Çıkış durakları
Tevrat'ta Mısır'dan çıkış sırasında İsrailoğullarının 42 yerde durakladığı anlatılır.[1] Belgesel hipoteze göre bu liste köken olarak diğer kaynaklardan bağımsız bir metindir. Bu hipoteze göre, redaktör, hikâyeler arasındaki göze batan devamsızlığı önlemek için, hikâyeler arasındaki geçişlerde bu listeden faydalanmıştır. Bu listede Mısır'dan çıkan İsrailoğullarının çölden geçerken konakladığı yerler bulunur. Farklı kaynaklardan gelen hikâyeleri bağlamak için kullanılan bu liste Çıkış ve Sayılar kitaplarında görülür.
Biraz farklı bir listenin tamamı Sayılar 33'te görülür. Seyahatin bazı bölümleri tam liste olarak sunulurken parçalı sürümde yer almamaktadır; Sina'dan Zin'e olan bölüm bunun en belirgin örneklerindendir. Bir görüşe göre, bu bölüm hata sonucu parçalı sürümde konu dışı bırakılmıştır ve bunun sebebi "Sina" ile "Zin"in yakın sesli olmasıdır. Tam listede 42 durak olduğu ve İsrailoğullarının çölde kırk yıl gezdiği söylendiği için muhtemelen bu listeye sonradan yeni yerler de eklenmiş olabilir.[özgün araştırma?]
Her iki versiyonunda da kısa hikâye parçaları yer almaktadır. Örneğin, "...Sonra Elim'e gittiler. Orada on iki su kaynağı, yetmiş hurma ağacı vardı. Su kıyısında konakladılar...". Hikâyelerin ne kadarı orijinal listede yer aldığı ve ne kadarının redaktör tarafından eklendiği tartışmaya açıktır. Bazı durumlarda bunun tersi görülmektedir; redaktör hikâyelere listede olmayan durak adları eklemiştir. Bu durum özellikle Sayılar 21'de ön plana çıkar.
- Kızıldeniz (Sazlık suyu)
- Tevrat'ın 2. kitabı olan Çıkış'a göre Musa, İsrailoğulları ile birlikte Mısır'dan kaçarken Kızıldeniz'e asası ile vurmuş, deniz ikiye yarılmış, İsrailoğulları karşıya geçtikten sonra grubu takip eden Firavun ve askerleri üzerlerine kapanan denizin altında kalarak boğulmuşlardır. İbranice Tevrat'ta Yam Suf ("Sazlık suyu") olarak geçer ve bu İngilizcede "Sea of Reeds" veya "Reed Sea" olarak okunur.[2] Zamanla bu deyişin bozulup "Red Sea" (yani Kırmızı/Kızıl Deniz) olarak kullanılmaya başlandığı da kabul edilen görüşler arasında bulunur.[3]
Bilimsel araştırmalar;
Bununla birlikte, modern bilim adamlarının fikir birliği, İsrail'in büyük ölçüde Mısır'da değil Kenan'da yerli kökenlerini gösteren arkeolojik kanıtların "ezici" olduğu ve "Mısır'dan bir Çıkışa veya Sina üzerinden 40 yıllık bir hac yolculuğuna yer bırakmadığı" şeklindeki akademik görüşü desteklemektedir.[4]
Pek çok arkeolog, Musa ve Mısır'dan Çıkış'ın arkeolojik araştırmasını "meyvesiz bir arayış" olarak değerlendirdi ve terk etti.[4] Arkeologlar ve Mısırbilimciler tarafından yapılan bir asırlık araştırma, tartışmalı bir şekilde, Mısır esareti ve kaçış ve vahşi doğada seyahatler hakkındaki Exodus anlatısıyla doğrudan ilişkili olabilecek hiçbir kanıt bulamadı ve bu da Demir Çağı İsrail'in - Yahuda ve İsrail krallıkları olduğu fikrine yol açtı. —kökenleri Mısır'da değil, Kenan'dadır.[5][6] En eski İsrail yerleşimlerinin kültürü Kenanlıdır, kült-nesneleri Kenan tanrısı El'e aittir, yerel Kenan geleneğinde çanak çömlek kalıntıları ve kullanılan alfabe erken Kenanlıdır. "İsrailli" köyleri Kenan bölgelerinden ayıran neredeyse tek işaret, domuz kemiğinin olmamasıdır, ancak bunun etnik bir işaret olarak mı yoksa başka faktörlerden mi kaynaklandığı tartışma konusu olmaya devam etmektedir.[7]
Çıkış duraklarının listesi
değiştir| Durak | Tevrat kaynağı | Açıklama | Modern yer |
| Ramses | Çık. 12:37; Say. 33:3,5 | Raamses bölgesi Mısır'ın en yüksek kaliteli yerlerinden biriydi (Tekv. 47:11) | Pi-Ramesses: Tell ed-Dab'a/Qantir |
| Sukkot | Çık. 12:37, 13:20; Say. 33:5-6 | Sınıra yakın Mısır şehri | Tjeku (Zuko), Tell el Maskhuta |
| Etam | Çık. 13:20; Say. 33:6-8 | "çöl kenarı" | İsmailiye? |
| i-Hahirot | Çık. 14:2-3; Say. 33:7-8 | Muhtemelen Hirot körfezi | Kanalın Acı Göller'e veya Akdeniz'e açıldığı yer. |
| Mara | Çık. 15:23; Say. 33:8-9 | 'acı' | Süveyş'in 30 kilometre kuzeyi |
| Elim | Çık. 15:27, 16:1; Say. 33:9-10 | 12 kuyu 70 hurma ağacı vardı | ? |
| Kızıldeniz (Yam suph; Sazlık suyu) | Say. 33:10-11 | - - | |
| Sin Çölü | Çık. 16:1, 17:1; Say. 33:11-12 | Elim ve Sina arası | ? |
| Dofka | Say. 33:12-13 | - - | - - |
| Aluş | Say. 33:13-14 | - - | - - |
| Refidim | Çık. 17:1, 19:2; Say. 33:14-15 | - - | ? |
| Sina Çölü | Çık. 19:1-2; Say. 10:12, 33:15-16 | - - | ? |
| Kivrot-Hattaava | Say. 11:35, 33:16-17 | Şehvet mezarı | - - |
| Haserot | Say. 11:35, 12:16, 33:17-18 | - - | - - |
| Ritma | Say. 33:18-19 | - - | - - |
| Rimmon-Peres | Say. 33:19-20 | - - | - - |
| Livna | Say. 33:20-21 | - - | - - |
| Rissa | Say. 33:21-22 | - - | - - |
| Kehelata | Say. 33:22-23 | - - | - - |
| Şefer Dağı | Say. 33:23-24 | - - | - - |
| Harada | Say. 33:24-25 | - - | - - |
| Makhelot | Say. 33:25-26 | - - | - - |
| Tahat | Say. 33:26-27 | - - | - - |
| Tera | Say. 33:27-28 | - - | - - |
| Mitka | Say. 33:28-29 | - - | - - |
| Haşmona | Say. 33:29-30 | - - | - - |
| Moserot | Say. 33:30-31 | - - | - - |
| Bene-Yaakan | Say. 33:31-32 | - - | - - |
| Hor-Hagidgat | Say. 33:32-33 | - - | - - |
| Yotvata | Say. 33:33-34 | - - | - - |
| Avrona | Say. 33:34-35 | - - | - - |
| Esyon-Gever | Say. 33:35-36 | - - | Akabe körfezinin kuzey ucu |
| Kadeş | Say. 20:1,22, 33:36-37 | Zin Çölü'nde; Meryem'in ölüp gömüldüğü yer. | muhtemelen Ayn el Kadis |
| Hor Dağı | Say. 20:22, 21:4, 33:37-41 | Edom sınırı; Harun'un gömüldüğü yer. | - - |
| Salmona | Say. 33:41-42 | - - | - - |
| Punon | Say. 33:42-43 | - - | - - |
| Ovot | Say. 21:10-11, 33:43-44 | - - | - - |
| İye Haavarim | Say. 21:11, 33:44-45 | - - | - - |
| Divon-Gad | Say. 33:45-46 | - - | - - |
| Almon-Divlatayma | Say. 33:46-47 | - - | - - |
| Haavarim | Say. 33:47-48 | İsrailoğulları, Nebo Dağı'nın eteklerine kamp kurdular. | - - |
| Moav düzlükleri | Say. 22:1, 33:48-50 | İsrailoğulları, Şeria Nehri üzerinde, Bet Hayişimot'tan to Aveil Haşitim'e kadar kamp kurdular. | Transürdün |
Kaynakça
değiştir- ^ Goodman, Martin (2002). The Oxford handbook of Jewish studies. Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0199280322.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Harbottle, Rod (2005). Kutsal Kitap Yerler Sözlüğü. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
- ^ a b Dever, William G. (2002). What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?. Wm. B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-2126-3. p. 99
- ^ Finkelstein, Israel and Nadav Naaman, eds. (1994). From Nomadism to Monarchy: Archaeological and Historical Aspects of Early Israel. Israel Exploration Society. ISBN 978-1-880317-20-4.
- ^ Compare: Ian Shaw; Robert Jameson (2002). Ian Shaw (Ed.). A Dictionary of Archaeology (New bas.). Wiley Blackwell. s. 313. ISBN 978-0-631-23583-5. 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022.
The Biblical account of the origins of the people of Israel (principally recounted in Numbers, Joshua and Judges) often conflicts with non-Biblical textual sources and with the archaeological evidence for the settlement of Canaan in the late Bronze Age and early Iron Age. [...] Israel is first textually attested as a political entity in Egyptian texts of the late 13th century BCE and the Egyptologist Donald Redford argues that the Israelites must have been emerging as a distinct group within the Canaanite culture during the century or so prior to this. It has been suggested that the early Israelites were an oppressed rural group of Canaanites who rebelled against the more urbanized coastal Canaanites (Gottwald 1979). Alternatively, it has been argued that the Israelites were survivors of the decline in the fortunes of Canaan who established themselves in the highlands at the end of the late Bronze Age (Ahlstrom 1986: 27). Redford, however, makes a good case for equating the very earliest Israelites with a semi-nomadic people in the highlands of central Palestine whom the Egyptians called Shasu (Redford 1992:2689–80; although see Stager 1985 for strong arguments against the identification with the Shasu). These Shasu were a persistent thorn in the side of the Ramessid pharaohs' empire in Syria-Palestine, well-attested in Egytian texts, but their pastoral lifestyle has left scant traces in the archaeological record. By the end of the 13th century BCE, however, the Shasu/Israelites were beginning to establish small settlements in the uplands, the architecture of which closely resembles contemporary Canaanite villages.
- ^ Killebrew, Ann E. (2005). Biblical Peoples and Ethnicity: An Archeological Study of Egyptians, Canaanites, Philistines, and Early Israel, 1300–1100 B.C.E. Atlanta: Society of Biblical Literature. s. 176. ISBN 978-1-58983-097-4. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012.
Much has been made of the scarcity of pig bones at highland sites. Since small quantities of pig bones do appear in Late Bronze Age assemblages, some archaeologists have interpreted this to indicate that the ethnic identity of the highland inhabitants was distinct from Late Bronze Age indigenous peoples (see Finkelstein 1997, 227–230). Brian Hesse and Paula Wapnish (1997) advise caution, however, since the lack of pig bones at Iron I highland settlements could be a result of other factors that have little to do with ethnicity.
Dış bağlantılar
değiştir- YouTube'da Mısır'dan çıkış belgeseli: The Exodus Decoded25 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.