükresim|350px|[[Batlamyus]] Dünya haritası, (reconstituted Ptolemy's ''Geography'' (circa 150))]]
Öte yandan "Batlamyus'un kendi haritalarını çizdiğine dair somut bir kanıt yoktur. Bunun yerine, daha sonraki harita yapımcılarının onu uyarlamasına izin veren bir dizi sayı ve diyagram kullanarak coğrafi verileri dijital biçimde iletti.
[[Dan Gibson]] Arabistan'ın eski haritaları üzerinde yaptığı değerlendirmelerde Batlamyus'un Dünyanın büyüklüğünü olduğundan küçük, ve Arap yarımadasını da daha kısa ve çarpık tasvir ettiğini, bu düzeltmeler yapıldığında, haritada yer alan Irmak yerleri gibi diğer belirleyici unsurları yerine koyduktan sonra Macorabanın yerinin daha da güneye kaydırılması gerektiğini ifade ediyor. Ona göre bu düzeltmeler yapıldığında Macoraba "Mahabishah" ile eşleşmektedir.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=vTqTstNEysU</ref>
İslamiyet [[7. yüzyıl]]da [[Muhammed
[[Dosya:İslamın yayılma alanları.jpg|küçükresim|313x313pik|İslâm'ın yayılma alanları {{Lejant|#006400|Şii nüfusa sahip bölgeler}}
Satır 464 ⟶ 502:
[[Dosya:Islam by country.png|sağ|küçükresim|400px|Nüfusunun %10'undan fazlası Müslüman olan ülkeler. <br> <small>{{Lejant|#4a6600|[[Sünnilik|Sünni]] nüfusun çuğunlukta olduğu bölgeler}} {{Lejant|#66004a|[[Şii]] nüfusun çoğunlukta olduğu bölgeler}} {{Lejant|#04161b|[[İbadilik|İbadi]] nüfusun çoğunlukta olduğu bölgeler}}</small>]]
İslam dini, 1
Dünyadaki Müslümanların çoğu [[Orta Doğu]]'da, [[Afrika]]'nın ortasında ve kuzeyinde, [[Asya]]'nın batısı ve güneydoğusunda ve [[Balkanlar]]'da yaşamaktadır. Ayrıca [[Avrupa]], [[Avustralya]] ve [[Amerika]] gibi diğer kıtalarda da on milyonlarca [[Müslüman]] yaşamaktadır.
Satır 529 ⟶ 567:
==Notlar==
<references group="not"/>
Satır 556 ⟶ 593:
* The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000.
<!--altbilgi-->
{{İslam konuları}}
{{Otorite kontrolü}}
| |||